diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html | 149 |
1 files changed, 89 insertions, 60 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html index 5ccc72a..c8acceb 100644 --- a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/open-source-misses-the-point.html @@ -1,7 +1,10 @@ <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/open-source-misses-the-point.en.html" --> <!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> -<!-- Parent-Version: 1.90 --> +<!-- Parent-Version: 1.96 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> +<!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs free-open" --> +<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> <title>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor - GNU Projesi - Özgür @@ -9,13 +12,15 @@ Yazılım Vakfı</title> <!--#include virtual="/philosophy/po/open-source-misses-the-point.translist" --> <!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.tr.html" --> +<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> +<!--#include virtual="/server/top-addendum.tr.html" --> +<div class="article reduced-width"> <h2>Neden Açık Kaynak Özgür Yazılımın Noktasını Kaçırıyor</h2> <address class="byline">yazan Richard Stallman</address> -<div class="article"> - -<blockquote class="comment"><p> +<div class="important"><p> “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” terimi neredeyse aynı program aralığını ifade eder. Ancak bu programlar hakkında farklı değerlere dayalı derinden farklı şeyler söylüyorlar. Özgür yazılım hareketi, @@ -23,7 +28,7 @@ bilgisayar kullanıcıları için özgürlük için kampanyalar; özgürlük ve için bir harekettir. Aksine açık kaynak fikri temel olarak pratik avantajlara değer verir ve ilkeler için kampanya yapmaz. Bu nedenle açık kaynak ile aynı fikirde değiliz ve bu terimi kullanmıyoruz. -</p></blockquote> +</p></div> <p>Bir yazılımı “özgür” olarak adlandırdığımızda, bunun anlamı yazılımın <a href="/philosophy/free-sw.html">kullanıcının temel özgürlüklerine</a> saygı @@ -77,7 +82,7 @@ geldi. Bu pratik değerler arasında güçlü, güvenilir yazılım yapmak gibi ilişkiyi yaptılar. “Açık kaynak” hakkındaki çoğu tartışma doğru veya yanlışa aldırış etmiyor, sadece popülerlik ve başarıyı önemsiyor; işte <a -href="http://www.linuxinsider.com/story/Open-Source-Is-Woven-Into-the-Latest-Hottest-Trends-78937.html"> +href="https://linuxinsider.com/story/Open-Source-Is-Woven-Into-the-Latest-Hottest-Trends-78937.html"> tipik bir örnek</a>. Açık kaynak destekçilerinin az bir kısmı bugünlerde özgürlüğün de sorunun bir parçası olduğunu söylüyorlar, ancak bunu ifade etmeyen çoğunluk içerisinde pek görünür değiller.</p> @@ -116,42 +121,44 @@ için, bu terimleri kullanmaktan kaçınıyoruz. <p>Uygulamada açık kaynak, özgür yazılımınkinden biraz daha gevşek kriterleri ifade ediyor. Bildiğimiz kadarıyla mevcut tüm özgür yazılım kaynak kodları, açık kaynak niteliğindedir. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar özgür bir -yazılımdır ancak istisnalar da vardır. İlk olarak bazı açık kaynak lisanslar -çok kısıtlayıcı olduğundan özgür lisans olarak -nitelendirilmiyorlar. Örneğin; “Open Watcom” özgür değildir +yazılımdır ancak istisnalar da vardır.</p> + +<p>İlk olarak bazı açık kaynak lisanslar çok kısıtlayıcı olduğundan özgür +lisans olarak nitelendirilmiyorlar. Örneğin; Open Watcom özgür değildir çünkü lisansı değiştirilmiş bir sürüm oluşturulmasına ve özel olarak kullanılmasına izin vermez. Neyse ki birkaç program bu tür lisansları kullanmaktadır.</p> -<p>İkincisi bir programın kaynak kodu copyleft olmadan zayıf bir lisans -taşıdığında çalıştırılabilir dosyaları ek özgür olmayan koşullar -taşıyabilir. Örneğin; <a -href="https://code.visualstudio.com/License/">Microsoft, Visual Studio ile -yapar.</a></p> +<p>İkinci olarak, açık kaynak kriterleri yalnızca kaynak kodunun lisanslanması +ile ilgilidir. Bununla birlikte insanlar bir çalıştırılabilir dosyayı, +kaynak kodu açık olduğu için sıklıkla “açık kaynak” olarak +tanımlıyor. Bu da kaynak kodun açık (ve özgür) ancak çalıştırılabilirin +kendisinin özgür olmadığı çelişkili durumlarda kafa karıştırıyor.</p> -<p>Bu çalıştırılabilir dosyalar yayımlanan kaynaklara tam olarak karşılık -gelirse açık kaynak olarak nitelendirilir ancak özgür yazılım -değildir. Bununla birlikte bu durumda kullanıcılar özgür yürütülebilir dosya -yapmak ve dağıtmak için kaynak kodu derleyebilir.</p> +<p>Bu çelişkinin çözümü kolay bir örneği, programın kaynak kod copyleft olmayan +zayıf özgür lisansa sahipken, çalıştırılabilirin ek özgür olmayan koşullara +sahip olması şeklindedir. Çalıştırılabilirlerin, yayınlanan kaynaklara tam +denk geldiğini varsayarsak (böyle olabilir de olmayabilir de), kullanıcılar +kaynak kodu derleyip özgür çalıştırılabilirler dağıtabilirler. Bu da bu +durumun önemsizliğini gösteriyor, kritik bir sorun oluşturmuyor.</p> -<p>Son olarak ve uygulamada en önemlisi; bilgisayar içeren birçok ürün, +<p>Çözülmesi zor olan durum zararlı ve önemli. Bilgisayar içeren birçok ürün, kullanıcıların farklı çalıştırılabilir dosyaları yüklemelerini engellemek için çalıştırılabilir programlarındaki imzaları kontrol eder; yalnızca bir ayrıcalıklı şirket, aygıtta çalışabilen veya tüm özelliklerine erişebilen -çalıştırılabilir dosyalar yapabilir. Bu aygıtlara "tiranlar" diyoruz ve -uygulamaya "tivoizasyon" deniliyor. Üründen sonra (Tivo) ilk gördüğümüz -yerde. Çalıştırılabilir dosya; özgür kaynak kodundan yapılmış olsa ve -nominal olarak özgür lisans alsa bile kullanıcılar değiştirilmiş sürümlerini -çalıştıramazlar, böylece çalıştırılabilir dosya fiilen özgür değildir.</p> +çalıştırılabilir dosyalar yapabilir. Bu aygıtlara “tiranlar” +diyoruz ve uygulamaya da, bunu ilk gördüğümüz üründen (Tivo) dolayı +“tivoizasyon” deniliyor. Çalıştırılabilir dosya; özgür kaynak +kodundan oluşturulmuş olsa ve görünüşte özgür bir lisansa sahip olsa bile, +kullanıcılar değiştirilmiş sürümlerini çalıştıramazlar, böylece +çalıştırılabilir dosya fiilen özgür değildir.</p> <p>Birçok Android ürünü, kaynak kodu GNU GPL versiyon 2 altında olsa bile -Linux'un özgür olmayan tivolaşmış çalıştırılabilir dosyalarını içerir. Bu -uygulamayı yasaklamak için GNU GPL versiyon 3'ü tasarladık.</p> - -<p>Açık kaynak için kriterler yalnızca kaynak kodunun lisanslanması ile -ilgilidir. Bu nedenle bu özgür olmayan çalıştırılabilir dosyalar; açık -kaynak ve özgür olan Linux gibi kaynak kodlarından yapıldığında açık -kaynaktır fakat özgür değildir.</p> +Linux'un özgür olmayan tivolaşmış çalıştırılabilir dosyalarını içerir. (Bu +uygulamayı engellemek için GNU GPL sürüm 3'ü tasarladık; Linux'un bu lisansı +benimsememesi çok kötü.) Bu, açık kaynak ve özgür olan kaynak kodundan +oluşturulan çalıştırılabilirler sıklıkla “açık kaynak” olarak +adlandırılıyorlar ama özgür yazılım <em>değiller</em>.</p> <h3>“Özgür Yazılım” ve “Açık Kaynak” İle İlgili Başlıca Yanlış Anlamalar</h3> @@ -172,17 +179,22 @@ yaramaktadır, ama Hindistan'daki insanlar bu kelimeyi hiç anlamamaktadır.) “Özgür yazılım”la değiştirmek üzere önerilen her kelime bir çeşit anlamsal soruna sahip - bunların içerisinde “açık kaynak yazılım”da var.</p> -<p><a href="https://opensource.org/osd">“Açık kaynak yazılımın” -resmi tanımı</a> (Açık Kaynak Oluşumu tarafından yayınlanmıştır ve buraya -alıntılamak için oldukça uzundur) bizim özgür yazılım ölçütlerimizden -dolaylı olarak türetilmiştir. Aynı değildir; bazı açılardan daha -gevşektir. Bununla beraber, pratikte bizim tanımımıza oldukça yakındır.</p> +<p><a href="https://opensource.org/osd">Açık kaynak yazılımın resmi tanımı</a> +(Açık Kaynak Oluşumu tarafından yayınlanmıştır ve buraya alıntılamak için +oldukça uzundur) bizim özgür yazılım ölçütlerimizden dolaylı olarak +türetilmiştir. Aynı değildir; bazı açılardan daha gevşektir. Bununla +beraber, pratikte bizim tanımımıza oldukça yakındır.</p> -<p>Ancak, “açık kaynak yazılım” ifadesinin açık anlamı - ve çoğu insanın -olduğunu düşündüğü anlamı - “Kaynak koda bakabilirsiniz.” Bu ölçüt özgür -yazılım tanımından oldukça zayıftır, ayrıca açık kaynağın resmi tanımından -da oldukça zayıftır. Özgür veya açık kaynak olmayan bir çok programı da -içerir.</p> +<p>Ancak, “açık kaynak yazılım” ifadesinin açık anlamı +“kaynak koda bakabilirsiniz”. Zaten çoğu insan bu şekilde yanlış +anlıyor. (Bu anlam için açık olan ifade “kod mevcuttur” +şeklindedir). Bu ölçüt özgür yazılım tanımına göre oldukça zayıftır, ayrıca +açık kaynağın resmi tanımına göre de çok zayıftır. Özgür veya açık kaynak +olmayan bir çok programı da içerir.</p> + +<p>Neden insanlar bu şekilde yanlış anlıyor? Çünkü “açık kaynak” +kelimelerinin doğal anlamı budur. Ancak açık kaynağın savunduğu kavram, +özgür yazılımın bir türü için rağbet gören başka bir isimdir.</p> <p>“Açık kaynak”ın bu açık anlamı, savunulan anlam olmadığına göre, çoğu insanın terimi yanlış anladığı sonucuna varabiliriz. Yazar Neal @@ -197,14 +209,14 @@ kullanın. OSS kaynak kodu özgürce ve kamusal olarak elde edilebilir, her ne kadar bazı lisans anlaşmalarına bağlı olarak kod ile yapabildikleriniz değişiklik gösterse de.”</p> -<p><i>New York Times</i> özel mülk yazılım geliştiricilerin on yıllardır +<p><cite>New York Times</cite> özel mülk yazılım geliştiricilerin on yıllardır uyguladığı kullanıcı beta testlerini (bazı kullanıcıların yazılımların ön sürümlerini denemesi ve güvenilir geri bildirimler vermesi) kastederek <a -href="http://www.nytimes.com/external/gigaom/2009/02/07/07gigaom-the-brave-new-world-of-open-source-game-design-37415.html">terimin +href="https://www.nytimes.com/external/gigaom/2009/02/07/07gigaom-the-brave-new-world-of-open-source-game-design-37415.html">terimin anlamını esnekleştiren bir makale</a> yayınlamıştır.</p> <p>Terim ayrıca <a -href="http://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/aug/27/texas-teenager-water-purifier-toxic-e-waste-pollution">patentsiz +href="https://www.theguardian.com/sustainable-business/2015/aug/27/texas-teenager-water-purifier-toxic-e-waste-pollution">patentsiz yayınlanan</a> teçhizat tasarımlarını da içerecek şekilde esnetilmiştir . Patentsiz teçhizat tasarıları övgüye değer toplumsal katkılar olabilir, ancak “kaynak koduyla” bir ilgileri yok.</p> @@ -234,7 +246,7 @@ faaliyetlere uygulanarak da esnetildi. Bu faaliyetlerin tek ortak noktası bir şekilde insanları katkı sunmaya davet etmesi. Terimi o kadar esnettiler ki yalnızca “katılımcı” veya “şeffaf” veya bundan daha azı anlamına gelir oldu. Daha da kötüsü, <a -href="http://www.nytimes.com/2013/03/17/opinion/sunday/morozov-open-and-closed.html"> +href="https://www.nytimes.com/2013/03/17/opinion/sunday/morozov-open-and-closed.html"> anlamsız bir moda sözcük haline geldi</a>.</p> <h3>Farklı Değerler Benzer Sonuçlara Götürebilir—Ama Her Zaman Değil</h3> @@ -297,7 +309,7 @@ yazılımlarda oldukça yaygındır, ve bazı açık kaynak destekçileri bu geçtikçe artan şekilde kullanıcıları kısıtlamak üzere tasarlanmaktadır. Bu kötü niyetli özellik “Sayısal Kısıtlamalar Yönetimi - Digital Restrictions Management (DRM)” (<a -href="http://defectivebydesign.org/">DefectiveByDesign.org</a> adresini +href="https://defectivebydesign.org/">DefectiveByDesign.org</a> adresini ziyaret edin) olarak bilinmektedir ve bu özellik özgür yazılımın sağlamak istediği özgürlük ruhunun antitezidir. Sadece ruhun değil: DRM'in hedefi özgürlüğünü ayaklar altına almak olduğundan, DRM geliştiricileri DRM @@ -321,7 +333,7 @@ bu herşeyi daha da kötüleştirecektir.</p> <h3>Özgürlük Korkusu</h3> <p>Özgür yazılım hareketinden koparak açık kaynak kampını oluşturanlar için -başlangıçtaki ana güdü “özgür yazılım”ın etik fikirlerinin bazılarını +başlangıçtaki ana güdü özgür yazılımın etik fikirlerinin bazılarını sıkıntılı bir duruma sokmasıdır. Bu doğrudur: özgürlük gibi etik konuları ileri sürmek, sorumluluklardan ve yarardan bahsetmek, insanlardan normalde yok sayacakları, davranışları etik mi gibi, şeyler hakkında düşünmelerini @@ -389,8 +401,8 @@ göstermeyi gerektirir.</p> <h3>Tüketici Bilinci İçin Rakipler</h3> -<p>“Özgür” ve “açık”, tüketici bilinci için -rakip. “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” farklı +<p>“Özgür” ve “açık” tüketici bilinci için +rakiptir. “Özgür yazılım” ve “açık kaynak” farklı fikirler ancak çoğu insanın yazılıma bakmasıyla aynı kavramsal alan için rekabet ediyorlar. İnsanlar “açık kaynak” söyleme ve düşünme alışkanlığı kazandıklarında bu, özgür yazılım hareketinin felsefesini @@ -398,7 +410,7 @@ kavrama ve onun hakkında düşünmelerine engel teşkil eder. Bizi ve yazılımımızı “açık” kelimesiyle ilişkilendirmeye zaten gelmişlerse <em>başka</em> bir şeye dayandığımızı fark etmeden önce onları entelektüel olarak şok etmemiz gerekebilir. “Açık” kelimesini -destekleyen herhangi bir aktivite, özgür yazılım hareketi fikirlerini +destekleyen herhangi bir faaliyet, özgür yazılım hareketi fikirlerini gizleyen perdeyi genişletme eğilimindedir.</p> <p>Bu nedenle özgür yazılım aktivistlerinin kendisini “açık” olarak @@ -418,10 +430,9 @@ yazılım aktivistleri özgürlük konusunu onların dikkatine çekme görevini özgür yazılımdır ve size özgürlük sağlar!” diye söylememiz gerekiyor. Her “açık kaynak” yerine “özgür yazılım” dediğinizde mücadelemize yardımcı olmuş olursunuz.</p> +<div class="column-limit"></div> -</div> - -<h4>Notlar</h4> +<h3 class="footnote">Notlar</h3> <!-- The article is incomplete (#793776) as of 21st January 2013. <p> @@ -432,12 +443,13 @@ let license,”</a> gives his perspective on this issue.</p> --> <p> Lakhani ve Wolf'un <a -href="http://ocw.mit.edu/courses/sloan-school-of-management/15-352-managing-innovation-emerging-trends-spring-2005/readings/lakhaniwolf.pdf">özgür -yazılım geliştiricilerinin güdüsü üzerine bildirisi</a> önemli oranda bir -kesimin yazılımın özgür olması gerektiği görüşüyle güdülendiğini +href="https://ocw.mit.edu/courses/sloan-school-of-management/15-352-managing-innovation-emerging-trends-spring-2005/readings/lakhaniwolf.pdf">özgür +yazılım geliştiricilerinin motivasyonları üzerine bildirisi</a> önemli +oranda bir kesimin yazılımın özgür olması gerektiği görüşüyle güdülendiğini belirtmektedir. Bu sonuç, konuyu etik bir konu olarak ele alan görüşü desteklemeyen SourceForge üzerindeki geliştiricilerin incelendiği gerçeğine rağmendir.</p> +</div> <div class="translators-notes"> @@ -447,7 +459,7 @@ rağmendir.</p> <!-- for id="content", starts in the include above --> <!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> -<div id="footer"> +<div id="footer" role="contentinfo"> <div class="unprintable"> <p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a @@ -469,7 +481,7 @@ gönderin.</p> <web-translators@gnu.org></a>.</p> - <p>For information on coordinating and submitting translations of + <p>For information on coordinating and contributing translations of our web pages, see <a href="/server/standards/README.translations.html">Translations README</a>. --> @@ -485,7 +497,23 @@ href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> ziyaret edebilirsiniz.</p> </div> -<p>Copyright © 2007, 2010, 2012, 2015, 2016, 2019, 2020 Richard Stallman</p> +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 2007, 2010, 2012-2016, 2019-2022 Richard Stallman</p> <p>Bu sayfa <a rel="license" href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative @@ -505,11 +533,12 @@ lisanslanmıştır.</p> <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> Son Güncelleme: -$Date: 2020/10/06 08:42:12 $ +$Date: 2022/02/06 11:08:15 $ <!-- timestamp end --> </p> </div> </div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> </body> </html> |