From 1ae0306a3cf2ea27f60b2d205789994d260c2cce Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Christian Grothoff Date: Sun, 11 Oct 2020 13:29:45 +0200 Subject: add i18n FSFS --- talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html | 438 ++++++++++++++++++++++ 1 file changed, 438 insertions(+) create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html') diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html new file mode 100644 index 0000000..28198e7 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/why-free.html @@ -0,0 +1,438 @@ + + + + + + +Yazılımın Neden Sahibi Olmamalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + + + +

Yazılımın Neden Sahibi Olmamalıdır

+ +

yazan Richard +Stallman

+ +

+Sayısal bilgi teknolojisi, bilginin güncellenmesini ve kopyalanmasını +kolaylaştırarak insanlığa katkıda bulunmaktadır. Bilgisayarlar bu işlemleri +hepimiz için daha kolay hale getirmeyi vaad etmektedirler.

+ +

+Bu kolaylaştırma, herkes tarafından istenmemektedir. Telif hakları sistemi +yazılım programlarına, çoğunun yazılımının olası faydalarını kamudan saklama +gayesinde bulunan “sahip” verir. Kullandığımız yazılımların +yalnızca kendileri tarafından kopyalanabilir ve değiştirilebilir olmasını +istemektedirler.

+ +

+Telif hakları sistemi matbaa ile eşzamanlı gelişmiştir— kopyalamaya +seri üretimi getiren teknoloji. Telif hakları sistemi bu teknoloji ile uyum +içindeydi çünkü burada söz konusu olan sadece seri ve yüksek hacimli üretim +yapabilecek kopyalayıcıların kısıtlanmasıydı. Bu sistem, kitap okurlarının +özgürlüğünü kısıtlamıyordu. Baskı makinasına sahip olmayan sıradan birf +okur, kitabını ancak kalem ve mürekkep kullanarak kopyalabilirdi ve bunun +için çok az okur suçlanmıştı.

+ +

+Sayısal teknoloji matbaaya göre çok daha esnektir: bilgi bir kez sayısal +hale sokulduktan sonra kolayca kopyalanarak başkaları ile +paylaşılabilir. İşte tam da bu esneklik telif hakları gibi bir sistem ile +uyumsuzluğa yol açar. Günümüzde yazılım telif haklarının uygulanması için +giderek artan şiddette tedbirlerin alınmasına da bu uyumsuzluk yol +açmaktadır. Yazılım Yayıncıları Birliği'nin (Software Publishers Association +- SPA) şu dört uygulamasına bakalım:

+ + + +

+Bu uygulamalar, her kopyalama makinasının başında izinsiz kopyalamayı +engellemek üzere bir görevli bulunan ve vatandaşlarının bilgiyi gizlice +kopyalayıp el altından 'samizdat' olarak dağıtmak zorunda kaldığı eski +Sovyetler Birliği'ndeki uygulamaları andırmaktadır. Elbette aralarında bir +fark var: Sovyetler Birliği'ndeki bu uygulamaların amacı politikti, ABD'de +ise asıl amaç kârdır. Ancak bizi etkileyen amaçlar değil eylemlerdir. Her ne +sebeple olursa olsun bilgi paylaşımının engellenmek istenmesi benzer +yöntemlere ve sert uygulamalara yol açmaktadır.

+ +

+Yazılım sahipleri bilgiyi kullanma hakkımızı kontrol etmek için pek çok +çeşit görüş hazırlarlar:

+ + + + +

+Toplumun neye ihtiyacı vardır? Vatandaşlarının sorunsuzca erişebileceği +bilgiye ihtiyacı vardır—örneğin insanların sadece çalıştırabilecekleri +değil aynı zamanda okuyabilecekleri, düzeltebilecekleri, +uyarlayabilecekleri, geliştirebilecekleri programlar. Ancak yazılım +sahiplerinin sunduğu, genellikle inceleyemeyeceğimiz ya da +değiştiremeyeceğimiz bir kara kutudan ibarettir.

+ +

+Toplumun aynı zamanda özgürlüğe ihtiyacı vardır. Bir programın bir sahibi +olduğunda insanlar hayatlarının bir bölümü üzerindeki kontrolü kaybetmiş +olurlar.

+ +

+Tüm bunların ötesinde toplumun ihtiyacı olan şey vatandaşlar arasındaki +gönüllü işbirliği ruhunun pekiştirilmesidir. Yazılım sahipleri, bizler +komşularımıza doğal olarak yardım ederken bu yaptığımız şeyin +“korsanlık” olduğunu söylediklerinde toplumumuzun ruhunu +kirletmiş olurlar.

+ +

+Bu yüzden özgür yazılımdan +bahsederken kast ettiğimiz özgürlük kavramıdır; fiyat kavramı değil.

+ +

+Sahiplerin öne sürdüğü ekonomik görüş hatalıdır ancak ekonomi meselesi +gerçek bir meseledir. Bazı insanlar sırf işin zevkinden ve getireceği ruhsal +tatmin, şöhret gibi şeylerden ötürü faydalı yazılımları geliştirirler ancak +bu insanların geliştirdiklerinin ötesinde yazılımları istiyorsak para +bulmamız gerektiği doğrudur.

+ +

+1980'lerden beri özgür yazılım geliştiricileri para bulmak için bazı +yöntemleri denemiş ve bazen başarılı olmuşlardır. Kimsenin çok zengin olması +şart değildir; ortalama bir Amerikan ailesinin geliri yıllık olarak yaklaşık +35.000$'dır ve bu miktarın programlamadan çok daha zevksiz işler için bile +yeterli motivasyonu sağladığı görülmüştür.

+ +

+Yıllar boyunca, ta ki bir üniversite vakfı bunu gereksiz kılana dek, +geliştirmiş olduğum özgür yazılımlara talebe yönelik özelleştirmeler yaparak +hayatımı kazandım. Eklediğim her özellik süreç içinde standart sürüme de +eklendi ve böylece halka sunuldu. Müşterilerim, bireysel olarak öncelikli +olduğunu düşündüğüm özellikleri bir an önce geliştirmem yerine kendi +ihtiyaçları için gerekli olan özellikleri geliştirmem için bana para +ödediler.

+ +

+Bazı özgür yazılım geliştiricileri teknik destek hizmeti satarak para +kazanmaktadır. 1994 yılında, yaklaşık 50 personeli olan Cygnus Support, +yaptığı hesaplara dayanarak personelinin vaktinin %15'inin özgür yazılım +geliştirmeye gittiğini belirtmiştir, bir yazılım firması için kayda değer +bir oran.

+ +

+1990'ların başında, aralarında Intel, Motorola, Texas Instruments ve Analog +Devices'ında bulunduğu bazı şirketler bir araya gelerek C dili için özgür +GNU derleyicisinin geliştirilmesi amacıyla finansal destek vermişlerdir. Ada +dili için GNU derleyicisi 90'lı yıllarda ABD Hava Kuvvetleri tarafından +finanse edilmiştir ve o zamandan beri özellikle bu amaçla oluşturulmuş bir +firma tarafından sürdürülmektedir.

+ +

+Özgür yazılım hareketi hala zayıf. Ancak ABD'deki dinleyici tarafından +desteklenen radyo örneğinde de görüldüğü gibi kullanıcıları para ödemeye +zorlamadan da büyük faaliyetleri desteklemek mümkündür.

+ +

+Günümüzde yaşayan bir bilgisayar kullanıcısı olarak özel mülk bir +program kullanıyor olabilirsiniz. Eğer arkadaşınız sizden bir kopya isterse +onu reddetmek doğru olmaz. İşbirliği telif hakkından daha önemlidir. Ancak +gizli kapaklı bir işbirliği iyi bir topluma yol açmaz. İnsan hayatını +dürüstçe, açık bir şekilde ve gururla yaşamalıdır; bu da özel mülk +yazılımlara “hayır” demektir.

+ +

+Yazılım kullanan diğer insanlarla açık açık ve özgür şekilde işbirliğine +gitmeyi hak ediyorsunuz. Yazılımın nasıl çalıştığını öğrenmeyi hak +ediyorsunuz ve öğrencilere bu bilgiyi öğretmeyi hak ediyorsunuz. Yazılım +bozulursa takdir ettiğiniz bir programcıyı tutup onu düzeltebilmeyi hak +ediyorsunuz.

+ +

+Özgür yazılımı hak ediyorsunuz.

+ +

Dipnotlar

+
    +
  1. Suçlamalar sonradan düştü.
    2. +
+ +
+

Bu makale Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Makaleleri +kitabında yayınlanmıştır.

+ +
+ + +
+ + + + + + + + -- cgit v1.2.3