diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html | 485 |
1 files changed, 485 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html new file mode 100644 index 0000000..3bdf48a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/who-does-that-server-really-serve.html @@ -0,0 +1,485 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Bu Sunucu Gerçekte Kime Hizmet Ediyor? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/who-does-that-server-really-serve.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Bu sunucu gerçekte kime hizmet ediyor?</h2> + +<p>yazan <strong>Richard Stallman</strong></p> + +<blockquote><p>(İlk sürüm <a +href="http://www.bostonreview.net/richard-stallman-free-software-DRM">Boston +Review</a>'de yayımlandı.)</p></blockquote> + +<p><strong>İnternet'te, özel mülk yazılım, özgürlüğünüzü kaybetmenin tek yolu +değildir. Yazılım Yerine Hizmet veya SaaSS, bir başkasına bilişiminiz +üzerinde yetki vermenin bir başka yoludur.</strong></p> + +<p>Temel nokta şudur: Bir başkasının yazdığı bir program üzerinde (eğer +özgürse) denetim sahibi olabilirsiniz, fakat başka birinin çalıştırdığı bir +hizmet üzerinde hiçbir zaman denetim sahibi olamazsınız, bu nedenle asla +temelde bir programın yapabileceği bir hizmeti kullanmayın.</p> + + +<p>SaaSS, bir programın kopyanızı çalıştırmak için başkası tarafından uygulanan +bir hizmeti kullanmak anlamına gelir. Terim bize ait; makaleler ve reklamlar +bu terimi kullanmaz ve bir hizmetin SaaSS olup olmadığını size +söylemez. Bunun yerine bazıları kötü eğilimli, bazıları iyi başka +uygulamalarla birlikte SaaSS’yi bir öbek haline getiren, muğlak ve dikkat +dağıtıcı bir terim olan “bulut”u kullanacaklardır. Bu sayfadaki +açıklama ve örneklerle bir hizmetin SaaSS olup olmadığını anlayabilirsiniz.</p> + +<h3>Arka Plan: Özel Mülk Yazılım, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?</h3> + +<p>Dijital teknoloji size özgürlük verebilir; aynı zamanda özgürlüğünüzü +elinizden alabilir. Bilişimimiz üzerindeki denetimimize karşı ilk tehdit +özel mülk yazılımdan geldi: Sahipleri (Apple veya Microsoft gibi bir şirket) +denetlediği için kullanıcıların denetleyemediği yazılımlar. Sahipler; casus +yazılım, arka kapılar ve <a href="http://DefectiveByDesign.org">Dijital +Kısıtlamalar Yönetimi (Digital Restrictions Management [DRM])</a> +(propagandalarında “Dijital Haklar Yönetimi [Digital Rights +Management]” olarak söz edilir) gibi kötücül özellikleri ekleyerek bu +haksız güçten yararlanırlar.</p> + +<p>Bu soruna sunduğumuz çözüm; özgür yazılım geliştirmek ve özel mülk yazılımı +reddetmektir. Özgür yazılım, bir kullanıcı olarak, dört temel özgürlüğe +sahip olduğunuz anlamına gelir: (0) Programı istediğiniz gibi +çalıştırmak, (1) kaynak kodunu incelemek ve istediğiniz şekilde +değiştirmek, (2) eksiksiz kopyalarını yeniden dağıtmak ve +(3) değiştirilmiş sürümlerin kopyalarını yeniden dağıtmak. (<a +href="/philosophy/free-sw.html">Özgür yazılım tanımına</a> bakınız.)</p> + +<p>Özgür yazılımla, biz kullanıcılar, bilişimimizin denetimini geri +alırız. Özel mülk yazılım hâlâ var ancak onları hayatımızın dışında +tutabiliriz ve çoğumuz bunu zaten yapıyor. Bununla birlikte artık +bilişimimizin denetiminden vazgeçmenin başka cazip bir yolu var: Yazılım +yerine Hizmet (Service as a Software Substitute [SaaSS]). Özgürlüğümüz +uğruna bunu da reddetmeliyiz.</p> + +<h3>Yazılım Yerine Hizmet, Özgürlüğünüzü Nasıl Elinizden Alır?</h3> + +<p>Yazılım yerine Hizmet (SaaSS); bir hizmetin, bir programın kopyasını +çalıştırmak için onun yerine kullanılması anlamına gelir. Somut olarak +birisinin belirli bilişim işlemlerini yapan bir ağ sunucusu oluşturduğu +(örneğin; bir fotoğrafı değiştirmek, metni başka bir dile çevirmek vb.), +sonra da kullanıcıları bu sunucu üzerinden bilişim yapmaya davet ettiği +anlamına gelir. Sunucunun bir kullanıcısı verilerini sunucuya gönderir, bu +sayede sağlanan veriler üzerinde <em>kendi bilişimini</em> yapar ve sonuçlar +kendisine geri gönderilir veya doğrudan onun adına hareket eder.</p> + +<p>Bilişim <em>kendisinindir</em>, çünkü, varsayımsal olarak, temelde kendi +bilgisayarında bir program çalıştırarak (bu programın kendisinde o anda +mevcut olup olmadığına bakılmaksızın) da yapabilir. Bu varsayımın böyle +olmadığı durumlarda SaaSS değildir.</p> + +<p>Bu sunucular, kullanıcıların sahip oldukları yazılımlardan çok daha +kaçınılmaz biçimde denetimi ele alıyorlar. Özel mülk yazılımla kullanıcılar +genellikle kaynak kodunu değil, yürütülebilir bir dosya alırlar. Bu; +çalışmakta olan kodu incelemeyi zorlaştırır, bu nedenle programın gerçekte +ne yaptığını belirlemek ve değiştirmek zordur.</p> + +<p>SaaSS ile kullanıcılar bilişimlerini yapan yürütülebilir bir dosyaya bile +sahip değillerdir: kullanıcıların göremediği veya dokunamadığı başka birinin +sunucusundadır. Bu nedenle gerçekte ne yaptığını saptamaları imkânsızdır ve +onu değiştirmek de imkânsızdır.</p> + +<p>Ayrıca SaaSS otomatik olarak belirli özel mülk yazılımların kötücül +özelliklerine eş değer sonuçlara yol açar.</p> + +<p> Örneğin; bazı özel mülk programlar casus yazılımdır: Program, <a +href="/philosophy/proprietary-surveillance.html">kullanıcıların bilişim +etkinlikleri hakkında veri gönderir</a>. Microsoft Windows, kullanıcıların +etkinlikleriyle ilgili bilgileri Microsoft'a gönderir. Windows Media Player, +her kullanıcının izlediklerini veya dinlediklerini bildirir. Amazon Kindle; +kullanıcının hangi kitaplarda, hangi sayfalara baktığını ve ne zaman +olduğunu bildirir. Angry Birds kullanıcının coğrafi konum geçmişini +bildirir.</p> + +<p>Özel mülk yazılımların aksine SaaSS, kullanıcının verilerini elde etmek için +gizli kod gerektirmez. Bunun yerine kullanıcıların kullanabilmeleri için +verilerini sunucuya göndermeleri gerekir. Bu, casus yazılımlarla aynı etkiye +sahiptir: Sunucu operatörü verileri alır—SaaSS'nin doğası gereği hiç +bir özel çaba göstermeden. Örneğin, kızının herhangi bir fotoğrafını hiç +yayımlamayı düşünmeyen Amy Webb, fotoğraflarını düzenlemek için SaaSS +(Instagram) kullanarak hata yaptı. Sonunda <a +href="http://www.slate.com/articles/technology/data_mine_1/2013/09/privacy_facebook_kids_don_t_post_photos_of_your_kids_on_social_media.html">oradan +sızdılar</a>. +</p> + +<p>Teorik olarak benzer biçimli şifreleme (homomorphic encryption), bir gün +gelecekteki SaaSS hizmetlerinin kullanıcıların gönderdiği verilerin bir +kısmını anlayamayacak şekilde yapılandırılabileceği noktaya gelebilir. Bu +tür hizmetler, kullanıcıların merakla gözetlenmemesi için +<em>kurulabilir</em>; bu, onların gizlice gözetlemeyeceği anlamına gelmez.</p> + +<p>Bazı özel mülk işletim sistemlerinde, bazı kişilerin yazılım +değişikliklerini uzaktan yüklemesine izin veren evrensel bir arka kapı +bulunur. Örneğin; Windows, Microsoft'un makinedeki herhangi bir yazılımı +zorla değiştirebileceği evrensel bir arka kapıya sahiptir. Neredeyse tüm +taşınabilir telefonlarda da var. Bazı sahipli uygulamaların evrensel arka +kapıları da vardır; mesela GNU/Linux için Steam istemcisi, geliştiricinin +değiştirilmiş sürümleri uzaktan yüklemesine izin verir.</p> + +<p>SaaSS ile sunucu operatörü, sunucuda kullanılan yazılımı +değiştirebilir. Onun bilgisayarı olduğu için bunu yapabilmelidir; ancak +sonuç, evrensel bir arka kapıya sahip özel mülk bir uygulama programı +kullanmakla aynıdır: Birisi, kullanıcının bilişiminin nasıl yapıldığına dair +sessizce değişiklikler dayatma gücüne sahiptir.</p> + +<p>Dolayısıyla SaaSS, özel mülk yazılımın casus yazılım ve evrensel bir arka +kapı ile çalışmasına eş değerdir. Sunucu operatörüne kullanıcının haksız bir +yetki vermesini sağlar ve bu yetki karşı koymamız gereken bir şeydir.</p> + +<h3>SaaSS ve SaaS</h3> + +<p>Başlangıçta bu sorunlu uygulamaya Hizmet Olarak Yazılım anlamına gelen SaaS +adını verdik. Bu, kullanıcılara kopyalarını sunmak yerine bir sunucuda +yazılım oluşturmak için yaygın olarak kullanılan bir terimdi ve bu sorunun +ortaya çıktığı durumları tam olarak tanımladığını düşündük.</p> + +<p>Daha sonra SaaS teriminin bazen iletişim hizmetleri, bu sorunun +uygulanamadığı etkinlikler, için kullanıldığının farkına vardık. Buna ek +olarak “Hizmet Olarak Yazılım” terimi, uygulamanın +<em>neden</em> kötü olduğunu açıklamıyor. Bu yüzden kötü uygulamayı daha net +bir şekilde tanımlayan ve bu konuda neyin kötü olduğunu söyleyen +“Yazılım Yerine Hizmet” terimini kullandık.</p> + +<h3>SaaSS Sorununu Özel Mülk Yazılım Sorunundan Ayırt Etmek</h3> + +<p>SaaSS ve özel yazılımlar benzer zararlı sonuçlara yol açar ancak yöntemleri +farklıdır. Özel mülk bir yazılımda yöntem; değiştirilmesi zor ve/veya yasa +dışı olan bir kopyaya sahip olmanız ve kullanmanızdır. SaaSS ile yöntem, +bilişiminizi yapan kopyaya sahip olmamanızdır.</p> + +<p>Bu iki mesele çoğu zaman karışıktır ve bunun böyle olması şans ederi +değil. Web geliştiricileri; sunucu yazılımını tarayıcınızda, makinenizde +çalışan programlarla birlikte kümelemek için belirsiz “web +uygulaması” terimini kullanır. Bazı web sayfaları sizi +bilgilendirmeden tarayıcınıza önemsiz, hatta büyük JavaScript programları +yükler. <a href="/philosophy/javascript-trap.html">Bu JavaScript programları +özgür olmadığında</a> diğer tüm özgür olmayan yazılımlarla aynı türde bir +adaletsizliğe neden olurlar. Bununla birlikte burada hizmetin kendisinin +kullanılması ile ilgileniyoruz.</p> + +<p>Birçok özgür yazılım destekçisi, SaaSS sorununun sunucular için özgür +yazılım geliştirerek çözüleceğini varsaymaktadır. Sunucu operatörü hatırına +sunucudaki programlar özgür olmalı; özel mülk olmaları durumunda +programların geliştiricilerinin/sahiplerinin sunucu üzerinde bir gücü +olur. Bu sunucu operatörüne haksızlıktır ve sunucunun kullanıcılarına hiçbir +şekilde yardımı dokunmaz. Ancak sunucudaki programlar özgür olursa bile, +<em>sunucunun kullanıcılarını</em> SaaSS'nin etkilerinden korumaz. Bu +programlar sunucu operatörünü özgürleştirir, sunucunun kullanıcılarını +değil.</p> + +<p>Sunucu yazılımı kaynak kodunu yayımlamak topluluğa yarar sağlar: Uygun +şekilde yetenekli kullanıcıların benzer sunucuları kurmalarını, belki de +yazılımı değiştirmelerini sağlar. <a +href="/licenses/license-recommendations.html">GNU Affero GPL'yi sunucularda +sıkça kullanılan programların lisansı olarak kullanmanızı öneririz</a>.</p> + +<p>Ancak bu sunuculardan hiçbiri, <em>sizin</em> sunucunuz olmadıkça (makinenin +mülkünüz olup olmadığına bakılmaksızın yazılımı denetlemeniz anlamında), +üzerinde yaptığınız bilişim üzerinde denetiminiz yoktur. Arkadaşınızın +yazılıma kendi bilgisayarınızda bakmasına izin vermiş olmanız gibi bazı +işler için arkadaşınızın sunucusuna güvenmeniz sorun değildir. Bunun dışında +kalan bütün sunucular sizin için SaaSS olacaktır. SaaSS sizi daima sunucu +operatörünün yetkisine tabi kılar ve tek çaresi <em>SaaSS +kullanmamaktır!</em> Sizin tarafınızdan sağlanan verilerle, kendi bilişim +işleriniz için başkasının sunucusunu kullanmayın.</p> + +<p>Bu konu; “açık” ve “özgür” arasındaki farkın +derinliğini göstermektedir. Açık kaynak olan kaynak kodu <a +href="/philosophy/free-open-overlap.html">neredeyse her zaman +özgürdür</a>. Bununla birlikte sunucu yazılımı açık kaynak ve / veya özgür +olan bir <a href="https://opendefinition.org/ossd/">“açık +yazılım” hizmeti</a> fikri, SaaSS sorununu çözemez.</p> + +<p>Hizmetler temelde programlardan farklıdır ve hizmetlerin ortaya çıkardığı +etik sorunlar, programların ortaya çıkardığı sorunlardan temel olarak +farklıdır. Karışıklığı önlemek için <a +href="/philosophy/network-services-arent-free-or-nonfree.html">bir hizmeti +“özgür” veya “özel mülk” olarak tanımlamaktan +kaçınıyoruz.</a></p> + +<h3>SaaSS'yi Diğer Ağ Hizmetlerinden Ayırt Etme</h3> + +<p>Hangi çevrim içi hizmetler SaaSS'dir? En açık örnek, diyelim ki İngilizce +metni İspanyolca metne çeviren, bir çeviri hizmetidir. Sizin için bir metni +çevirmek tamamen size ait bir bilişimdir. Elinizde doğru program olduğunda, +kendi bilgisayarınızda bu programı çalıştırarak bunu yapabilirdiniz. (Etik +olmak için bu program özgür olmalıdır.) Çeviri hizmeti bu programın yerine +geçmektedir, bu nedenle bir Yazılım yerine Hizmet veya +SaaSS'dir. Bilişiminiz üzerindeki denetiminizi engellediğinden size karşı +hatalıdır.</p> + +<p>Bir başka açık örnek, bir fotoğrafı değiştirmek için Flickr veya Instagram +gibi bir hizmeti kullanmaktır. Fotoğrafları değiştirmek, insanların kendi +bilgisayarlarında yıllarca yaptıkları bir işlemdir; bu işlemi kendi +bilgisayarınız yerine denetlemediğiniz bir sunucuda yapmanız, SaaSS'dir.</p> + +<p>SaaSS'yi reddetmek, sizden başkası tarafından çalıştırılan herhangi bir ağ +sunucusunu kullanmayı reddetmek anlamına gelmez. Çoğu sunucu SaaSS değildir +çünkü yaptıkları işler, kullanıcının kendi bilişimi değil, bir tür +iletişimdir.</p> + +<p>Özgün web sunucuları fikri sizin için bilişim yapmak değildi, erişmeniz için +bilgi yayımlamaktı. Bugün bile çoğu web sitesinin yaptığı budur ve SaaSS +sorunu içermezler. Çünkü birinin yayımlanmış bilgilerine erişmek kendi +bilişiminiz anlamına gelmez. Ne de kendi çalışmalarınızı yayımlamak için +blog sitesi kullanmak ya da Twitter veya StatusNet gibi bir mikroblog +hizmeti kullanmak da değildir. (Bu hizmetler, ayrıntılara bağlı olarak başka +sorunlara sahip olabilir veya olmayabilir.) Aynı durum, sohbet grupları gibi +özel olmayan diğer iletişim türleri için de geçerlidir.</p> + +<p>Özünde sosyal ağ SaaSS değil, bir iletişim ve yayın şeklidir. Ancak ana +becerisi sosyal ağ olan bir hizmette SaaSS olan özellikler veya uzantılar +bulunabilir.</p> + +<p>Bir hizmet SaaSS değilse bu onun makbul olduğu anlamına gelmez. Hizmetlerle +ilgili başka etik hususlar var. Örneğin; Facebook, videoları özgür olmayan +yazılımları çalıştırmaya zorlayan Flash'da dağıtır; özgür olmayan JavaScript +kodunu çalıştırmayı gerektirir; ve kullanıcılara hayatlarını Facebook'a +teslim etmeleri için onları cezbederken yanıltıcı bir gizlilik izlenimi +verir. Bunlar önemli ama SaaSS sorunundan farklı hususlardır. +</p> + +<p>Arama motorları gibi hizmetler; web'den veri toplar ve incelemenizi +sağlar. Veri derlemelerine bakmak, her zamanki anlamda kendi bilişiminiz +değildir, bu derlemeyi siz sağlamadınız, yani web'de arama yapmak için böyle +bir hizmeti kullanmak SaaSS değildir. Ancak kendi siteniz için bir arama +aracı kurmak için başkasının sunucusunu kullanmak,<em>SaaSS</em>'dir.</p> + +<p>Çevrim içi satın alma SaaSS değildir çünkü alım sırasındaki bilişim sizin +faaliyetiniz değildir; aksine siz ve mağaza için ortaklaşa yapılır. Çevrim +içi alışverişlerde asıl sorun; karşı tarafa paranızla ve diğer kişisel +bilgilerinizle (adınızla başlayarak) güvenip güvenmediğinizdir.</p> + +<p>Savannah ve SourceForge gibi depo siteleri doğal olarak SaaSS değildir, +çünkü bir deponun görevi kendisine verilen verileri yayımlanmasıdır.</p> + +<p>Ortak bir projenin sunucularını kullanmak SaaSS değildir, çünkü bu şekilde +yaptığınız bilişim size ait değildir. Örneğin, Vikipedi'deki sayfaları +düzenlerseniz kendi bilişiminizi yapmazsınız; bunun yerine Vikipedi'nin +bilişiminde iş birliği yapmış olursunuz. Vikipedi kendi sunucularını +denetler ancak kurumların yanı sıra bireyler de bilişimlerini başka birinin +sunucusunda yaparlarsa SaaSS sorunuyla karşılaşırlar.</p> + +<p>Bazı siteler birden fazla hizmet sunar ve bu hizmetlerden biri SaaSS değilse +bile bir başkası SaaSS olabilir. Örneğin; Facebook'un ana hizmeti sosyal +ağdır ve bu SaaSS değildir; ancak bazıları SaaSS olan üçüncü parti +uygulamaları destekler. Flickr'in ana hizmeti, SaaSS olmayan fotoğrafları +dağıtmaktır ancak SaaSS olan fotoğrafları düzenleme özelliklerine de +sahiptir. Aynı şekilde Instagram'ı bir fotoğraf göndermek için kullanmak +SaaSS değil; fotoğrafı dönüştürmek için kullanmak SaaSS'dir.</p> + +<p>Google Dokümanlar, tek bir hizmetin değerlendirilmesinin ne kadar karmaşık +olabileceğini gösterir. İnsanları bir belgeyi düzenlemeye davet ediyor, +açıkça yanlış bir şekilde büyük <a +href="/philosophy/javascript-trap.html">özgür olmayan JavaScript +programı</a> çalıştırıyor. Ancak belgeleri standart biçimlerde yüklemek ve +indirmek için bir API sunuyor. Özgür bir yazılım düzenleyicisi bu API +üzerinden çalışabilir. Bu kullanım senaryosu SaaSS değildir çünkü Google +Dokümanlar'ı yalnızca bir depo olarak kullanır. Tüm verilerinizi bir şirkete +göstermek kötüdür ancak bu bir SaaSS değil gizlilik meselesidir; +verilerinize erişmek için bir hizmete bağlı olmak kötü olsa da, bu bir SaaSS +değil, risk meselesidir. Öte yandan belge biçimlerini birbirine dönüştürme +hizmetini kullanmak SaaSS'dir çünkü bu kendi bilgisayarınızda uygun +(tercihen özgür) bir program çalıştırarak yapabileceğiniz bir şeydir.</p> + +<p>Google Dokümanlar'ı özgür bir editör ile kullanmak elbette nadirdir. Çoğu +zaman insanlar, özgür olmayan herhangi bir program gibi kötü olan özgür +olmayan JavaScript programı aracılığıyla kullanırlar. Bu senaryo SaaSS'yi de +içerebilir; bu, JavaScript programında düzenlemenin hangi kısmının +yapıldığına ve sunucuda hangi kısmın yapıldığına bağlıdır. Bunu bilmiyoruz, +ancak SaaSS ve özel mülk yazılım kullanıcıları için benzer şekilde hatalı +olduklarından dolayı, bunu bilmek çok önemli değil.</p> + +<p>Başka birinin deposu aracılığıyla yayımlamak gizlilik sorunlarını gündeme +getirmez ancak Google Dokümanlar aracılığıyla yayınlamanın özel bir sorunu +vardır: Google Dokümanlar belgesinin metnini bir tarayıcıda özgür olmayan +JavaScript kodunu çalıştırmadan görüntülemek bile imkânsızdır. Bu nedenle +bir şey yayımlamak için Google Dokümanlar'ı kullanmamalısınız, ancak bunun +nedeni SaaSS sorunu değildir.</p> + +<p>BT endüstrisi, kullanıcıları bu ayrımları yapmaktan caydırır. Moda söz, +“bulut bilişim” bunun için var. Bu terim o kadar bulutlu ki, +İnternet'in hemen hemen her kullanımına atıfta bulunabilir. SaaSS'nin yanı +sıra diğer birçok ağ kullanım uygulamasını da içerir. Herhangi bir bağlamda +“bulut” yazan bir yazar (eğer teknik bir kişiyse) muhtemelen +aklında belirli bir anlama sahiptir ancak genellikle diğer makalelerde +terimin başka özel anlamları olduğunu açıklamaz. Bu terim, insanları +bireysel olarak düşünmeleri gereken uygulamalar hakkında genelleme yapmaya +yönlendirir.</p> + +<p>Eğer “bulut bilişim”in bir anlamı varsa bilişim yapmanın bir +yolu değil, bilişim hakkında bir düşünme biçimidir: “Soru +sormayın. Bilişiminizi kimin kontrol ettiği veya verilerinizi kimin +sakladığı konusunda endişelenmeyin. Hizmetinize gizlenmiş bir kancayı +kontrol etmeden yutun. Tereddüt etmeden şirketlere güvenin.” diyen bir +vurdumduymaz yaklaşımı. Başka bir deyişle “Budala +olun.”. Zihindeki bir bulut, berrak düşünmenin önünde bir +engeldir. Bilişim hakkında berrak bir şekilde düşünmek için +“bulut” teriminden kaçınalım.</p> + +<h3 id="renting">Sunucu Kiralamayı SaaSS'den Ayırt Ayırt Etme</h3> + +<p>Yazılım yüklemesinde denetiminiz olan bir (gerçek veya sanal) sunucu +kiralarsanız, bu SaaSS değildir. SaaSS'de başka biri sunucuda hangi +yazılımın çalıştığına karar verir ve bu nedenle sunucunun sizin için yaptığı +bilişimi denetler. Yazılımı sunucuya sizin kurmanız durumunda, onun sizin +için ne yapması gerektiğini denetlersiniz. Böylece kiralanan sunucu +neredeyse sizin bilgisayarınızdır. Bu hususta, sizin sayılır.</p> + +<p>Kiralanan uzak sunucudaki <em>veriler</em>, sunucunuzu evde bulundurmanızdan +daha az güvenlidir ancak bu SaaSS'den farklı bir husustur.</p> + +<p>Bu tür sunucu kiralamaya bazen “IaaS” denir ancak bu terim +önemli olduğunu düşündüğümüz hususları önemsizleştiren kavramsal bir yapıda +yer alır.</p> + +<h3>SaaSS Sorunuyla Başa Çıkma</h3> + +<p>Tüm web sitelerinin yalnızca küçük bir bölümü SaaSS yapar; çoğu sorunu +ortaya çıkarmıyor. Ama sorunu ortaya çıkaranlar hakkında ne yapmalıyız?</p> + +<p>Elinizdeki veriler üzerinde kendi bilişiminizi yaptığınız basit durum için +çözüm çok basittir: Özgür bir yazılım uygulamasının kendi kopyasını +kullanın. Metin düzenlemenizi GNU Emacs veya özgür bir kelime işlemci gibi +özgür bir metin düzenleyicisinin kopyası ile yapın. Fotoğraf düzenlemenizi +GIMP gibi özgür yazılım kopyalarınızla yapın. Özgür bir program yoksa ne +olur? Özel mülk bir program veya SaaSS özgürlüğünüzü elinizden alır, bu +yüzden bunları kullanmamalısınız. Zamanınız veya paranız ile özgür bir +alternatifin geliştirilmesine katkıda bulunabilirsiniz.</p> + +<p>Grup olarak diğer bireylerle iş birliği yapmaya ne dersiniz? Bunu şu anda +bir sunucu kullanmadan yapmak zor olabilir ve grubunuz kendi sunucusunu +nasıl çalıştıracağını bilmiyor olabilir. Başkasının sunucusunu +kullanıyorsanız en azından bir şirket tarafından işletilen bir sunucuya +güvenmeyin. Bir müşteri olarak sadece bir sözleşme ihlali tespit +edemediğiniz ve gerçekten dava açamadığınız sürece koruma sağlanmaz ve +şirket muhtemelen çok çeşitli suistimallere izin verecek şekilde +sözleşmelerini yazar. Devlet, mahkeme kararıyla verilerinizi +başkalarınınkiyle birlikte şirketten isteyebilir; Obama'nın telefon +şirketlerine yaptığı gibi, şirketin müşterilerini yasa dışı yollarla Bush'a +bağlayan ABD telefon şirketleri gibi gönüllü olmadıklarını varsayalım. Bir +sunucu kullanmanız gerekiyorsa, operatörleri size salt ticari bir ilişkinin +ötesinde güven için bir temel sağlayan bir sunucu kullanın.</p> + +<p>Ancak, daha uzun bir ölçekte, sunucuları kullanmak için alternatifler +oluşturabiliriz. Örneğin; ortak çalışanların şifrelenmiş verileri +paylaşabileceği bir eşler arası bir program oluşturabiliriz. Özgür yazılım +topluluğu, önemli “web uygulamaları” için dağıtık eşler arası +alternatifler geliştirmelidir. Bunları <a +href="/licenses/why-affero-gpl.html">GNU Affero GPL</a> altında yayımlamak +akıllıca olabilir çünkü muhtemelen başkaları tarafından sunucu tabanlı +programlara dönüştürülmeye adaylar. <a href="/">GNU projesi</a>, bu tür +değişiklikler üzerinde çalışmak için gönüllü arıyor. Diğer özgür yazılım +projelerinin tasarımlarında da bu konuyu dikkate almaya davet ediyoruz.</p> + +<p>Bu arada bir şirket sizi kendi bilişim işlemlerinizi yapmak için sunucusunu +kullanmaya davet ederse kabul etmeyin; SaaSS kullanmayın. <em>Kendi</em> +sunucularınızla kullanmadığınız sürece, sadece zayıf bir bilgisayar olan +“zayıf istemciler”i satın almayın veya kurmayın. Gerçek bir +bilgisayar kullanın ve verilerinizi orada saklayın. Özgürlüğünüz için kendi +bilişim işlerinizi özgür bir programın size ait olan bir kopyası ile yapın.</p> + +<h3>Ayrıca Bkz:</h3> +<p><a href="/philosophy/bug-nobody-allowed-to-understand.html">Kimsenin +Anlamasına İzin Verilmeyen Hata</a>.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2010, 2013, 2015, 2016, 2018 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2019, 2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/27 19:08:05 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> |