diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html | 189 |
1 files changed, 110 insertions, 79 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html index a02c19f..3b02684 100644 --- a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/shouldbefree.html @@ -1,26 +1,36 @@ <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/shouldbefree.en.html" --> <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> -<!-- Parent-Version: 1.86 --> +<!-- Parent-Version: 1.96 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> +<!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs principles" --> +<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> <title>Yazılım Niçin Özgür Olmalıdır - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<style type="text/css" media="print,screen"><!-- +#content h3 { margin-top: 1.6em; } +--> + +</style> <!--#include virtual="/philosophy/po/shouldbefree.translist" --> <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> +<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> +<!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> +<div class="article reduced-width"> <h2>Yazılım Niçin Özgür Olmalıdır</h2> -<p> -yazan <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard -Stallman</strong></a></p> -<h3 id="introduction">Giriş</h3> -<p> +<address class="byline">yazan <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> + +<p id="introduction"> Yazılımın varlığı, kullanımına ilişkin kararların nasıl verilmesi gerektiği sorusunu gündeme getirmektedir. Örneğin, bir programın kopyasına sahip bir bireyin, kopya isteyen başka bir bireyle karşılaştığını varsayalım. Bu bireylerin programı kopyalaması mümkündür; bunun gerçekleşip -gerçekleşmeyeceğine kim karar vermelidir? İlgili bireyler mi? Ya da “sahip” -olarak adlandırılan başka bir taraf mı?</p> +gerçekleşmeyeceğine kim karar vermelidir? İlgili bireyler mi? Ya da +“sahip” olarak adlandırılan başka bir taraf mı?</p> <p> Yazılım geliştiricileri, tipik olarak bu soruları, cevaba ilişkin ölçüti, geliştiricilerin kârını maksimuma çıkarma varsayımına bağlı olarak @@ -119,11 +129,11 @@ herkes için ulaşılabilir olduğu durumdaki değeriyle karşılaştırmamız gerekir. Bu, iki dünyanın karşılaştırılması anlamına gelmektedir.</p> <p> Bu çözümleme, ayrıca şu şekilde yapılan basit karşı savı da -yanıtlamaktadır. “komşuya programın bir kopyasının verilmesinin yararı, -programın sahibine verilen zarar nedeniyle yok olmaktadır.” Bu karşı sav, -zararın ve faydanın eşit büyüklükte olduğunu varsaymaktadır. Çözümleme, iki -büyüklüğün karşılaştırılmasını içermektedir ve faydanın daha büyük olduğunu -göstermektedir.</p> +yanıtlamaktadır. “komşuya programın bir kopyasının verilmesinin +yararı, programın sahibine verilen zarar nedeniyle yok olmaktadır.” Bu +karşı sav, zararın ve faydanın eşit büyüklükte olduğunu +varsaymaktadır. Çözümleme, iki büyüklüğün karşılaştırılmasını içermektedir +ve faydanın daha büyük olduğunu göstermektedir.</p> <p> Bu savı açıklığa kavuşturmak için, bu savı başka bir alana uygulayalım: yol inşaatı.</p> @@ -169,13 +179,14 @@ harcama ve elverişsizliğe neden olduğu sürece, finansmanın daha az engelleyici bir biçimde sağlanması daha iyidir.</p> <p> Yazılım gelişimine aynı savı uygulayarak, şimdi yararlı yazılım programları -için “geçiş ücreti stantlarının” olmasının topluma pahalıya mal olduğunu -göstereceğim: programların oluşturulmasının daha pahalıya mal olmasına, -ortaya çıkan ürünün daha pahalı olmasına ve kullanımının daha az tatmin -edici ve daha verimsiz olmasına neden olmaktadır. Bunu, program yapısının -başka bir şekilde desteklenmesi gerektiği sonucu izleyecektir. Daha sonra, -yazılım gelişiminin desteklenmesi ve (gerçekte gerekli olduğu dereceye -kadar) finanse edilmesi için başka yöntemleri açıklamaya devam edeceğim.</p> +için “geçiş ücreti stantlarının” olmasının topluma pahalıya mal +olduğunu göstereceğim: programların oluşturulmasının daha pahalıya mal +olmasına, ortaya çıkan ürünün daha pahalı olmasına ve kullanımının daha az +tatmin edici ve daha verimsiz olmasına neden olmaktadır. Bunu, program +yapısının başka bir şekilde desteklenmesi gerektiği sonucu +izleyecektir. Daha sonra, yazılım gelişiminin desteklenmesi ve (gerçekte +gerekli olduğu dereceye kadar) finanse edilmesi için başka yöntemleri +açıklamaya devam edeceğim.</p> <h4 id="harm-done">Yazılımın Engellenmesi ile Verilen Zarar</h4> <p> @@ -278,12 +289,12 @@ tarafından kullanılması ve diğerinin kısıtlanması önerisi, ara bozucu bi öneridir komşunuz da siz de bu durumu kabul edemezsiniz.</p> <p> Tipik bir yazılım lisans anlaşması imzalamak komşunuza ihanet etmek anlamına -gelmektedir: “Komşumu bu programdan mahrum bırakmaya söz veriyorum böylece -kendim için bir kopya edinebilirim.” Bu gibi tercihler yapan insanlar, -komşulara yardım etmenin önemini basit görerek kendilerini haklı göstermek -için iç psikolojik baskı hisseder, bu nedenle toplum ruhu zayıflar. Bu, -programın kullanımından insanları vazgeçirmenin maddi zararıyla ilişkili -olan psiko-sosyal zarardır.</p> +gelmektedir: “Komşumu bu programdan mahrum bırakmaya söz veriyorum +böylece kendim için bir kopya edinebilirim.” Bu gibi tercihler yapan +insanlar, komşulara yardım etmenin önemini basit görerek kendilerini haklı +göstermek için iç psikolojik baskı hisseder, bu nedenle toplum ruhu +zayıflar. Bu, programın kullanımından insanları vazgeçirmenin maddi +zararıyla ilişkili olan psiko-sosyal zarardır.</p> <p> Birçok kullanıcı, paylaşmanın reddedilmesinin hatalı olduğunu bilinçaltında hissetmektedir, bu nedenle bu kullanıcılar, lisansları ve kanunları @@ -299,10 +310,10 @@ vererek bundan kaçınılabilir.</p> verilmeyeceğini bilerek psikolojik zarar da görmektedir. Bu durum, siniklik ya da inkâr davranışına yol açmaktadır. Bir programcı, teknik olarak heyecan verici bulduğu çalışmayı coşkulu bir şekilde tanımlayabilir; o zaman -“Kullanmama izin verilecek mi?” sorusunu duyduğunda yüzü düşer ve cevabın -hayır olduğunu itiraf eder. Cesareti kırılmış hissetmemek için, çoğunlukla -bu gerçeği görmezden gelir ya da bu konunun önemini en aza indirmek için -sinik bir tutum benimser.</p> +“Kullanmama izin verilecek mi?” sorusunu duyduğunda yüzü düşer +ve cevabın hayır olduğunu itiraf eder. Cesareti kırılmış hissetmemek için, +çoğunlukla bu gerçeği görmezden gelir ya da bu konunun önemini en aza +indirmek için sinik bir tutum benimser.</p> <p> Reagan döneminden beri, A.B.D.’deki en büyük eksiklik konusu, teknik yenilik değil daha çok toplumun iyiliği için birlikte çalışma isteğidir. Toplum için @@ -321,14 +332,14 @@ bırakmanız için uygundur, hepsi bu.</p> oluşmaktadır. Hiç kimse, hatta iyi bir programcı bile, programın başka bir şey yapması için bu sayıları kolayca değiştiremez.</p> <p> - Programcılar normalde bir programın “kaynak kodu” ile çalışır, bu kaynak -kodu, Fortran ya da C gibi bir programlama dilinde + Programcılar normalde bir programın “kaynak kodu” ile çalışır, +bu kaynak kodu, Fortran veya C gibi bir programlama dilinde yazılmaktadır. Kullanılmakta olan verileri ve programın parçalarını -göstermek için isimleri kullanır ve toplama için + ve çıkarma için – gibi -sembollerle işlemleri temsil eder. Programcıların, programları okuması ve -değiştirmesine yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Burada bir örnek -mevcuttur; bu örnek, bir düzlemdeki iki nokta arasındaki uzaklığı hesaplamak -için kullanılan bir programdır:</p> +göstermek için isimleri kullanır ve toplama için <code>+</code> ve çıkarma +için <code>–</code> gibi simgelerle işlemleri temsil eder. Programcıların, +programları okuması ve değiştirmesine yardımcı olmak için +tasarlanmıştır. Burada bir örnek mevcuttur; bu örnek, bir düzlemdeki iki +nokta arasındaki uzaklığı hesaplamak için kullanılan bir programdır:</p> <pre> float @@ -548,9 +559,9 @@ zengin olma ihtimalini ortadan kaldırırsak, o zaman bir süre sonra, davranışlarını yeniden ayarladıkları zaman, insanlar, bir kere daha yeniden başarının zevki için ilgili alanda çalışmaya can atacaklardır.</p> <p> - Buradaki soru şudur: “Programcılara nasıl ücret ödenebilir?” Bu soru, -programcılara bir servet ödenmesinin gerekmediği fark edildiğinde, daha -kolay bir soru haline gelmektedir. Sade bir yaşantının sağlanması daha + Buradaki soru şudur: “Programcılara nasıl ücret ödenebilir?” Bu +soru, programcılara bir servet ödenmesinin gerekmediği fark edildiğinde, +daha kolay bir soru haline gelmektedir. Sade bir yaşantının sağlanması daha kolaydır.</p> <h4 id="funding">Özgür Yazılımın Finansmanı</h4> @@ -572,14 +583,14 @@ gerçekten de önemli olan şey olmadığını fark ettiklerini göstermektedir. hükümet anlaşmalarıyla desteklenebilir.</p> <p> Günümüzde üniversite araştırmacılarının bir sistem geliştirmek, sistemi -tamamlanana kadar geliştirmek ve projeyi “tamamlanmış” olarak adlandırmak -için ödenek alması ve daha sonra projeyi gerçekten de bitirdikleri ve -kullanılır hale getirdikleri şirketleri kurmaları yaygındır. Bazen -tamamlanmamış sürümü “özgür” olarak adlandırırlar; gerçekten de bozulmuş -iseler, bunun yerine, üniversiteden özel bir lisans alırlar. Bu bir sır -değildir; ilgili herkes tarafından açık bir şekilde kabul -edilmektedir. Ancak araştırmacılar bu gibi şeyleri yapma isteğine açık -değillerse, yine de araştırmayı gerçekleştireceklerdir.</p> +tamamlanana kadar geliştirmek ve projeyi “tamamlanmış” olarak +adlandırmak için ödenek alması ve daha sonra projeyi gerçekten de +bitirdikleri ve kullanılır hale getirdikleri şirketleri kurmaları +yaygındır. Bazen tamamlanmamış sürümü “özgür” olarak +adlandırırlar; gerçekten de bozulmuş iseler, bunun yerine, üniversiteden +özel bir lisans alırlar. Bu bir sır değildir; ilgili herkes tarafından açık +bir şekilde kabul edilmektedir. Ancak araştırmacılar bu gibi şeyleri yapma +isteğine açık değillerse, yine de araştırmayı gerçekleştireceklerdir.</p> <p> Özgür yazılım geliştiren programcılar, yazılımla ilgili hizmetleri satarak yaşamlarını sağlayabilirler. <a href="/software/gcc/">GNU C @@ -673,13 +684,14 @@ işbirliğine karşı çıkanlar, gerçekte artmış üretkenliğe karşı üretkenliğe ihtiyaç duyduğuna ilişkin geniş çaplı olan inancı kabul etmektedirler. Peki bu nasıl olur?</p> <p> - “Yazılım üretkenliği” iki farklı anlama gelebilir: tüm yazılım gelişiminin -genel üretkenliği ya da özel olarak projelerin üretkenliği. Genel -üretkenlik, toplumun geliştirmek istediği bir şeydir ve bunu -gerçekleştirmenin en doğrudan yolu, bunu engelleyen, işbirliğine ilişkin -yapay engelleri ortadan kaldırmaktır. Ancak “yazılım üretkenliği” alanını -çalışan araştırmacılar, yalnızca geliştirmenin zor teknolojik gelişmeleri -gerektirdiği ikinci ve sınırlı ifadeye odaklanmaktadır.</p> + “Yazılım üretkenliği” iki farklı anlama gelebilir: tüm yazılım +gelişiminin genel üretkenliği ya da özel olarak projelerin +üretkenliği. Genel üretkenlik, toplumun geliştirmek istediği bir şeydir ve +bunu gerçekleştirmenin en doğrudan yolu, bunu engelleyen, işbirliğine +ilişkin yapay engelleri ortadan kaldırmaktır. Ancak “yazılım +üretkenliği” alanını çalışan araştırmacılar, yalnızca geliştirmenin +zor teknolojik gelişmeleri gerektirdiği ikinci ve sınırlı ifadeye +odaklanmaktadır.</p> <h3 id="competition">Rekabet Önlenemez Bir Şey Midir?</h3> <p> @@ -703,11 +715,11 @@ gemi kaptanlarına rüşvet vermemektedirler. En iyi olanın kazanmasına rıza göstermektedirler.</p> <p> İnsanlar kendilerini geliştirmek yerine birbirlerine engel olmaya çalışmaya -başladıklarında, rekabet savaş haline gelir, “En iyi olan kazansın” -felsefesinin yerini “En iyi olsam da olmasam da ben kazanayım” felsefesi -alır. Özel mülk yazılım zararlıdır, bunun nedeni yalnızca bir rekabet biçimi -olması değil ayrıca toplumumuzun vatandaşları arasındaki bir savaş biçimi -olmasıdır.</p> +başladıklarında, rekabet savaş haline gelir, “En iyi olan +kazansın” felsefesinin yerini “En iyi olsam da olmasam da ben +kazanayım” felsefesi alır. Özel mülk yazılım zararlıdır, bunun nedeni +yalnızca bir rekabet biçimi olması değil ayrıca toplumumuzun vatandaşları +arasındaki bir savaş biçimi olmasıdır.</p> <p> İş hayatındaki rekabetin mutlaka savaş olarak adlandırılması gerekmez. Örneğin, iki market rekabet ettiğinde, tüm çabaları kendi @@ -782,11 +794,12 @@ geldiğini hisseder.</p> Bu insanların, bu önermenin hukuksal geleneğimizin bir parçası olmadığını bilmeleri önemlidir. Hiçbir zaman da olmamıştır.</p> <p> - Öyle ki Anayasa, telif hakkının amacının “Bilimin ve Yararlı Sanatların -İlerlemesini desteklemek” olduğunu söylemektedir. Üst Kurul, bunun üzerinde -özenle çalışmıştır ve <em>Fox Film v. Doyal</em>’de şu ifadeyi kullanmıştır: -“A.B.D.’nin tek çıkarı ve [telif hakkı] tekelin görüşülmesindeki temel -hedef, halkın yazarlardan edindiği genel faydalarda bulunmaktadır.”</p> + Öyle ki Anayasa, telif hakkının amacının “Bilimin ve Yararlı +Sanatların İlerlemesini desteklemek” olduğunu söylemektedir. Üst +Kurul, bunun üzerinde özenle çalışmıştır ve <em>Fox Film v. Doyal</em>’de şu +ifadeyi kullanmıştır: “A.B.D.’nin tek çıkarı ve [telif hakkı] tekelin +görüşülmesindeki temel hedef, halkın yazarlardan edindiği genel faydalarda +bulunmaktadır.”</p> <p> Anayasa ya da Üst Kurulla fikir birliği içinde olmamız gerekmez. (Bir zamanlar, her ikisi de köleliğe göz yummuştur.) Bu nedenle, fikirleri @@ -816,14 +829,15 @@ göndermeye başlamalıyız. Umarım ki, özgür yazılım hareketi buna katkıd bulunacaktır: en azından bir alanda, vahşi orman yerine, gönüllü işbirliğini yüreklendiren ve bunu esas alarak çalışan daha etkin bir sistemle bunu elde edeceğiz.</p> +<div class="column-limit"></div> - -<h3 id="footnotes">Dipnotlar</h3> +<h3 id="footnotes" class="footnote">Dipnotlar</h3> <ol> -<li id="f1">“Free software”'deki “free” sözcüğü, özgürlüğe atıf yapmaktadır, fiyata atıf -yapmamaktadır; özgür bir programın bir kopyası için ödenen ücret sıfır ya da -çok düşük bir ücret ya da (nadiren) oldukça yüksek bir ücret olabilir.</li> +<li id="f1">“Free software”'deki “free” sözcüğü, özgürlüğe atıf +yapmaktadır, fiyata atıf yapmamaktadır; özgür bir programın bir kopyası için +ödenen ücret sıfır ya da çok düşük bir ücret ya da (nadiren) oldukça yüksek +bir ücret olabilir.</li> <li id="f2">Kirlilik ve trafik tıkanması hususları bu sonucu değiştirmemektedir. Genel olarak insanları araba sürmekten vazgeçirmek için araba sürmeyi daha pahalı @@ -845,11 +859,12 @@ kaldırmaz, ancak kullanımı zarar verici olarak değerlendirilen bir program söz konusu olduğunda bu, istenen bir durumdur.</li> </ol> -<hr /> -<blockquote id="fsfs"><p>Bu yazı <a -href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +<hr class="no-display" /> +<div class="edu-note c"><p id="fsfs">Bu yazı <a +href="https://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite> -kitabında yayınlanmıştır</a>.</p></blockquote> +kitabında yayınlanmıştır</a>.</p></div> +</div> <div class="translators-notes"> @@ -859,7 +874,7 @@ kitabında yayınlanmıştır</a>.</p></blockquote> <!-- for id="content", starts in the include above --> <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> -<div id="footer"> +<div id="footer" role="contentinfo"> <div class="unprintable"> <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a @@ -880,7 +895,7 @@ gönderin.</p> <web-translators@gnu.org></a>.</p> - <p>For information on coordinating and submitting translations of + <p>For information on coordinating and contributing translations of our web pages, see <a href="/server/standards/README.translations.html">Translations README</a>. --> @@ -896,8 +911,24 @@ href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> ziyaret edebilirsiniz.</p> </div> -<p>Copyright © 1991, 1992, 1998, 2000, 2001, 2006, 2007, 2010, 2017, 2018, -2020 Free Software Foundation, Inc.</p> +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1991, 1992, 1998, 2006, 2010, 2021 Free Software +Foundation, Inc.</p> <p>Bu sayfa <a rel="license" href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative @@ -920,7 +951,7 @@ lisanslanmıştır.</p> <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> Son Güncelleme: -$Date: 2020/10/26 13:34:15 $ +$Date: 2021/09/22 19:03:13 $ <!-- timestamp end --> </p> |