yazan Richard
Stallman
Kurucu, Özgür Yazılım Vakfı
(Bu yazı BBC News tarafından 2008'de yayımlanmıştır.)
Bill Gates'in emekliliğine gösterilen bütün bu ilgi asıl hususu gözden kaçırıyor. Asıl önemli olan ne Gates ne de Microsoft'tur, Microsoft'un (diğer birçok yazılım şirketi gibi) müşterilerine dayattığı etik olmayan kısıtlamalar sistemidir.
Bu ifade sizi şaşırtabilir çünkü bilgisayarlarla ilgilenen çoğu insan Microsoft hakkında güçlü hislere sahiptir. İş adamları ve onların itaatkar politikacıları, birçok bilgisayar kullanıcısı için bir imparatorluk inşa etme başarısına hayran kalıyor. Bilgisayar alanının dışındaki pek çok kişi; Microsoft'a bilgisayarları ucuz ve hızlı hâle getirme ve elverişli grafiksel kullanıcı arayüzleri gibi aslında yalnızca yararlandığı ilerlemeler için saygı gösteriyor.
Gates'in yoksul ülkelerdeki sağlık hizmetleri için iyilikseverliği bazı insanların olumlu kanaatlarını kazandı. LA Times, onun vakfının parasının %5 ila %10'unu yıllık olarak harcadığını ve geri kalanıyla yatırım yaptığını, bazen de aynı yoksul ülkelerde çevresel bozulmaya ve hastalığa neden olduğu ileri sürülen şirketlere yatırım yaptığını bildirdi. (2010 güncellemesi: Gates Vakfı, tarımsal işletme devi Cargill ile Afrika'da genetik olarak değiştirilmiş ürünlerin zorla kabul ettirilmesini içerebilecek bir projeye destek veriyor.)
Birçok bilgisayar uzmanı; Gates ve Microsoft'tan özellikle nefret ediyor. Onların bolca nedeni var. Microsoft sürekli olarak rekabet karşıtı davranışlar sergilemektedir ve üç kez suçlu bulunmuştur. (Microsoft'u ikinci hükümden kurtaran Bush, 2000 seçimleri için fon istemek üzere Microsoft ana merkezine davet edildi. Microsoft Birleşik Krallık'ta Gordon Brown'un seçim bölgesinde büyük bir ofis kurdu. Hem yasal hem de potansiyel olarak yozlaşma.)
Birçok kullanıcı kullanmasanız bile bilgisayarınızda Windows için ödeme yapmanızı sağlayan perakende satış sözleşmeleri olan “Microsoft vergisi”nden nefret eder. (Bazı ülkelerde bunu geri alabilirsiniz ancak gereken çaba göz korkutucudur.) Ayrıca Dijital Kısıtlamalar Yönetimi de vardır: Dosyalarınıza özgürce erişmenizi “engellemek” için tasarlanmış yazılım özellikleri. (Kullanıcıların artan kısıtlaması, Vista'nın ana ilerlemesi gibi görünüyor.)
Sonra diğer yazılımlarla karşılıklı çalışmaya yönelik nedensiz uyumsuzluk ve engeller var. (AB'nin Microsoft'tan arayüz belirtimlerini yayımlamasını talep etmesinin nedeni budur.) Bu yıl Microsoft standart alt kurullarını belgeler için kullanışsız, uygulanamaz ve patentli “açık standart”ın ISO onayını edinmek üzere kendi destekçileriyle doldurdu. (AB şimdi bunu inceliyor.)
Bu eylemler kuşkusuz kabul edilemez, ancak yalıtılmış olaylar değildir. Çoğu insanın tanımadığı daha derin bir yanlışın sistematik belirtileridir: özel mülk yazılım.
Microsoft'un yazılımı; kullanıcıları bölünmüş ve çaresiz kılan lisanslar altında dağıtılır. Kopyaları başkalarıyla paylaşmaları yasaklandığından kullanıcılar bölünmüştür. Kullanıcılar çaresizdir çünkü programcıların okuyabileceği ve değiştirebileceği kaynak kodu yoktur.
Bir programcıysanız ve yazılımı kendiniz veya başka birisi için değiştirmek istiyorsanız değiştiremezsiniz. Eğer bir iş yapıyorsanız ve yazılımı ihtiyaçlarınıza daha uygun hâle getirmek için bir programcıya ödeme yapmak istiyorsanız yapamazsınız. Basitçe iyi bir komşuluk görevi olan arkadaşınız ile paylaşmak için onu kopyalarsanız size “korsan” diyorlar. Microsoft, komşunuza yardım etmenin bir gemiye saldırmakla aynı ahlaki denklikte olduğuna inanmamızı sağlayacaktır.
Microsoft'un yaptığı en önemli şey, bu adaletsiz toplumsal sistemi teşvik etmektir. Gates, yazılımlarının kopyalarını paylaştıkları için mikrobilgisayar kullanıcılarını azarlayan kötü şöhretli açık mektubu nedeniyle kişisel olarak onunla tanımlanır. Aslında mektup “Seni bölünmüş ve çaresiz tutmama izin vermiyorsan yazılımı geliştirmem ve herhangi birine sahip olamayacaksın. Bana teslim ol ya da kaybol!” diyordu.
Ancak Gates özel mülk yazılımı icat etmedi ve binlerce başka şirket de aynı şeyi yaptı. Bu (kim yaparsa yapsın) yanlış. Microsoft, Apple, Adobe ve geriye kalanlar, sizin üzerinizde onlara güç sağlayan yazılımlar sunar. Şirketlerdeki veya yöneticilerdeki bir değişiklik önemsizdir. Değiştirmeniz gereken şey bu sistemdir.
Özgür yazılım hareketi tamamen bununla ilgilidir. “Free”, özgürlüğü kast eder: Kullanıcıların paylaşması ve değiştirebilmesi için özgür olan yazılımlar yazar ve yayımlarız. Bunu sistematik olarak yapıyoruz; bazılarımız ücretli, birçoğumuz gönüllü olarak. GNU/Linux dâhil olmak üzere tam özgür işletim sistemimiz zaten var. Amacımız tam bir özgür yazılım yelpazesi sunmaktır, böylece hiçbir bilgisayar kullanıcısı yazılım edinme özgürlüğünden vazgeçmek için teşvik edilmeyecektir.
1984'te özgür yazılım hareketini başlattığımda Gates'in mektubundan pek haberdar değildim. Ama başkalarından benzer talepler duymuştum ve bir yanıtım vardı: “Yazılımınız bizi bölünmüş ve çaresiz tutacaksa lütfen geliştirmeyin. Onsuz daha iyiyiz. Bilgisayarlarımızı kullanmanın ve özgürlüğümüzü korumanın başka yollarını bulacağız.”
1992'de GNU işletim sistemi çekirdekle, Linux'le tamamlandığında onu çalıştırmak için bir sihirbaz olmanız gerekiyordu. Günümüzde GNU/Linux, kullanıcı dostudur: İspanya ve Hindistan'ın bazı bölgelerindeki okullarda standarttır. Dünya çapında on milyonlarca kişi onu kullanıyor. Siz de kullanabilirsiniz.
Gates gitmiş olabilir ancak oluşturulmasına yardım ettiği özel mülk yazılımın duvarları ve bariyerleri (şimdilik) kalmıştır. Onları sökmek bizim elimizde.