diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html | 233 |
1 files changed, 233 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html new file mode 100644 index 0000000..215f7eb --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/push-copyright-aside.html @@ -0,0 +1,233 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/push-copyright-aside.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Bilim, Telif Hakkını Bir Kenara İtmelidir - GNU Projesi - Özgür Yazılım +Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/push-copyright-aside.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Bilim, Telif Hakkını Bir Kenara İtmelidir</h2> + +<p>yazan: <strong>Richard M. Stallman</strong></p> + +<p><em>Yazılım özgürlüğünün evrensel olması sonucuna ulaşan bir çok durum, +farklı şekillerde olsa da, diğer dışavurumcu çalışma biçimlerine de +uygundur. Bu yazı yazılım özgürlüğüyle ilişkili ilkelerin, edebiyat alanına +uygulanmasıyla ilgileniyor. Genel olarak, bu gibi sorunlar yazılım +özgürlüğüne özgü olsa da, bunun gibi yazıları da burada paylaşıyoruz, çünkü +Özgür Yazılıma ilgi duyan bir çok kişi bu ilkelerin yazılım dışındaki +alanlarda da nasıl uygulanabileceğini merak ediyorlar.</em></p> + +<p>(Bu yazı 2001 yılında <em>Nature</em> dergisinin <b>ağ</b> tartışmaları +forumunda yayınlanmıştır.)</p> + +<p>Bilimsel literatürün bilimsel bilgiyi yaymak ve bilimsel dergilerin bu +süreci kolaylaştırmak için var olduğu herkes tarafından bilinen bir +gerçektir. Bu nedenle, bilimsel literatürün kullanımına ilişkin kuralların, +bu hedefi gerçekleştirmeye yardımcı olmak için tasarlanması gerekir.</p> + +<p>Telif hakkı olarak bilinen ve şimdi sahip olduğumuz kurallar, büyük hacimli +üretim kopyalamasının yapısal olarak merkezi yöntemi olan baskılama +zamanında oluşturulmuştur. Bir baskılama ortamında, dergiler üzerindeki +telif hakkı yalnızca dergi yayıncılarını kısıtlamaktaydı, bir makaleyi +yayınlamak için izin almalarını gerektiriyordu, aksi takdirde aşırmacı +olacaklardı. Bu, makalelerin yazarları ya da okuyucuları olarak bilim +adamlarının ya da öğrencilerin yararlı çalışmalarına müdahale etmeksizin +dergilerin bilgiyi işletmesine ve yaymasına yardımcı oldu. Bu kurallar söz +konusu sisteme uygundur.</p> + +<p>Ancak bilimsel yayınların yayınlanması için kullanılan modern teknoloji, +World Wide Web'dir. Web üzerinde bilimsel makalelerin ve bilginin en iyi +şekilde dağıtılmasını hangi kurallar sağlayacaktır? Makaleler, herkes için +erişimi sağlayan özel mülk olmayan biçimlerde dağıtılmalıdır. Ve herkes +makaleleri “yansıtma” hakkına sahip olmalıdır; başka bir +deyişle, uygun atıfla bu makaleleri aynen yeniden yayınlama hakkına sahip +olmalıdır.</p> + +<p>Bu kurallar, elektronik biçimde dağıtıldıklarında gelecekteki ve geçmişteki +makalelere uygulanmalıdır. Ancak dergilerin kağıt yayınına uygulandığı +şekliyle mevcut telif hakkı sisteminin değiştirilmesi için hiçbir ciddi +gereksinim yoktur çünkü problem bu alanda değildir.</p> + +<p>Maalesef, öyle görünüyor ki, herkes bu makalenin başındaki gerçeklere +katılmamaktadır. Birçok dergi yayıncısı, bilimsel literatürün hedefinin, +bilim adamlarından ve öğrencilerden üye aidatı toplayarak, dergi +yayınlamalarını olanaklı kılmak olduğuna inanmaktadır. Bu gibi bir düşünce, +“niyetlerle sonuçların karıştırılması” olarak bilinmektedir.</p> + +<p>Yaklaşımları, bilimsel literatürü okuyabilecek ve bunun için ücret +ödeyebilecek kimselerin bile erişimini kısıtlamak olmuştur. Bilim +adamlarının yeni kurallar seçmelerini durdurmak için bir özür olarak, +İnternet için uygun olmasalar bile hâlâ yürürlükte olan telif hakkı kanununu +kullanmaktadırlar.</p> + +<p>Bilimsel işbirliği ve insanlığın geleceği için, bu yaklaşımı kökünden +reddetmeliyiz, yalnızca kurulmuş engelleyici sistemleri değil ayrıca onları +esinlendiren hatalı önceliklerini de reddetmeliyiz.</p> + +<p>Dergi yayıncıları bazen çevrimiçi erişimin, pahalı yüksek güçlü sunucu +makinelerini gerektirdiğini ve bu sunucular için ödeme yapmak için erişim +ücreti almak zorunda olduklarını ifade etmektedir. Bu “problem” +kendi “çözümünün” bir sonucudur. Herkese “yansıtma” +özgürlüğü verin, dünya genelinde kütüphaneler, isteği karşılamak için yansı +siteleri kuracaktır. Bu merkezi olmayan çözüm, bilgi dolu kayıtların kazara +kaybolmasına karşı koruma sağlarken, İnternet bant genişliği ihtiyaçlarını +azaltacak ve daha hızlı erişim sağlayacaktır.</p> + +<p>Yayıncılar ayrıca editörlere para ödemenin erişim ücreti alınması +gerektiğini söylemektedir. Editörlere ücret ödenmesi gerektiği varsayımını +kabul edelim; bu durum savımızı zayıflatmayacaktır. Tipik bir makale için +maliyet, araştırmayı üretmek için gerekli finansmanın maliyetinin % 1'i ile +%3'ü arasındadır. Maliyetin bu gibi küçük bir yüzdesi, sonuçların +kullanımının engellenmesini oldukça zor haklı gösterebilir.</p> + +<p>Bunun yerine, yayına hazırlamanın maliyeti telafi edilebilir, örneğin, bu, +bunları, araştırma sponsorlarına aktarabilen yazarlara sayfa ücretleri +ödenmesiyle sağlanabilir. Sponsorlar, buna aldırmayacaklardır, çünkü yayın +için, üniversite kütüphanesinin dergi aboneliği için ödedikleri ek +ücretlerle halen oldukça külfetli bir ödeme yapmaktadırlar. Araştırma +sponsorlarına yayına hazırlama maliyetlerini yüklemek için ekonomik modeli +değiştirerek, erişimin kısıtlanmasına ilişkin görünen ihtiyacı ortadan +kaldırabiliriz. Bir kurum ya da firmaya üye olmayan ve araştırma sponsoruna +sahip olmayan bir yazar, kurum-temelli yazarlardan zorla toplanan +maliyetlerle birlikte sayfa ücretlerinden muaf tutulmalıdır.</p> + +<p>Çevrimiçi yayınlara erişim için başka bir yol, bir derginin baskı +arşivlerinin çevrimiçi biçime dönüşümünün finansmanıdır. Bu işin yapılması +gereklidir ancak sonuca ilişkin engelleyici erişimi içermeyen finansmanın +alternatif yollarını aramalıyız. Çalışmanın kendisi herhangi bir zorluk +çıkarmayacak ya da artık daha fazla maliyet oluşturmayacaktır. Arşivlerin +sayısal hale getirilmesi ve erişimin kısıtlanmasıyla bunların çöpe atılması +kötü bir durumdur.</p> + +<p>ABD Anayasası, telif hakkının amacının “Bilimin İlerlemesini desteklemek” +olduğunu söylemektedir. Telif hakkı bilimin ilerlemesine engel olduğunda, +bilim, telif hakkını bir kenara itmelidir.</p> + +<hr /> + +Sonraki gelişmeler: + +<p>Bazı üniversiteler dergi yayıncılarının gücünü zorlayacak politikalar +benimsemiştir. Burada MIT'yi örnek olarak verebiliriz.<br/> +<a +href="https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/"> +https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/</a>. +Daha güçlü politikalar gerekiyor, yine de, bu bireysel yazarların +"çekilmesine" (yani boyun eğmesine) izin veriyor.</p> + +<p>ABD hükümeti bazı fonladığı araştırmalar için "kamusal erişim" olarak +bilinen gereksinimi dayatmıştır. Bu, bir sitedeki yayına herkes için belirli +bir süre boyunca görüntüleme hakkı gerektiriyor. Bu gereksinim olumlu bir +adımdır ama yetersizdir. Çünkü makalenin yeniden dağıtımı özgürlüğünü +barındırmıyor.</p> + +<p>İlginç bir biçimde, 2002 Budapeşte Açık Erişim Girişiminin "açık erişim" +kavramı yeniden dağıtım özgürlüğünü içeriyordu. Bu bildirgeyi, "açık" +kelimesinden hoşnutsuzluğuma rağmen, görüşün özünü doğru bulduğum için ben +de imzaladım.</p> + +<p>Ancak, son gülen "açık" kelimesi oldu: "açık erişim" için kampanya yürüten +etkili kişiler daha sonra yeniden dağıtım özgürlüğünü kendi amaçları +içerisinden kaldırdılar. <a +href="http://www.budapestopenaccessinitiative.org/">BOAI</a> görüşünü +savunmaya devam ediyorum ama şimdi "açık erişim" başka bir anlama geliyor, +ben bu ifadeyle "yeniden dağıtılabilir yayın" veya "yansılama özgürlüğü olan +yayın" anlamlarını kastediyorum.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2001, 2012, 2015, 2016, 2017, 2018 Richard M. Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> + <li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> + <li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> + <li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> + <li>Serkan Çapkan, 2009.</li> + <li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> |