summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html644
1 files changed, 644 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html
new file mode 100644
index 0000000..e3a3faa
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/surveillance-vs-democracy.html
@@ -0,0 +1,644 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/surveillance-vs-democracy.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.tr.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.90 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title>
+<style type="text/css" media="print,screen"><!--
+#intro { margin: 2em auto 1.5em; }
+.pict.wide { width: 23em; }
+.pict p { margin-top: .2em; }
+@media (min-width: 55em) {
+ #intro { max-width: 55em; }
+ .pict.wide { margin-bottom: 0; }
+}
+-->
+</style>
+
+<!-- GNUN: localize URL /graphics/dog.small.jpg -->
+<!--#include virtual="/philosophy/po/surveillance-vs-democracy.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" -->
+<h2 class="center">Demokrasi Ne Kadar Gözetime Dayanabilir?</h2>
+
+<address class="byline center">yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address>
+
+<!-- rms: I deleted the link because of Wired's announced
+ anti-ad-block system -->
+<blockquote class="center"><p><em>Bu makalenin bir sürümü ilk olarak Ekim&nbsp;2013'te
+<cite>Wired</cite>'de yayımlandı.<br />
+Ayrıca Nisan&nbsp;2018'de, <cite>The Guardian</cite>'da yayımlanan &ldquo;<a
+href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/apr/03/facebook-abusing-data-law-privacy-big-tech-surveillance">Kişisel
+Verilerinizi Güvende Tutmak İçin Radikal Bir Öneri</a>&rdquo; başlıklı
+yazıyı da okumayı dikkate alın.</em></p></blockquote>
+
+<div class="article">
+
+<div id="intro">
+<div class="pict wide">
+<a href="/graphics/dog.html">
+<img src="/graphics/dog.small.jpg" alt="Bilgisayar ekranında çıkan üç reklamı merak eden bir köpeğin karikatürü..." /></a>
+<p>&ldquo;Köpek olduğumu nasıl öğrendiler?&rdquo;</p>
+</div>
+
+<p>Edward Snowden'in açıklamaları sayesinde toplumdaki mevcut gözetim düzeyinin
+insan haklarıyla uyumlu olmadığını biliyoruz. ABD ve başka yerlerdeki
+muhaliflerin, kaynakların ve gazetecilerin tekrar tekrar taciz edilmesi ve
+kovuşturulması bu durumu doğruluyor. Genel gözetim seviyesini azaltmamız
+gerekiyor ama ne kadar? Güvence altına almamız gereken, <em>hoş
+görebileceğimiz azami gözetim düzeyi</em> tam olarak ne kadar? Bu; gözetimin
+demokrasinin işleyişini engellemeye başladığı, ifşacıların (Snowden gibi)
+yakalanma olasılığının yüksek olduğu düzeydir.</p>
+</div>
+<div class="columns" style="clear:both">
+<p>Hükûmet gizliliği ile karşı karşıya kaldığımızda, insanlar olarak <a
+href="https://www.eff.org/deeplinks/2013/11/reddit-tpp-ama">devletin ne
+yaptığını öğrenmek için</a> ifşacılara ihtiyacımız var. (Bu 2019'da tekrar
+bize hatırlatıldı, çünkü çeşitli ifşacılar, <a
+href="https://www.commondreams.org/views/2019/09/27/trumps-ukraine-scandal-shows-why-whistleblowers-are-so-vital-democracy">Trump'un
+Ukrayna cumhurbaşkanına para sızdırma girişimi hakkında</a> bilgi
+sızdırdılar.) Ancak günümüzün gözetimi; potansiyel ifşacıları korkutuyor, bu
+da çok fazla olduğu anlamına geliyor. Demokratik devlet üzerindeki
+demokratik kontrolümüzü geri kazanmak için gözetimi ifşacıların güvende
+olduklarını bildikleri bir noktaya indirmeliyiz.</p>
+
+<p><a href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">1983'ten beri
+savunduğum gibi</a> özgür/libre yazılımı kullanmak; dijital yaşamlarımızı
+denetim altına almak için attığımız ilk adım ve gözetimi önlemeyi de
+içeriyor. Özgür olmayan yazılıma güvenemeyiz; NSA, kendi bilgisayarlarımızı
+ve yönlendiricilerimizi istila etmek için özgür olmayan yazılımlarda
+güvenlik zayıflıkları <a
+href="https://web.archive.org/web/20130622044225/http://blogs.computerworlduk.com/open-enterprise/2013/06/how-can-any-company-ever-trust-microsoft-again/index.htm">kullanır</a>
+ve hatta <a
+href="http://www.theguardian.com/world/2013/sep/05/nsa-gchq-encryption-codes-security">oluşturur</a>.
+Özgür yazılım bize kendi bilgisayarlarımızı denetleme imkanı sunuyor ancak
+<a href="http://www.wired.com/opinion/2013/10/149481/">bu durum, internette
+dolaştığımızda gizliliğimizi korumuyor</a>.</p>
+
+<p>ABD'deki <a
+href="http://www.theguardian.com/world/2013/oct/10/nsa-surveillance-patriot-act-author-bill">&ldquo;ulusal
+gözetim güçlerini azaltmak&rdquo; için iki partili mevzuat</a> hazırlanıyor,
+ancak bu mevzuat hükûmetin sanal dosyalarımızı kullanmasını sınırlamaya
+dayanıyor. Eğer &ldquo;ifşacıyı yakalamak&rdquo; onu teşhis etmek için
+yeterli bir erişim gerekçesiyse, bu sınırlama ifşacıları korumak için
+yeterli olmaz. Daha da fazlasını yapmamız gerekiyor.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader" style="clear: both">Demokraside Gözetim Üst Sınırı</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>İfşacılar suçları ve yalanları açığa vurmaya cesaret edemezlerse hükümetimiz
+ve kurumlarımız üzerindeki son denetimimizi kaybederiz. Bu nedenle devletin
+bir haberciyle kimin konuştuğunu öğrenmesini sağlayan gözetim aşırı
+gözetimdir, demokrasinin dayanabileceğinden daha fazla.</p>
+
+<p>İsimsiz bir ABD hükümeti yetkilisi, 2011’de gazetecilere <a
+href="http://www.rcfp.org/browse-media-law-resources/news-media-law/news-media-and-law-summer-2011/lessons-wye-river">ABD’nin
+habercilere mahkeme celbi göndermeyeceğini çünkü &ldquo;Kiminle
+konuştuğumuzu bildiklerini&rdquo; söyledi.</a> Bazen <a
+href="http://www.theguardian.com/media/2013/sep/24/yemen-leak-sachtleben-guilty-associated-press">bunu
+bulmak için gazetecilerin telefon arama kayıtları için mahkeme celbi</a>
+çıkarılmaktadır ancak Snowden bize ABD’deki herkesin tüm telefon arama
+kayıtları için mahkeme talebi olduğunu ve her zaman <a
+href="https://www.theguardian.com/world/interactive/2013/jun/06/verizon-telephone-data-court-order">Verizon'dan</a>
+ve <a
+href="http://www.marketwatch.com/story/nsa-data-mining-digs-into-networks-beyond-verizon-2013-06-07">diğer
+şirketlerden</a> aldıklarını göstermiştir.</p>
+
+<p>Muhalefet ve muhalif faaliyetlerin, üzerlerinde kirli numaralar oynamaya
+istekli devletlerden sır saklaması gerekiyor. ACLU, ABD hükümetinin <a
+href="http://www.aclu.org/files/assets/Spyfiles_2_0.pdf">barışçıl muhalif
+gruplara aralarında teröristlerin var olduğu bahanesiyle sızma konusundaki
+sistematik uygulamasını</a> göstermiştir. Gözetimin çok fazla olduğu nokta,
+devletin bilinen bir gazeteci veya bilinen bir muhalifle kimin konuştuğunu
+bulabildiği noktadır.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">Bilgi Bir Kez Toplanırsa Kötüye Kullanılacak</h3>
+
+<div class="columns">
+<p id="willbemisused">İnsanlar genel gözetim düzeyinin çok yüksek olduğunu kabul ettiğinde ilk
+müdahaleleri biriken verilere erişim konusunda sınırlar önermek
+şeklindedir. Bu kulağa hoş geliyor ancak hükümetin kurallara uyduğunu
+varsaysak bile sorunu pek de çözmeyecek. (NSA, <a
+href="http://www.wired.com/threatlevel/2013/09/nsa-violations/">NSA'yı etkin
+bir şekilde sorumlu tutamadığını</a> söyleyen FISA mahkemesini yanıltmıştı.)
+Bir suç şüphesi, erişim için temel teşkil edecektir; bu yüzden bir ifşacı
+&ldquo;casusluk&rdquo; ile suçlandığında &ldquo;casus&rdquo;u bulmak,
+biriken malzemeye erişmek için bir bahane olacaktır.</p>
+
+<p>Uygulamada devlet kurumlarının gözetim verilerini kullanma kurallarını
+yerine getirmek için bahaneler oluşturmasını bile bekleyemeyiz, çünkü ABD
+kuruluşları zaten <a
+href="https://theintercept.com/2018/01/09/dark-side-fbi-dea-illegal-searches-secret-evidence/">
+kuralları çiğnemek için yalan söylemektedir</a>. Bu kurallara ciddi bir
+şekilde uyulması amaçlanmamıştır; aksine, bunlar istersek inanabileceğimiz
+bir masaldır.</p>
+
+<p>Ek olarak devletin gözetim personeli, verileri kişisel nedenlerden dolayı
+kötüye kullanacaktır. Bazı NSA ajanları, <a
+href="http://www.theguardian.com/world/2013/aug/24/nsa-analysts-abused-surveillance-systems">âşıklarını
+&ldquo;LOVEINT&rdquo; adlı bir uygulamada&mdash;geçmiş, şimdiki veya
+diledikleri gibi&mdash;izlemek için ABD gözetim sistemlerini
+kullandı</a>. NSA bunu birkaç kez yakalayıp cezalandırdığını söylüyor; kaç
+kez yakalanmadığını bilmiyoruz. Ancak bu olaylar bizi şaşırtmamalı çünkü
+polis uzun süredir <a
+href="https://web.archive.org/web/20160401102120/http://www.sweetliberty.org/issues/privacy/lein1.htm#.V_mKlYbb69I">çekici
+bir kişinin izini sürmek için ehliyet kayıtlarına erişimini uzun süredir
+kullanıyordu</a>, bir buluşma için bir plaka işletme olarak bilinen bir
+uygulama. Bu uygulama <a
+href="https://theyarewatching.org/issues/risks-increase-once-data-shared">yeni
+dijital sistemlerle</a> genişletildi. 2016 yılında bir savcı, <a
+href="http://gizmodo.com/government-officials-cant-stop-spying-on-their-crushes-1789490933">
+romantik bir takıntının nesnesi olan birinin telefonunu dinleme</a>
+yetkisini almak için hakimlerin imzalarını almakla suçlandı. AP, <a
+href="https://apnews.com/699236946e3140659fff8a2362e16f43">ABD'deki birçok
+başka durumu da</a> biliyor.
+</p>
+
+<p>Gözetim verileri, yasak olsa bile, her zaman başka amaçlar için
+kullanılacaktır. Veriler toplanıp, devletin erişme olanağı olduktan sonra <a
+href="http://falkvinge.net/2012/03/17/collected-personal-data-will-always-be-used-against-the-citizens/">Avrupa</a>,
+<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_American_internment">ABD</a>
+ve en son <a
+href="http://www.cbc.ca/news/world/terrifying-how-a-single-line-of-computer-code-put-thousands-of-innocent-turks-in-jail-1.4495021">Türkiye</a>'den
+gelen örneklerin gösterdiği gibi bu verileri korkunç şekillerde kötüye
+kullanabilir. (Türkiye'nin Bylock programını gerçekten kimin kullandığına
+dair kafa karışıklığı, insanları keyfî olarak kullandıkları için
+cezalandırmanın temel kasıtlı adaletsizliğini daha da kötüleştirdi.)
+</p>
+
+<p>Devlet tarafından toplanan kişisel verilerin, sunucuların güvenliğini aşan
+harici bilgisayar güvenlik kırıcıları, <a
+href="https://www.techdirt.com/articles/20150612/16334231330/second-opm-hack-revealed-even-worse-than-first.shtml">ve
+hatta düşman devletler için çalışan güvenlik kırıcıları</a>, tarafından elde
+edilmesi olasıdır.</p>
+
+<p>Hükûmetler <a
+href="http://www.nytimes.com/2015/06/22/world/europe/macedonia-government-is-blamed-for-wiretapping-scandal.html">doğrudan
+demokrasiyi altüst etmek</a> için kitlesel gözetim kabiliyetini kolaylıkla
+kullanabilirler.</p>
+
+<p>Devletin erişebileceği toplam gözetim, devletin herhangi bir kişiye karşı
+büyük bir zarf atma eylemine girişmesini sağlar. Gazeteciliği ve demokrasiyi
+güvenli hâle getirmek için devlet tarafından kolayca erişilebilen veri
+birikimini sınırlandırmalıyız.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">Gizlilik İçin Güçlü Koruma Teknik Olmalı</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>Electronik Cephe Vakfı ve diğer kuruluşlar, <a
+href="https://necessaryandproportionate.org">kitlesel gözetim ihlallerini
+önlemek</a> için tasarlanmış bir dizi yasal ilke önermektedir. Bu ilkeler,
+çok önemli bir biçimde, ifşacılar için açık yasal korumayı içeriyor; bunun
+bir sonucu olarak, eğer tamamen benimsenir ve sonsuza dek istisnasız
+uygulanırlarsa, demokratik özgürlükleri korumak için yeterli olacaklardır.</p>
+
+<p>Bununla birlikte bu tür yasal korumalar güvencesizdir: Yakın tarihin
+gösterdiği gibi yürürlükten kaldırılabilir (FISA Değişiklik Yasası'nda
+olduğu gibi), askıya alınabilir veya <a
+href="http://www.nytimes.com/2009/04/16/us/16nsa.html">göz ardı
+edilebilir</a>.</p>
+
+<p>Bu arada demagoglar her zamanki bahaneleri kitlesel gözetim için zemin
+olarak gösterecekler; herhangi bir terörist saldırı, sadece bir avuç insanın
+ölümüne neden olsa bile, bir fırsat sunması için abartılacaktır.</p>
+
+<p>Verilere erişime ilişkin sınırlamalar bir kenara bırakılırsa hiç yoklarmış
+gibi olacaktır: yıllardır biriken dosyalar aniden devlet ve kuruluşları
+tarafından kötüye kullanım için mevcut olacak ve şayet şirketler tarafından
+toplanmışsa, onların özel kötüye kullanımına da açık olacaklar. Eğer,
+bununla birlikte, herkes hakkında dosya toplanmasını durdurursak, ne bu
+dosyalar mevcut olacak ne de onları geriye dönük olarak toplamak mümkün
+olacak. Yeni bağnaz bir düzenin gözetimi yeni baştan kurması gerekecek ve
+ancak ondan sonra veri toplayabilecektir. Bu yasayı duraklatmak veya geçici
+olarak yok saymak söz konusuysa eğer, bu fikir zar zor mantıklıdır.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">İlk olarak, Akılsız Olma</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>Gizliliğe sahip olmak için şunu unutmamalısınız: Gizliliğini korumak zorunda
+olan ilk olarak sizsiniz. Kendinizi web sitelerine tanıtmaktan kaçının, Tor
+ile iletişime geçin ve sitelerin ziyaretçileri izlemek için kullandıkları
+şemaları engelleyen tarayıcıları kullanın. E-posta içeriğini şifrelemek için
+GNU Privacy Guard'ı kullanın. Eşyalar için nakit ödeme yapın.</p>
+
+<p>Kendi verilerinizi saklayın; verilerinizi şirketin &ldquo;elverişli&rdquo;
+bir sunucusunda saklamayın. Ancak dosyaları bir arşive koymanız ve sunucuya
+yüklemeden önce kendi bilgisayarınızda özgür bir yazılımla birlikte
+dosyaların adları da dâhil olmak üzere tüm arşivi şifrelemeniz koşuluyla bir
+veri yedeklemesini ticari bir hizmete emanet etmek güvenlidir.</p>
+
+<p>Gizlilik uğruna özgür olmayan yazılımlardan kaçınmalısınız; bilgisayarınızın
+işlevlerinin denetimini şirketlere verirseniz <a
+href="/malware/proprietary-surveillance.html">sizi gözetlemeleri
+olasıdır</a>. <a
+href="/philosophy/who-does-that-server-really-serve.html">Yazılım yerine
+Hizmetten</a> kaçının; başkalarına bilişiminizin nasıl yapıldığının
+denetimini vermenin yanı sıra ilgili tüm verileri şirketin sunucusuna teslim
+etmenizi gerektirir.</p>
+
+<p>Arkadaşlarınızın ve tanıdıklarınızın gizliliğini de koruyun. Onlarla nasıl
+iletişim kuracağınız dışında <a
+href="http://bits.blogs.nytimes.com/2014/05/21/in-cybersecurity-sometimes-the-weakest-link-is-a-family-member/">kişisel
+bilgilerini vermeyin</a> ve hiçbir web sitesine e-posta veya telefon rehberi
+listenizi asla vermeyin. Facebook gibi bir şirkete arkadaşlarınız hakkında
+bir gazetede yayımlamak istemedikleri hiçbir şey söylemeyin. Daha da iyisi
+Facebook tarafından hiç kullanılmayın. Başkalarının gizliliğini feragat
+etmeye zorladıklarından, sizinkini ifşa etmekten mutlu olsanız bile
+kullanıcıların gerçek adlarını vermelerini gerektiren iletişim sistemlerini
+reddedin.</p>
+
+<p>Kendini korumak esastır ancak en katı kendini koruma bile kendinize ait
+olmayan sistemlerde veya sistemlerden gizliliğinizi korumak için
+yetersizdir. Başkalarıyla iletişim kurduğumuzda veya şehirde dolaşırken
+gizliliğimiz toplumun uygulamalarına bağlıdır. İletişimimizi ve
+hareketlerimizi ortaya çıkaran sistemlerden bazılarını önleyebiliriz,
+hepsini değil. Açıkçası daha iyi bir çözüm, tüm bu sistemlerin meşru
+şüpheliler dışındaki insanları denetlemeyi bırakmasıdır.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">Her Sistemi Gizlilik İçin Tasarlamalıyız</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>Kitlesel bir gözetim toplumu istemiyorsak gözetimi bir tür sosyal kirlilik
+olarak değerlendirmeli ve fiziksel yapının çevresel etkilerini
+sınırladığımız gibi her yeni dijital sistemin gözetim etkisini
+sınırlamalıyız.</p>
+
+<p>Örneğin; elektrik şirketinin &ldquo;akıllı&rdquo; sayaçları; güç kaynağının,
+kullanıcıların genel olarak kullanıcılarla nasıl karşılaştırılacağı da dâhil
+olmak üzere her bir müşterinin elektrik kullanımıyla ilgili anlık bilgileri
+göndermek için kullanılır. Bu, genel gözetim temelinde uygulanır ancak
+herhangi bir gözetim gerektirmez. Enerji şirketinin bir konut mahallesindeki
+ortalama kullanımı; toplam kullanıcı sayısını abone sayısına bölerek
+hesaplaması ve sayaçlara göndermesi kolay olacaktır. Her müşterinin sayacı,
+istediği süre içinde kullanımını, o dönemin ortalama kullanım modeliyle
+karşılaştırabilir. Gözetim olmadan da aynı fayda!</p>
+
+<p>Bu gizliliği tüm dijital sistemlerimizde tasarlamamız gerekiyor&nbsp;[<a
+href="#ambientprivacy">1</a>].</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">Veri Toplamak İçin Çare: Dağınık Bırakmak</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>İzlemeyi gizlilik için güvenli hale getirmenin bir yolu; <a
+name="dispersal">verileri dağınık ve erişime elverişsiz tutmaktır</a>. Eski
+moda güvenlik kameraları gizlilik(<a href="#privatespace">*</a>) için tehdit
+değildi. Kayıt tesislerinde saklanırdı ve en fazla birkaç hafta
+tutulurdu. Bu kayıtlara erişme zorluğundan dolayı hiçbir zaman çok olarak
+yapılmazdı; yalnızca birinin suç bildirdiği yerlerde erişilebilirdi. Her gün
+milyonlarca kaseti fiziksel olarak toplamak, izlemek ya da kopyalamak mümkün
+olmazdı.</p>
+
+<p>Günümüzde güvenlik kameraları, gözetim kameraları hâline gelmiştir:
+İnternete bağlanırlar, böylece kayıtlar bir veri merkezinde toplanabilir ve
+sonsuza dek saklanabilir. Detroit'te polisler; herhangi bir anda ve sürekli
+onlara bakabilmek için <a
+href="https://eu.detroitnews.com/story/news/local/detroit-city/2018/01/23/detroit-green-light/109524794/">gözetim
+kameralarına sınırsız erişim</a> sağlama konusunda işletmelere baskı
+yapıyorlar. Bu zaten tehlikeli ama daha da kötüye gidecek. Yüz tanıma
+alanındaki ilerlemeler, şüpheli gazetecilerin kiminle konuştuğunu görmek
+için her zaman sokakta izlenebileceği günü getirebilir.</p>
+
+<p>İnternet'e bağlı kameralar çoğu zaman kötü bir dijital güvenliğe sahiptir,
+bu da <a
+href="https://www.csoonline.com/article/2221934/cia-wants-to-spy-on-you-through-your-appliances.html">herkesin
+bu kameraların gördüklerini izleyebileceği</a> anlamına gelir. Bu; internete
+bağlı kameraları güvenlik ve gizlilik için büyük bir tehdit hâline
+getirir. Gizliliğin uğruna, insanlar tarafından taşınan durumlar hariç,
+nerede ve ne zaman kabul edildiğini hedefleyen İnternet bağlantılı
+kameraların kullanımını yasaklamalıyız. Herkes zaman zaman fotoğraf ve video
+kaydı göndermekte özgür olmalıdır ancak İnternet'te bu tür verilerin
+sistematik birikimi sınırlı olmalıdır.</p>
+
+<p><a name="privatespace"><b>*</b></a> Burada güvenlik kamerasının bir
+mağazanın içine ya da sokağa işaret ettiğini varsayıyorum. Birinin özel bir
+alanına bakan, başka birine ait herhangi bir kamera gizliliği ihlal ediyor
+ancak bu başka bir konu.</p>
+</div>
+
+<h3 id="digitalcash" class="subheader">İnternet Ticareti Gözetimi İçin Çare</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>Çoğu veri toplama, insanların kendi dijital faaliyetlerinden
+gelir. Genellikle veriler ilk önce şirketler tarafından toplanır. Ancak
+gizlilik ve demokrasi tehdidi söz konusu olduğunda gözetimin doğrudan devlet
+tarafından yapılıp yapılmadığı veya bir şirkete havale edilip edilmediği
+önemli değildir. Çünkü şirketlerin topladığı veriler devlet tarafından
+sistematik olarak kullanılabilir durumdadır.</p>
+
+<p>NSA, PRISM aracılığıyla <a
+href="https://www.commondreams.org/headline/2013/08/23-2">birçok büyük
+İnternet şirketinin veri tabanına girmiştir</a>. AT&amp;T 1987'den beri tüm
+telefon kayıtlarını kaydetti ve talep üzerine arama yapmak için <a
+href="http://www.nytimes.com/2013/09/02/us/drug-agents-use-vast-phone-trove-eclipsing-nsas.html?_r=0">DEA'nın
+kullanımına açtı</a>. Açıkça konuşursak ABD hükûmeti bu verilere sahip değil
+ancak uygulamada sahip de olabilir. Bazı şirketler, <a
+href="https://www.eff.org/who-has-your-back-government-data-requests-2015">hükûmet
+veri taleplerine mümkün olduğunca sınırlı bir şekilde karşı koydukları</a>
+için övülse de, bu durum, verileri ilk etapta toplayarak yarattıkları
+zararları sadece kısmen telafi edebilmektedir. Ek olarak bu şirketlerin
+birçoğu verileri doğrudan yanlış kullanır veya veri komisyoncularına sunar.</p>
+
+<p>Bu nedenle gazeteciliği ve demokrasiyi güvenli kılma hedefi, sadece devlet
+tarafından değil, herhangi bir kuruluş tarafından insanlar hakkında toplanan
+verileri azaltmayı gerektirir. Dijital sistemleri, kullanıcıları hakkında
+veri toplamayacak şekilde yeniden tasarlamalıyız. İşlemlerimiz hakkında
+dijital verilere ihtiyaç duymaları durumunda bizimle olan ilişkilerinde
+doğal olarak gerekli olanın ötesinde kısa bir süreden fazla tutmalarına izin
+verilmemelidir.</p>
+
+<p>İnternet'in şu andaki gözetim düzeyinin sebeplerinden biri; sitelerin
+kullanıcıların etkinliklerini ve eğilimlerini izlemeye dayalı reklamcılık
+yoluyla finanse edilmesidir. Bu salt bir sıkıntıyı, görmezden gelmeyi
+öğrenebileceğimiz reklamcılığı, bilelim veya bilmeyelim, bir gözetim
+sistemine dönüştürür. İnternet üzerinden yapılan alımlar da kullanıcılarını
+izler. Ve hepimiz biliyoruz ki &ldquo;gizlilik politikaları&rdquo;,
+gizliliği ihlal etmek için onu korumak konusundaki taahhütlerden daha çok,
+bahanelerdir.</p>
+
+<p>Her iki sorunu da anonim ödemeler sistemini (ödemeyi yapanın anonim olduğu)
+benimseyerek düzeltebiliriz. (Alacaklıların vergilerinden kaçınmalarına
+yardım etmek istemiyoruz.) <a
+href="http://www.wired.com/opinion/2013/05/lets-cut-through-the-bitcoin-hype/">Bitcoin
+anonim değildir</a> ancak Bitcoin ile anonim olarak ödeme yapmanın yolları
+vardır. Bununla birlikte <a
+href="http://www.wired.com/wired/archive/2.12/emoney_pr.html">dijital para
+için teknoloji ilk olarak 1980'lerde geliştirilmiştir</a>; bunu yapmak için
+GNU yazılımı, <a href="http://taler.net/">GNU Taler</a> olarak
+adlandırılır. Şimdi sadece uygun iş düzenlemelerine ve devletin onları
+engellememesine ihtiyacımız var.</p>
+
+<p>Anonim ödemeler için bir başka olası yöntem ise <a
+href="https://stallman.org/articles/anonymous-payments-thru-phones.html">ön
+ödemeli telefon kartları</a> kullanmaktır. Daha az kullanışlı ancak
+uygulanması çok kolaydır.</p>
+
+<p>Sitelerin kişisel veri toplanmasından kaynaklanan diğer bir tehdit; güvenlik
+kırıcılarının girebileceği, alabileceği ve kötüye kullanabileceğidir. Buna
+müşterilerin kredi kartı bilgileri de dahildir. Anonim bir ödeme sistemi bu
+tehlikeye son verir: site sizin hakkınızda hiçbir şey bilmiyorsa, sitedeki
+bir güvenlik açığı size zarar veremez.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">Seyahat Gözetimi İçin Çare</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>Dijital ücret tahsilatını anonim ödemeye dönüştürmeliyiz (örneğin; dijital
+nakit kullanarak). Plaka tanıma sistemleri <a
+href="https://www.eff.org/deeplinks/2018/11/eff-and-muckrock-release-records-and-data-200-law-enforcement-agencies-automated">tüm
+araçların plakalarını tanır</a> ve <a
+href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/whos_watching_you/8064333.stm">veriler
+süresiz olarak tutulabilir</a>; kanunen mahkeme kararları tarafından aranan
+araçlar listesinde bulunan plaka numaralarını fark etmesi ve kaydetmesi
+istenmelidir. Daha az güvenli bir alternatif; tüm arabaları yerel olarak
+ancak birkaç günlüğüne kaydeder ve tüm verileri İnternet üzerinden sağlamaz;
+verilere erişim, mahkeme kararıyla verilen plaka numaralarının listesini
+aramakla sınırlı olmalıdır.</p>
+
+<p>ABD'deki &ldquo;uçuşa yasaklılar listesi&rdquo;, <a
+href="https://www.aclu.org/blog/national-security-technology-and-liberty-racial-justice/victory-federal-court-recognizes">yargılanmadan
+ceza</a> olduğu için kaldırılmalıdır.</p>
+
+<p>Kendisi ve bagajı daha dikkatli aranacaklar listesi olması kabul edilebilir
+ve iç hatlarda anonim yolcular bu listede varmış gibi davranılabilir. Aynı
+zamanda vatandaş olmayanların, ülkeye girişlerine izin yoksa, ülkeye giriş
+uçuşlarına binmelerine izin verilmemesi de kabul edilebilir. Bu, tüm meşru
+amaçlar için yeterli olmalıdır.</p>
+
+<p>Birçok toplu taşıma sistemi, ödeme için bir tür akıllı kart veya RFID
+kullanır. Bu sistemler kişisel verileri toplar: Bir keresinde nakit para
+dışında herhangi bir şeyle ödeme yapma hatası yaparsanız kartı adınızla
+kalıcı olarak ilişkilendirirler. Ayrıca her kartla ilişkili tüm seyahatleri
+kaydederler. Bu bilgiler topluca kitlesel gözetime tekabül eder. Bu veri
+toplama azaltılmalıdır.</p>
+
+<p>Navigasyon servisleri gözetleme yapar: Kullanıcının bilgisayarı harita
+servisine kullanıcının yerini ve kullanıcının nereye gitmek istediğini
+söyler; daha sonra sunucu rotayı belirler ve onu görüntüleyen kullanıcının
+bilgisayarına geri gönderir. Günümüzde sunucu muhtemelen kullanıcının
+konumlarını kaydeder çünkü onu engelleyecek hiçbir şey yoktur. Bu gözetleme
+kendiliğinden gerekli değildir ve yeniden tasarım bunu önleyebilir:
+Kullanıcının bilgisayarındaki özgür/libre yazılım, ilgili bölgelere ait
+harita verilerini indirebilir (daha önce indirilmediyse), rotayı
+hesaplayabilir ve kullanıcının nereye gideceğini veya nereye gitmek
+istediğini başka birine söylemeden görüntüleyebilir.</p>
+
+<p>Ödünç alınan bisiklet vb. için sistemler, ödünç alan kimsenin kimliğinin
+yalnızca ögenin ödünç alındığı istasyonun içinde bilineceği şekilde
+tasarlanabilir. Ödünç alma işlemi tüm istasyonlara ögenin tükendiğini
+bildirir, böylece kullanıcı onu herhangi bir istasyonda (genel olarak farklı
+bir tane) iade ettiğinde o istasyon nerede ve ne zaman ödünç alınacağını
+bilir. Diğer istasyona ögenin artık kullanılmadığını bildirir. Aynı zamanda
+kullanıcının faturasını hesaplar ve (birkaç rastgele dakika bekledikten
+sonra) bir istasyon halkası boyunca merkeze gönderir, böylece merkezin
+faturanın hangi istasyondan geldiğini bulamamasını sağlar. Bu yapıldığında
+geri dönüş istasyonu işlemle ilgili her şeyi unutacaktır. Bir öge çok uzun
+süre dışarıda kalırsa, ödünç alınan istasyon merkeze bilgi verebilir; bu
+durumda ödünç alan kimsenin kimliğini derhal gönderebilir.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">İletişim Dosyaları İçin Çare</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>İnternet servis sağlayıcıları ve telefon şirketleri, kullanıcılarının
+kişileri (tarama, telefon görüşmeleri vb.) hakkında kapsamlı veri
+tutarlar. Cep telefonlarıyla <a
+href="http://www.zeit.de/digital/datenschutz/2011-03/data-protection-malte-spitz">kullanıcının
+fiziksel konumunu da kaydederler</a>. Bu dosyaları uzun süre saklarlar:
+AT&amp;T örneğinde 30 yıldan fazla. Yakında <a
+href="http://www.wired.com/opinion/2013/10/the-trojan-horse-of-the-latest-iphone-with-the-m7-coprocessor-we-all-become-qs-activity-trackers/">kullanıcının
+vücut faaliyetlerini bile kaydedecekler</a>. <a
+href="https://www.aclu.org/blog/national-security-technology-and-liberty/it-sure-sounds-nsa-tracking-your-location">NSA'nın
+cep telefonu konum verilerini toplu olarak topladığı</a> da görülüyor.</p>
+
+<p>Sistemlerin bu gibi dosyaları oluşturduğu yerlerde gözlenmeyen iletişim
+mümkün değildir. Bu yüzden onları oluşturmak veya saklamak yasa dışı
+olmalıdır. İSS'lerin ve telefon şirketlerinin belirli bir partiyi denetlemek
+için mahkeme emri olmadan bu bilgiyi çok uzun süre saklamasına izin
+verilmemelidir.</p>
+
+<p>Bu çözüm tamamen ikna edici değildir çünkü hükümetin ürettiği tüm bilgileri
+derhâl toplamasını fiziksel olarak engellemeyecektir, bu da <a
+href="http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/06/nsa-phone-records-verizon-court-order">ABD’nin
+bazı veya tüm şirketlerinde yaptığıdır</a>. Bunu yasayla yasaklamaya
+güvenmemiz gerekirdi. Ancak, ilgili yasanın (PAT RIOT Yasası) uygulamayı
+açıkça yasaklamadığı mevcut durumdan daha iyi olurdu. Ayrıca hükümet bu tür
+bir gözetime devam etseydi, o zamandan önce yapılan herkesin telefon
+görüşmeleri hakkında veri alamazdı.</p>
+
+<p>Kime e-posta gönderdiğiniz konusunda gizlilik için sizin ve başkalarının
+sizin kendi hükümetinizle asla iş birliği yapamayacak bir ülkede olan
+e-posta hizmetlerini ve şifrelemeyi kullanarak iletişim kurmak basit bir
+kısmi çözümdür. Bununla birlikte Ladar Levison (ABD gözetiminin tamamen
+bozmaya çalıştığı posta servisi Lavabit'in sahibi) oldukça sofistike bir
+şifreleme sistemi fikrine sahipti: e-posta hizmetiniz yalnızca e-posta
+hizmetimin bir kullanıcısına e-posta gönderdiğinizi bilecek ve e-posta
+hizmetim sadece e-posta hizmetinizin bir kullanıcısından e-posta aldığımı
+bilecek, ancak sizin bana e-posta gönderdiğinizin belirlenmesi zor olacaktı.</p>
+</div>
+
+<h3 class="subheader">Ancak Biraz Gözetim Gerekli</h3>
+
+<div class="columns">
+<p>Devletin suçluları bulabilmesi için, mahkeme emri uyarınca belirli suçları
+veya belirli planlanmış suç şüphelerini araştırabilmesi gerekir. İnternet
+ile telefon konuşmalarını dinleme gücü doğal olarak İnternet bağlantılarına
+dinleme gücüne kadar uzar. Bu gücün, politik nedenlerden dolayı kötüye
+kullanımı kolaydır ancak aynı zamanda gereklidir. Neyse ki, (tavsiye ettiğim
+gibi) eğer olaydan önce dijital sistemlerin büyük miktarda dosya
+biriktirmesini önlersek, olaydan sonra ifşacıların bulunması kolay
+olmayacaktır.</p>
+
+<p>Polis gibi devlet tarafından verilen özel güce sahip kişiler; gizlilik
+haklarını kaybeder ve izlenmelidir. (Aslında polisin, özellikle
+protestocular ve <a
+href="https://web.archive.org/web/20131025014556/http://photographyisnotacrime.com/2013/10/23/jeff-gray-arrested-recording-cops-days-becoming-pinac-partner/">fotoğrafçılar</a>
+hakkında çok sık yaptıklarından ötürü, yalancı şahitlik için &ldquo;<a
+href="https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Police_perjury&amp;oldid=552608302">testilying</a>&rdquo;
+şeklinde kendi jargon terimleri vardır.) Kaliforniya'da, her zaman polisin
+video kamera kullanmasını gerektiren bir şehirde, <a
+href="http://www.motherjones.com/kevin-drum/2013/08/ubiquitous-surveillance-police-edition">güç
+kullanımlarının %60 oranında düştüğü</a> bulundu. ACLU bundan yana.</p>
+
+<p><a
+href="https://web.archive.org/web/20171019220057/http://action.citizen.org/p/dia/action3/common/public/?action_KEY=12266">Şirketler
+insan değildir ve insan haklarına sahip değillerdir</a>. İşletmelerin
+kimyasal, biyolojik, nükleer, mali, bilgisayımsal (örneğin; <a
+href="http://DefectiveByDesign.org">DRM</a>) veya siyasal (örneğin;
+lobicilik) tehlikelere neden olabilecek süreçlerin ayrıntılarını topluma,
+halkın refahı için gerekli olan her düzeyde yayımlamasını istemek
+meşrudur. Bu faaliyetlerin tehlikeleri (BP petrol sızıntısını, Fukushima
+erimesini ve 2008 vergi krizini düşünün), terörizmi gölgede bırakır.</p>
+
+<p>Ancak gazetecilik bir işin parçası olarak yapılsa bile gözetimden
+korunmalıdır.</p>
+</div>
+<div class="column-limit"></div>
+
+<div class="reduced-width">
+<p>Dijital teknoloji; hareketlerimizin, eylemlerimizin ve iletişimimizin
+gözetim düzeyinde büyük bir artışa neden oldu. 1990'larda yaşadığımızdan çok
+daha fazlası ve 1980'lerde <a
+href="https://hbr.org/2013/06/your-iphone-works-for-the-secret-police">Demir
+Perde'nin ardında yaşayan insanların deneyimlediğinden çok daha fazlası</a>
+söz konusu, ve toplanmış verilerin devlet tarafından kullanımına ilişkin
+yasal sınırlar bunu değiştirmeyecektir.</p>
+
+<p>Şirketler daha fazla müdahaleci gözetim tasarlıyorlar. Bazıları, Facebook
+gibi şirketlere bağlı olan, her yana yayılmış gözetimin, <a
+href="https://www.theguardian.com/technology/2015/aug/10/internet-of-things-predictable-people">insanların
+nasıl düşündükleri</a> üzerinde derin etkileri olacağını düşünüyor. Bu tür
+olasılıklar tahmin edilemez değildir; fakat demokrasiye tehdit, dayanaksız
+bir görüş değildir. Bugün var ve görünür durumda.</p>
+
+<p>Özgür ülkelerimizin daha önce ciddi bir gözetim açığından muzdarip
+olduklarına ve Sovyetler Birliği ve Doğu Almanya'dan daha fazla
+gözetlenmeleri gerektiğine inanmıyorsak bu artışı tersine çevirmeliyiz. Bu,
+insanlar hakkında büyük veri birikiminin durdurulmasını gerektirir.</p>
+</div>
+<div class="column-limit"></div>
+
+<h3 style="font-size: 1.2em">Son Not</h3>
+<ol>
+<li id="ambientprivacy"><em>İzlenmeme</em> durumu <a
+href="https://idlewords.com/2019/06/the_new_wilderness.htm">ortam
+gizliliği</a> olarak adlandırılmıştır.</li>
+</ol>
+</div>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a> adresine iletin. FSF ile
+iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen
+çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a
+href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a> adresine
+gönderin.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve
+önerilerinizi lütfen <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">bize&nbsp;bildirin</a>.</p><p>Bu
+yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a
+href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a>
+sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri
+gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a
+href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a
+href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma&nbsp;sayfamızı</a>
+ziyaret edebilirsiniz.</p>
+</div>
+
+<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
+ files generated as part of manuals) on the GNU web server should
+ be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this
+ without talking with the webmasters or licensing team first.
+ Please make sure the copyright date is consistent with the
+ document. For web pages, it is ok to list just the latest year the
+ document was modified, or published.
+
+ If you wish to list earlier years, that is ok too.
+ Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
+ years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
+ year, i.e., a year in which the document was published (including
+ being publicly visible on the web or in a revision control system).
+
+ There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
+ Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
+<p>Copyright &copy; 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 Richard Stallman</p>
+
+<p>Bu sayfa <a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative
+Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında
+lisanslanmıştır.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p>
+<ul>
+<li>The FLOSS Information <a
+href="mailto:theflossinformation@yandex.com">&lt;theflossinformation@yandex.com&gt;</a>,
+2019</li>
+</ul></div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Son Güncelleme:
+
+$Date: 2020/10/06 08:42:13 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
+</body>
+</html>