From 1ae0306a3cf2ea27f60b2d205789994d260c2cce Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Christian Grothoff Date: Sun, 11 Oct 2020 13:29:45 +0200 Subject: add i18n FSFS --- talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html | 786 +++++++++++++++++++++ 1 file changed, 786 insertions(+) create mode 100644 talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html') diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html new file mode 100644 index 0000000..54c7db2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html @@ -0,0 +1,786 @@ + + + + + + +GNU Bildirisi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı + + + +

GNU Bildirisi

+ +

GNU Bildirisi (aşağıda yer almaktadır) Richard Stallman tarafından 1985 yılında +GNU işletim sistemini geliştirmek için destek isteme amacıyla +yazılmıştır. Metnin bir kısmı 1983'teki özgün duyurudan alınmıştır. 1987 +yılı boyunca, gelişmeleri açıklamak amacıyla küçük değişikliklere +uğramıştır; o tarihten sonra en iyisi değiştirmeden bırakmaktır.

+ +

O zamandan beri, farklı anlatım biçimleri ile kaçınılabilecek ortak yanlış +anlamaları öğrendik ve bu yanlış anlamaları açıklamak için 1993'ten beri +dipnotlar ekledik.

+ +

Eğer GNU/Linux sistemlerinden birini kurmak istiyorsanız, %100 özgür yazılım olan GNU/Linux dağıtımlarından birini +kullanmanızı öneriyoruz. Nasıl katkı sağlarım diyorsanız, http://www.gnu.org/help sayfasına bakabilirsiniz.

+ +

GNU Projesi, Özgür Yazılım Hareketinin bir parçası, yazılım kullanıcıları için özgürlük +mücadelesidir. GNU'yu, Özgür Yazılım Hareketi'nin etik ilkelerine katılmayan +kişilerin 1998 yılında ortaya attığı “açık kaynak” terimiyle +ilişkilendirmek yanlıştır. Bu terimi aynı alanda etik olmayan bir +yaklaşımı teşvik etmek için kullanıyorlar.

+ +

GNU nedir? Gnu Unix Değildir!

+ +

+ Gnu Unix Değildir [:Gnu’s Not Unix] anlamına gelen GNU, yazmakta olduğum +Unix-uyumlu yazılım sisteminin adıdır, bu yazılımı, kullanabilen herkese +özgür olarak verebilirim(1). Diğer çeşitli gönüllüler bana +yardım etmektedir. Zaman, para, program ve cihaz katkıları büyük ölçüde +gereklidir.

+ +

+ Şu anda, editör komutlarını yazmak için Lisp destekleyen bir Emacs metin +düzenleyicimiz, kaynak-seviyesi hata ayıklayıcımız, yacc-uyumlu derleyici +üretecimiz, bağlayıcımız ve 35 civarında özelliğimiz mevcuttur. Bir kabuk +(komut yorumlayıcı) hemen hemen tamamlanmıştır. Yeni bir taşınabilir +eniyileştirici C derleyicisi kendi kendini derlemiştir ve bu yıl piyasaya +sürülebilir. Bir başlangıç çekirdeği mevcuttur ancak Unix'e benzer biçimde +çalışmak için daha fazla birçok özellik gereklidir. Çekirdek ve derleyici +tamamlandığında, program gelişimi için uygun bir GNU sisteminin dağıtılması +mümkün olacaktır. Metin biçimlendirici olarak TEX'i kullanacağız ancak nroff +üzerine çalışmalar devam ediyor. Bunun yanı sıra, özgür ve taşınabilir X +Window Sistemini de kullanacağız. Bundan sonra, taşınabilir Common Lisp'i, +Empire oyununu, bir hesap çizelgesini ve yüzlerce başka şeyi ve çevrim içi +belgeyi ekleyeceğiz. Sonunda, bir Unix sisteminin sahip olduğu her şeyi ve +daha da fazlasını sağlamayı umuyoruz.

+ +

+ GNU, Unix programlarını çalıştırabilecektir ancak Unix’e özdeş +olmayacaktır. Diğer işletim sistemleriyle olan tecrübelerimizi temel alarak +elverişli olan tüm gelişmeleri gerçekleştireceğiz. Özellikle, daha uzun +dosya isimlerine, dosya sürüm numaralarına, sorunsuz bir dosya sistemine, +dosya adı tamamlama özelliğine, terminale-bağlı ekran desteğine ve belki de +sonunda çeşitli Lisp programlarının ve sıradan Unix programlarının bir +ekranı paylaşabildiği bir Lisp-tabanlı bir pencere sistemine sahip olmayı +planlamaktayız. Hem C hem de Lisp sistem programlama dilleri olarak mevcut +olacaktır. Haberleşme için İnternet protokollerini, UUCP’yi, MIT Chaosnet’i +desteklemeye çalışacağız.

+ +

+ GNU, sanal belleğe sahip olan ve 68000/16000 sınıfındaki makineleri +hedeflemektedir çünkü bunlar, çalıştırılabilecek en kolay makinelerdir. Daha +küçük makineler üzerinde çalışması için fazladan çaba, onu bunlar üzerinde +kullanmak isteyen kimselere kalmıştır.

+ +

+ Ciddi bir karışıklığı önlemek için, bu projenin adı olan ‘GNU’ sözcüğündeki +‘G’ harfini dikkatli telaffuz edin.

+ +

GNU'yu niçin yazmalıydım

+ +

+ Benim Altın Kuralım şudur: Bir programı sevdiysem, bu programı seven +kimselerle onu paylaşmalıyım. Yazılım satıcıları kullanıcıları bölmek ve alt +etmek istemektedir, kullanıcıların birbiriyle yazılım paylaşmama konusunda +fikir birliği içinde olmasını isterler. Diğer kullanıcılarla bu şekilde +dayanışmayı kırmayı reddediyorum. Aklım başımda iken bu gibi bir yazılım +lisans anlaşmasını imzalamam. Yıllarca bu gibi eğilimlere ve diğer +soğukluklara karşı koymak için Yapay Zeka Laboratuarında çaba harcadım ancak +sonunda çok ileri gittiler: benim irademe karşı bazı şeylerin yapıldığı bir +kurumda kalamazdım.

+ +

+ Bilgisayarları onurlu bir biçimde kullanabilmek amacıyla, yeterli bir bütünü +oluşturacak özgür yazılımları bir araya getirmeye karar verdim. Bunu özgür +olmayan yazılımlar olmadan başaracaktım. MIT'in, GNU'yu yaymayı engelleyecek +herhangi bir yasal durum yaratmasını önlemek için YZ laboratuvarından istifa +ettim.(2)

+ +

GNU niçin Unix ile Uyumlu Olacaktır

+ +

+ Unix benim ideal sistemim değildir ancak çok kötü de sayılmaz. Unix’in temel +özellikleri iyi özellikler gibi görünmektedir ve zannediyorum ki Unix’in +eksiklerini tamamlayabilirim. Ve Unix ile uyumlu bir sistem başka birçok +insanın benimseyebileceği şekilde uygun olacaktır.

+ +

GNU Nasıl Erişebilir Olacaktır

+ +

+ GNU kamu malı [:public domain] değildir. Herkesin GNU’yu değiştirme ve +yeniden dağıtma hakkı vardır ancak hiçbir dağıtıcının yeniden-dağıtımını +kısıtlamaya hakkı yoktur. Başka bir deyişle, özel mülk +değişikliklere izin verilmeyecektir. GNU’nun tüm sürümlerinin özgür +kalacağından emin olmak isterim.

+ +

Niçin Başka Birçok Programcı Yardım Etmek İstemektedir

+ +

+ GNU konusunda heyecanlı olan ve yardım etmek isteyen çok sayıda programcı +ile karşılaştım.

+ +

+ Birçok programcı sistem yazılımının ticarileşmesi konusunda mutsuzdur. Bu +durum programcıların daha fazla para kazanmasını mümkün kılabilir ancak bu, +diğer programcıları arkadaş gibi hissetmeleri yerine onlarla çatışma içinde +gibi hissetmelerini gerektirir. Programcılar arasındaki temel arkadaşlık +ilişkisi programların paylaşılması konusundadır; ancak günümüzdeki pazarlama +düzenlemeleri, diğerlerini arkadaş olarak görmelerini +engellemektedir. Yazılım alıcısı, arkadaşlık ve kanuna uymak arasında bir +tercih yapmalıdır. Doğal olarak, birçoğu arkadaşlığın daha önemli olduğuna +karar verir. Ancak kanuna inanan diğerleri, her iki tercihte de rahat +olamazlar. Bu kimseler iyiliğe inanmaz hale gelir ve programlamanın yalnızca +para kazanmanın bir yolu olduğuna inanırlar.

+ +

+ Özel mülk programlar yerine GNU üzerinde çalışarak ve GNU’yu kullanarak, +herkese karşı kapısı açık - paylaşımcı olabilir ve kanunlara da +uyabiliriz. Ek olarak, GNU, bir esin kaynağı örneğidir ve paylaşma konusunda +başkalarının bize katılmasını sağlayan bir işaret gibidir. Bu bize özgür +olmayan yazılımı kullandığımızda mümkün olmayan bir ahenk duygusu +verir. Konuştuğum programcıların yaklaşık olarak yarısı için, bu, paranın +yerini alan önemli bir mutluluktur.

+ +

Nasıl Katkı Sunabilirsiniz

+ +
+

+(Bu günlerdeki, çalışılabilecek yazılım görevleri için, Yüksek Öncelikli Projeler +listesini ve GNU yazılım paketleri için genel görev listesi olan GNU yardım aranıyor +sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Katkı sağlamanın diğer yolları için,GNU işletim sistemine yardım etme +rehberiniinceleyebilirsiniz.) +

+
+ +

+ Bilgisayar üreticilerine makine ve para bağışı yapmaları konusunda istekte +bulunuyorum. Bireylere program ve çalışma konusunda bağışta bulunmaları +konusunda istekte bulunuyorum.

+ +

+ Makine bağışlarsanız bekleyebileceğiniz bir sonuç, erken bir tarihte söz +konusu makinelerin üzerinde GNU'nun çalışmasıdır. Makineler bütün olmalıdır, +kullanmaya hazır sistemler olmalıdır, elverişli bir mekanda çalışması için +onaylı olmalıdır ve gelişmiş soğutma ya da güç gereksinimi içinde +olmamalıdır.

+ +

+ GNU için yarı zamanlı çalışma gerçekleştirmek için hevesli çok sayıda +programcının olduğunu gördüm. Birçok proje için, bu gibi yarı zamanlı olarak +dağıtılmış çalışmanın eşgüdümlenmesi çok zor olacaktır, bağımsız-olarak +yazılan parçalar birlikte çalışmayacaktır. Ancak Unix’in yerini alan belirli +bir iş için, böyle bir problem yoktur. Bütün bir Unix sistemi, yüzlerce +programı içermektedir, bunların her biri ayrı ayrı +belgelendirilmektedir. Birçok ara yüz belirtimi Unix uyumluluğu ile +sağlanmaktadır. Katkıda bulunan her birey tek bir Unix özelliği için uyumlu +bir parça yazabilir ve bir Unix sistemindeki orijinal parçanın yerine uygun +şekilde çalıştırabilirse, o zaman bu özellikler bir araya getirildiğinde +düzgün şekilde çalışacaktır. Murphy’nin1 beklenmedik birkaç problem +oluşturmasına izin verilse bile, bu bileşenlerin birleştirilmesi +uygulanabilir bir iş olacaktır. (Çekirdek daha yakın bir haberleşme +gerektirecektir ve küçük ve sıkı bir grup tarafından üzerinde +çalışılacaktır.)

+ +

+ Para bağışı alırsam, tam zamanlı ya da yarı zamanlı olarak birkaç kişiyi işe +alabilirim. Maaş, programcıların standartlarına göre yüksek olmayacaktır +ancak topluluk ruhunun oluşturulmasına para kazanmak kadar önem veren +kişileri arıyorum. Bunu, kendini bu işe adamış insanların tüm enerjilerini +GNU üzerinde çalışmaya ayırmalarını olanaklı kılmanın bir yolu olarak +görüyorum, bu insanlar hayatlarını kazanmak için başka bir yol tercih +edebilirler.

+ +

Niçin Tüm Bilgisayar Kullanıcıları Yararlanacaktır

+ +

+ GNU yazıldıktan sonra, aynen hava almak gibi herkes iyi sistem yazılımını +ücretsiz bir şekilde edinebilecektir.(3)

+ +

+ Bu, herkesin Unix lisansının ücretini ödememesinden daha fazla bir şeyi +ifade etmektedir. Bu, sistem programlama çabasının çok zahmetli olan +kopyalama işinden kaçınılması anlamına gelmektedir. Bu çaba, bunun yerine +projede aşama kaydedilmesi için harcanabilir.

+ +

+ Bütün sistem kaynakları herkese açık olacaktır. Bunun bir sonucu olarak, +sistemde değişikliğe ihtiyaç duyan bir kullanıcı bu değişiklikleri kendi +başına yapma konusunda özgür olacaktır ya da bu değişiklikleri yaptırmak +için, bir programcı ya da firmaya para verecektir. Kullanıcılar, bundan +böyle kaynakların sahibi olan tek bir programlayıcının ya da firmanın +insafına kalmayacaktır ve değişiklik yapma hakkına sahip olacaklardır.

+ +

+ Okullar, sistem kodunu çalıştırmak ve daha da geliştirmek için tüm +öğrencileri cesaretlendirerek çok daha eğitici bir ortam +sağlayabilir. Harvard’ın bilgisayar laboratuarı, kaynaklarının kamuya açık +olmaması durumunda hiçbir programın sisteme kurulamayacağı politikasını +izlemekteydi ve belirli programları kurmayı reddederek bu kararlılığını +korudu. Bundan çok etkilenmiş ve ilham almıştım.

+ +

+ Son olarak, sistem yazılımına kimin sahip olduğu ve bu yazılımla ne yapılıp +yapılamayacağı özgür hale gelmektedir.

+ +

+ Kopyaların lisanslanması dahil olmak üzere bir programa insanlar tarafından +para ödenmesine ilişkin düzenlemeler, her zaman bir insanın ne kadar (başka +bir deyişle, hangi programlara) ödemesi gerektiğini belirlemek için gerekli +ağır düzenlemeler aracılığıyla toplum için ağır bir yük oluşturmaktadır. Ve +yalnızca bir polis devleti herkesi bu kurallara uymaya zorlayabilir. Havanın +büyük bir maliyette üretilmesinin gerekli olduğu bir uzay istasyonunu +değerlendirelim: her hava alanın havanın litresi başına ücretlendirilmesi +uygun olabilir ancak herkes faturaları ödeyebilse bile, sayaçlı gaz +maskesinin gündüz ve gece boyunca takılması tahammül edilemeyecek bir +durumdur. Ve maskeyi çıkarıp çıkarmayacağınızı görmek için her yere TV +kameralarının konulması ahlaka aykırıdır. Kişi başına vergi alınması ve +maskelerin atılması daha iyidir.

+ +

+ Bir programın tamamının ya da bir parçasının kopyalanması bir programcı için +nefes almak kadar doğal bir şeydir, aynı zamanda da üretkenliğini +artırır. Bu, özgür olmalıdır.

+ +

Bazı kimseler GNU’nun hedeflerine kolayca karşı çıkmaktadır

+ +

+"Özgür olursa yazılımı hiç kimse kullanmayacaktır, çünkü bu, +herhangi bir desteğe güvenilmeyeceği anlamına gelmektedir."

+ +

+"Desteği sağlamak üzere ödeme yapabilmek için programa ait bir ücret +almalısınız."

+ +

+ İnsanlar, ek hizmetler içermeyen özgür GNU’yu almaktan ek hizmetleri içeren +GNU'ya ödeme yapmayı tercih ederlerse, GNU’yu özgür olarak edinen insanlara +yalnızca hizmet sağlayan bir firma kârda olacaktır.(4)

+ +

+ Gerçek bir programlama çalışmasındaki destek ile elinden tutma arasındaki +farkı anlamalıyız. Gerçek programlama çalışması, bir yazılım satıcısından +alınamayan bir şeydir. Probleminiz yeterince sayıda insanda yoksa, satıcı +size kaybolmanızı söyleyecektir.

+ +

+ İşiniz desteğe güvenmeyi gerektiriyorsa, buna sahip olmanın tek yolu gerekli +tüm kaynaklara ve araçlara sahip olmaktır. O zaman probleminizi çözmek için +herhangi birini tutabilirsiniz; herhangi tek bir insanın insafına +kalmazsınız. Unix'te, birçok iş için kaynakların fiyatı bu durumun ikinci +plana atılmasına neden olur. GNU için, bu, kolay olacaktır. Hâlâ uzman bir +kimsenin olmaması durumu var olabilir ancak bu problem dağıtım anlaşmalarına +bağlanamaz. GNU dünyanın tüm problemlerini ortadan kaldırmaz, yalnızca +bazılarını ortadan kaldırır.

+ +

+ Bu arada, bilgisayarlar hakkında hiçbir şey bilmeyen kullanıcılar, +ellerinden tutulmaya ihtiyaç duyarlar: kendilerinin de kolayca +yapabilecekleri ama nasıl yapacaklarını bilmedikleri şeylerin onlar için +yapılması gibi.

+ +

+ Yalnızca ellerinden tutma ve tamir hizmetini satan firmalar tarafından bu +gibi hizmetler sağlanabilir. İnsanlar para harcayıp hizmeti olan bir ürünü +almayı tercih ederlerse, ürünü ücretsiz bile alsalar, hizmete para vermeye +istekli olacaklardır. Hizmet firmaları kalite ve ücret konusunda rekabet +edecektir; kullanıcılar, herhangi birine bağlı olmayacaktır. Bu arada, +hizmete ihtiyaç duymayanlar, hizmete para ödemeden programı +kullanabilmelidir.

+ +

+"Reklam vermeden çok sayıda insana ulaşamazsınız ve programı +desteklemek için para ödemelisiniz."

+ +

+"İnsanların özgürce sahip olabileceği bir program için reklam +vermenin bir anlamı yoktur."

+ +

+ Çok sayıda bilgisayar kullanıcısını GNU gibi bir program hakkında +bilgilendirmek için kullanılabilecek çeşitli özgür ya da çok ucuz tanıtma +yolları vardır. Ancak reklam verilerek çok daha fazla sayıda +mikro-bilgisayar kullanıcısına ulaşılabileceği doğru bir yaklaşım +olabilir. Durum gerçekten de böyleyse, bir ücret karşılığında GNU’nun +kopyalanması ve postalanması hizmetinin reklamını veren bir şirket, reklam +ve daha fazlası için ödeme yapmaya yetecek kadar başarılı olmalıdır. Bu +şekilde, yalnızca reklamdan kâr yapan kullanıcılar program için ödeme +yapacaktır.

+ +

+ Diğer taraftan, birçok insan GNU’yu arkadaşlarından edinirse ve bu gibi +firmalar başarılı olamazsa, bu durum, GNU’yu yaymak için reklam vermenin +ille de gerekli olmadığını gösterecektir. Niçin özgür piyasanın savunucuları +buna özgür piyasanın karar vermesini istemiyor?(5)

+ +

+"Firmam, rekabetçi bir durum elde etmek için özel mülk bir işletim +sistemine ihtiyaç duymaktadır."

+ +

+ GNU işletim sistemi yazılımını rekabet alanından çıkaracaktır. Bu alanda bir +rekabet durumu elde edemeyeceksiniz ancak rakipleriniz de size fark +atamayacak. Siz ve rakipleriniz farklı alanlarda rekabet edeceksiniz, bu +konuda ortak yararınız olacaktır. İşiniz bir işletim sistemi satmaksa, +GNU’yu sevemeyeceksiniz ancak bu sizin için zorlayıcı bir durumdur. İşiniz +başka bir şeyle alakalıysa, GNU işletim sistemleri satmak gibi pahalı bir +işe atılmanızı engelleyecektir.

+ +

+ Her birine ilişkin maliyeti düşürerek birçok kullanıcıdan ve üreticiden +gelen hediyelerle GNU’nun gelişimini görmek isterdim.(6)

+ +

+"Programcılar yaratıcılıkları için bir ödülü hak etmezler +mi?"

+ +

+ Herhangi bir şey ödülü hak ediyorsa, bu, sosyal katkıdır. Yaratıcılık sosyal +bir katkı olabilir ancak bu yalnızca toplumun sonuçları kullanabildiği +ölçüdedir. Yeni programlar yarattıkları için programcılar ödüllendirilmeyi +hak ediyorlarsa, aynı mantıkla, bu programların kullanılmasını +kısıtlarlarsa, cezalandırılmayı da hak ederler.

+ +

+"Bir programcı yaratıcılığı için ödül isteme hakkına sahip olmamalı +mıdır?"

+ +

+ Zarar verici yolların kullanılmaması şartıyla, çalışma için ücret istemekte +ya da bir kimsenin gelirini en üst seviyeye çıkarmak istemesinde bir yanlış +yoktur. Ancak günümüzde yazılım konusunda alışılageldik yollarda zarar +verici bir durum vardır.

+ +

+ Kullanımlarını kısıtlayarak bir programın kullanıcılarından para almak zarar +vericidir çünkü kısıtlamalar miktarı ve programın kullanılma şeklini +dşürür. Bu, insanlığın programdan edinebileceği zenginliği azaltır. Kasıtlı +bir kısıtlama durumu söz konusu olduğunda, bunun sonucu da kasıtlı zarardır.

+ +

+ İyi bir vatandaşın daha zengin olmak için bu gibi araçları kullanmamasının +nedeni şudur: herkes böyle yaparsa, ortak zararlardan dolayı hepimiz daha +fakir hale geleceğiz. Bu, Kantçı ahlaktır; ya da Altın Kuraldır. Herkesin +bilgilerini saklaması durumunda ortaya çıkacak sonuçlardan hoşlanmadığım +için, bir kişinin bile bilgiyi saklamasını hatalı görüyorum. Özel olarak, +birinin yaratıcılığı için ödüllendirilmesi isteği, genel olarak bu +yaratıcılığın tamamından ya da bir kısmından mahrum kalınmasını haklı +kılmaz.

+ +

+"Programlayıcılar açlıktan ölmeyecek midir?"

+ +

+ Bu soruyu "hiç kimse programcı olmaya zorlanmamaktadır" diye +yanıtlayabilirim. Çoğumuz caddede durup gülümseyerek para kazanamayız. Sonuç +olarak, caddede durup gülümseyerek açlıktan öldüğümüz için kınanmayız. Başka +bir şeyler yaparız.

+ +

+ Ama bu yanlış yanıttır çünkü soruyu soranın üstü kapalı varsayımını kabul +etmektedir: yazılımın sahibi değilse, programcılara bir kuruş bile +ödenemez. Bu, ya hep ya hiçtir.

+ +

+ Programcıların açlıktan ölmeyecek olmalarının gerçek nedeni, programlama +için programcılara para ödenecek olmasının hâlâ mümkün olmasıdır; ancak +şimdiki kadar çok ödeme yapılmayacaktır.

+ +

+ Kopyalamanın kısıtlanması, yazılım piyasasında iş yapılmasının tek temeli +değildir. Bu en yaygın temeldir(7) çünkü en çok parayı bu +getirmektedir. Yasaklanmış ya da müşteri tarafından reddedilmiş olsaydı, +yazılım işi, şimdi daha az kullanılan organizasyon temellerine doğru +kayardı. Herhangi bir iş tipini organize etmek için her zaman çeşitli yollar +mevcuttur.

+ +

+ Muhtemelen programlama, yeni temelde şimdi olduğu gibi kârlı +olmayacaktır. Ancak bu, bu değişikliğe karşı bir sav değildir. Satış +görevlilerinin şimdi kazandığı paraların bir haksızlık olduğu +düşünülmemektedir. Programcılar da aynısını yapsaydı, bu da bir haksızlık +olmayacaktı. (Uygulamada, hâlâ bundan çok daha fazlasını +gerçekleştireceklerdi.)

+ +

+"İnsanlar yaratıcılıklarının nasıl kullanıldığını kontrol etme +hakkına sahip değil midir?"

+ +

+“Birinin fikirlerinin kullanımının kontrolü” gerçekte diğer insanların +hayatları üzerinde kontrol oluşturur ve genellikle yaşamlarını daha zor hale +getirmek için kullanılır.

+ +

+ Fikri mülkiyet [:intellectual property] (8) hakları +üzerine dikkatli bir şekilde çalışan insanlar (avukatlar gibi) fikri +mülkiyete ilişkin hiçbir içkin hakkın olmadığını söyler. Hükümetin tanıdığı +fikri mülkiyet hakları, özel amaçlar için yasama organları tarafından +oluşturulmuştur.

+ +

+ Örneğin, patent sistemi, mucitlerin buluşlarının ayrıntılarını açıklaması +için kurulmuştur. Patent sisteminin amacı, mucitlerden çok topluma hizmet +etmektir. Bir patent için 17 yıllık bir zaman aralığı, son teknoloji +ürününün gelişiminin hızıyla karşılaştırıldığında kısaydı. Yalnızca, bir +lisans anlaşmasının maliyetinin ve uğraşının üretimin sağlanmasıyla +karşılaştırıldığında küçük kaldığı üreticiler arasındaki bir husus olduğu +için, patentler, genellikle çok zarar verici değildir. Patentli ürünleri +kullanan birçok bireyi engellemezler.

+ +

+ Eski zamanlarda telif hakkı fikri yoktu, o zamanlar, yazarlar, kurgusal +olmayan yazınlarda diğer yazarları sıklıkla kopyalamaktaydı. Bu uygulama +yararlı idi ve birçok yazarın çalışmasının kısmen olsa bile ayakta kalması +için tek yoldu. Telif hakkı sistemi, açık ve net bir şekilde yazarlığı +cesaretlendirmek amacıyla oluşturuldu. İcat edildiği bölge için ekonomik +olarak yalnızca bir baskıda kopyalanabilen kitaplar az zarar vericiydi ve +kitapları okuyan bireylerin çoğunu engellemedi.

+ +

+ Tüm fikri mülkiyet hakları yalnızca toplum tarafından verilen lisanslardır +çünkü hatalı ya da doğru bir şekilde, toplumun bütünü bu lisansların +verilmesinden kârlı çıkmaktadır. Ancak herhangi bir özel durumda, sormamız +gereken soru şudur: bu gibi bir lisansın verilmesiyle daha mı iyi olacağız? +Bir kimsenin yapması gereken bir hareketi nasıl lisanslıyoruz?

+ +

+ Günümüzde programların durumu, yüz yıl önceki kitapların durumundan çok daha +farklıdır. Bir programın kopyalanmasının en kolay yolu bir komşudan +diğerinedir, bir program farklı olan kaynak koduna ve nesne koduna sahiptir +ve bir program okuyup zevk almak yerine kullanılmaktadır, bir telif hakkını +zorlayan kimsenin hem materyalist hem de manevi açıdan topluma bir bütün +olarak zarar verme durumudur; bir kimse kanunların mümkün kılıp +kılmamasından bağımsız olarak bunu yapmamalıdır.

+ +

+"Rekabet bazı şeylerin daha iyi bir şekilde yapılmasını +sağlar."

+ +

+ Rekabetin paradigması bir yarıştır: kazananı ödüllendirerek, herkesi daha +hızlı bir şekilde koşma konusunda cesaretlendiririz. Kapitalizm bu şekilde +çalıştığında, iyi bir iş yapmış olur; ancak bu sistemin savunucuları bu +sistemin her zaman bu şekilde çalıştığını varsayarak hatalı bir iş yapmış +olur. Koşucular, ödülün niçin sunulduğunu unutur ve kazanma konusunda aşırı +hırslanırlarsa, nasıl olursa olsun diyerek farklı stratejiler bulabilirler, +örneğin, diğer koşuculara saldırabilirler. Koşucular ciddi bir kavgaya +tutuşurlarsa, hepsi de yarışı geç bitireceklerdir.

+ +

+ Özel mülk ve gizli yazılım, ciddi bir kavgadaki koşucuların eş +değeridir. Üzgünüz ki, sahip olduğumuz tek hakem de bu kavgalara karşı +çıkmıyor gibi görünmektedir; bu hakem yalnızca bu kavgaları düzenlemektedir +(“Koştuğunuz her on metre için, birbirinize bir kere +vurabilirsiniz”). Gerçekte yapması gereken kavga edenleri ayırmak ve +dövüşmeye çalışan koşucuları cezalandırmak olmalıdır.

+ +

+"Maddi bir hedefi olmayınca herkes program yapmayı durdurmayacak +mıdır?"

+ +

+ Gerçekte, birçok insan mutlak olarak hiçbir parasal amacı olmaksızın program +yapacaktır. Programlama, bazı insanlar için karşı konulmaz bir büyüdür, bu +kimseler genellikle programlama konusunda en iyi olan kimselerdir. Bu +şekilde para kazanamadıklarını düşünseler bile, müzik işine devam eden çok +sayıda profesyonel müzisyen vardır.

+ +

+ Ancak genelde sıklıkla sorulmasına rağmen, gerçekte duruma uygun soru bu +değildir. Programcılara ilişkin ödeme ortadan kalkmayacak, yalnızca daha az +olacaktır. Böylece doğru soru şudur: herkes indirgenmiş bir parasal hedefe +göre mi programlama yapacaktır? Benim tecrübelerim durumun böyle olacağını +göstermektedir.

+ +

+ On yıldan daha uzun bir süre boyunca, dünyanın en iyi programcılarının +birçoğu, başka herhangi bir yerde kazanabileceklerinden çok daha az parayla +Yapay Zeka Laboratuvarında çalıştı. Çeşitli parasal-olmayan ödüller +kazandılar: örneğin, ün ve saygınlık gibi. Ve yaratıcılık da ayrıca bir +eğlence, kendi içinde bir ödüldü.

+ +

+ Daha sonra birçoğu, aynı ilginç işi çok daha fazla para kazanarak yapmak +için işlerini bıraktı.

+ +

+ Gerçekler şunu göstermektedir: insanlar zenginlerden farklı nedenler için +programlama yapacaktır; ancak aynı zamanda çok para kazanma şansına da sahip +olurlarsa, bu parayı kazanmayı bekleyecek ve talep edeceklerdir. Düşük ödeme +yapan organizasyonlar, rekabette yüksek ödeme yapan organizasyonlara göre +daha zayıftır ancak yüksek ödeme yapan organizasyonların yasaklanması +durumunda, kötü şeyler yapmaları gerekmez.

+ +

+"Çaresiz bir şekilde programcılara ihtiyaç +duymaktayız. Komşularımıza yardım etmememizi isterlerse, buna uymamız +gerekir."

+ +

+ Aslında bu tip bir isteğe uyacak kadar çaresiz değilsiniz. Unutmayın: +savunma için milyonlar harcanır ama vergi için bir kuruş bile verilmez!

+ +

+"Programcılar bir şekilde yaşamlarını sürdürmek +zorundadır."

+ +

+ Kısa vadede bu durum geçerlidir. Ancak, bir programın kullanım hakkını +satmaksızın programcıların yaşamlarını kazanmalarının çeşitli yolları +vardır. Bu yol şimdi alışılageldik bir yoldur çünkü programcılara ve iş +adamlarına en çok parayı getiren yol budur, çünkü para kazanmanın tek yolu +bu değildir. Bulmak isterseniz başka yollar da bulmak kolaydır. Aşağıda bir +kaç örnek görebilirsiniz.

+ +

+ Yeni bir bilgisayarı piyasaya süren bir üretici, işletim sistemlerinin yeni +donanıma taşınması için bir ücret ödeyecektir.

+ +

+ Öğretme, destek ve bakım hizmetleri için de programcıların kullanılması +gerekli olabilir.

+ +

+ Yeni fikirlere sahip insanlar, freeware (ücretsiz)(9) +olarak programları dağıtabilir, memnun kullanıcılardan bağış isteyebilir ya +da destek hizmetlerini satabilir. Hâlihazırda bu şekilde başarılı bir +biçimde çalışan insanlarla karşılaştım.

+ +

+ İlişkili ihtiyaçlara sahip kullanıcılar kullanıcı grupları oluşturabilir ve +hak ödeyebilir. Bir grup, grup üyelerinin kullanmak istediği programları +yazmak için, programlama firmalarıyla anlaşma yapabilir.

+ +

+ Tüm geliştirme çeşitlerine bir Yazılım Vergisiyle finansman sağlanabilir:

+ +

+ Bir bilgisayarı satın alan herkesin yazılım vergisi olarak yüzde x’ini +ödemesinin gerekli olduğunu varsayalım. Hükümet, bunu, yazılım geliştirme +konusunda harcamak üzere NSF gibi bir birime verir.

+ +

+ Ancak bilgisayar alıcısının kendisi yazılım geliştiricisine bir bağışta +bulunursa, vergiye karşı kredi alabilir. Kendi tercihine göre projeye +bağışta bulunabilir çünkü ulaşılan sonuçları kullanmayı +ummaktadır. Ödemesinin gerekli olduğu toplam vergiye kadar olan miktarda +ödeme yapmak için kredi alabilir.

+ +

+ Toplam vergi oranı vergi ödeyenlerin oyuyla belirlenebilir, +vergilendirilecek miktara göre ağırlıklandırılır.

+ +

+ Sonuçlar:

+ + +

+ Uzun vadede, programların özgür hale getirilmesi, insanların yalnızca +yaşamlarını idame ettirmek için çok sıkı çalışmasının gerekli olmadığı +kıtlık-sonrası dünyaya doğru bir adımdır. İnsanlar, yasa yapma, aile +danışmanlığı, robot tamiri ve asteroit araştırması gibi gerekli işler +konusunda haftada on saat ayırdıktan sonra, kendilerini programlama gibi +eğlenceli olan etkinliklere adama konusunda özgür olacaktır. Programlama +sayesinde geçimini sağlamak için gerekli kazancı sağlayabilme ihtiyacı +olmayacaktır.

+ +

+ Gerçek üretkenliği sağlamak için tüm toplumun gerçekleştirmesi gereken iş +miktarını büyük ölçüde azalttık ancak bunun yalnızca çok az bir bölümü, +işçiler için boş vakte çevrildi çünkü üretken etkinliğe eşlik etmek için çok +miktarda üretken-olmayan etkinlik gereklidir. Bunun temel nedenleri, +bürokrasi ve rekabete karşı olan izometrik savaşlardır. Özgür yazılım, +yazılım üretimindeki bu sorunları büyük ölçüde azaltacaktır. Bunu, +üretkenlikteki teknik kazançların bizim için daha az çalışmaya dönüşmesi +için yapmalıyız.

+ + +

Dipnotlar

+ + +
    +
  1. Buradaki anlatım biçimi dikkatsizcedir. Amaç, GNU sistemini kullanma izni +için hiç kimsenin ücret ödemesinin gerekli olmayışıdır. Ancak sözcükler bu +durumu çok net anlatamamaktadır ve insanlar bunu genellikle GNU’nun +kopyalarının her zaman düşük bir ücretle ya da ücretsiz olarak dağıtılması +gerektiği olarak yorumlamaktadır. Amaç, hiçbir zaman bu değildir; daha +sonra, bildiride firmaların kâr için dağıtım hizmetini sağlama olanağı ifade +edilmektedir. Sonuç olarak, özgürlük anlamındaki “free” (ç.n. özellikle +İngilizce bırakılmıştır) ile ücret anlamındaki “free” arasındaki ayrımı +dikkatli bir şekilde yapmayı öğrendim. Özgür yazılım, kullanıcıların, +dağıtma ve değiştirme özgürlüğüne sahip oldukları yazılımdır. Bazı +kullanıcılar kopyaları ücretsiz olarak temin edebilirken bazıları kopyaları +edinmek için ödeme yapar – ve yazılımın daha da geliştirilmesi için +finansman bulunursa, o zaman durum daha da iyi olur. Önemli olan şey şudur: +Kopyaya sahip olan herhangi biri, bu kopyanın kullanımı konusunda diğer +insanlarla işbirliği yapma özgürlüğüne sahiptir.
    2. + +
  2. “Vermek” [:give away] ifadesi, ücret ve özgürlük arasındaki +ayrımın doğru konulmadığını gösteren bir başka belirtidir. Günümüzde özgür +yazılımdan bahsederken bu ifadeden kaçınmanızı öneriyoruz. Ayrıntılı bir +açıklama için “kafa karıştıran +kelimeler ve ifadeler” bağlantısını ziyaret ediniz.
    3. + +
  3. Burada “free” kelimesinin iki farklı anlamı arasında dikkatli bir ayrım +yapamadığım başka bir durum var. Burada anlaşılan özgür ifadesi hatalı +değildir – ücretsiz olarak, arkadaşlarınızdan ya da İnternetten GNU +yazılımının kopyalarını alabilirsiniz. Ancak burada yanlış anlamı ifade +etmektedir.
    4. + +
  4. Buna benzer bir çok şirket günümüzde vardır.
    5. + +
  5. Bir firma olmaktan çok bir hayır kurumu olmasına rağmen, Özgür Yazılım Vakfı +10 yıldır finansmanının çoğunu dağıtım hizmetinden sağlamaktadır. FSF'den birşeyler satın alarak çalışmasını +destekleyebilirsiniz. +
    6. + +
  6. GNU C Derleyicisinin devamlılığının desteklenmesi için, bir grup bilgisayar +firması 1991'de finansman sağladı.
    7. + +
  7. Özel mülk yazılımın yazılımda en yaygın para kazanma yolu olduğunu +söylemekle yanılmışım. Gerçekte en yaygın iş modeli özelleştirilmiş yazılım +geliştirilmesidir. Bu kiraların toplanması olasılığını önermemektedir, +böylece firmalar getiri edinmeye yönelik olarak gerçek çalışmayı +sürdürmelidir. Özelleştirilmiş yazılım iş dünyası özgür yazılım dünyasında +da varolmaya devam edecektir, fazla veya az değişmeden. Bu yüzden, çoğu +ücretli programcının özgür yazılım dünyasında daha az kazanmasını artık +beklemiyorum.
    8. + +
  8. 1980lerde “fikri mülkiyet hakları” [:intellectual property] +“konusunda” konuşmanın ne kadar karışık olduğunu +farketmemiştim. Terim açıktır ki taraflıdır; çok kurnaz gerçek şudur ki çok +farklı konular üzerine tamamen farklı yasaları bir araya getirmektedir. Bu +günlerde kişilerin “fikri mülkiyet hakları” terimini tamamen +redetmesine çabalıyorum, başkaları bunun uyumlu, tutarlı bir konu olduğunu +sanmasın diye. Açık olmanın bir yolu patentleri, telif hakkını, ve markaları +ayrı ayrı tartışmaktır. Daha fazla +açıklamayla bu terimin yaydığı karışıklık ve taraflılığı görebilirsiniz.
    9. + +
  9. Sonradan “özgür yazılım” ve “ücretsiz yazılım” +[:freeware] terimlerini ayırmayı öğrendik. "Ücretsiz yazılım" teriminin +anlamı dağıtmakta özgür olduğunuz, ancak genellikle kaynak kodu +çalışamayacağınız, değiştiremeyeceğinizdir, bu yüzden çoğu özgür yazılım +değildir. Daha fazla açıklama için kafa karıştıran kelimeler ve +ifadeler sayfasını ziyaret ediniz.
    10. + +
+ +
+ + +
+ + + + + + + + -- cgit v1.2.3