diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html | 786 |
1 files changed, 786 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html new file mode 100644 index 0000000..54c7db2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/manifesto.html @@ -0,0 +1,786 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/manifesto.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>GNU Bildirisi - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/manifesto.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>GNU Bildirisi</h2> + +<p> GNU Bildirisi (aşağıda yer almaktadır) <a +href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a> tarafından 1985 yılında +GNU işletim sistemini geliştirmek için destek isteme amacıyla +yazılmıştır. Metnin bir kısmı 1983'teki özgün duyurudan alınmıştır. 1987 +yılı boyunca, gelişmeleri açıklamak amacıyla küçük değişikliklere +uğramıştır; o tarihten sonra en iyisi değiştirmeden bırakmaktır.</p> + +<p>O zamandan beri, farklı anlatım biçimleri ile kaçınılabilecek ortak yanlış +anlamaları öğrendik ve bu yanlış anlamaları açıklamak için 1993'ten beri +dipnotlar ekledik.</p> + +<p>Eğer GNU/Linux sistemlerinden birini kurmak istiyorsanız, <a +href="/distros">%100 özgür yazılım olan GNU/Linux dağıtımlarından</a> birini +kullanmanızı öneriyoruz. Nasıl katkı sağlarım diyorsanız, <a +href="/help/help.html">http://www.gnu.org/help</a> sayfasına bakabilirsiniz.</p> + +<p>GNU Projesi, Özgür Yazılım Hareketinin bir parçası, <a +href="/philosophy/free-sw.html">yazılım kullanıcıları için özgürlük</a> +mücadelesidir. GNU'yu, Özgür Yazılım Hareketi'nin etik ilkelerine katılmayan +kişilerin 1998 yılında ortaya attığı “açık kaynak” terimiyle +ilişkilendirmek yanlıştır. Bu terimi aynı alanda <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">etik olmayan bir +yaklaşımı</a> teşvik etmek için kullanıyorlar.</p> + +<h3 id="whats-gnu">GNU nedir? Gnu Unix Değildir!</h3> + +<p> + Gnu Unix Değildir [:Gnu’s Not Unix] anlamına gelen GNU, yazmakta olduğum +Unix-uyumlu yazılım sisteminin adıdır, bu yazılımı, kullanabilen herkese +özgür olarak verebilirim<a href="#f1">(1)</a>. Diğer çeşitli gönüllüler bana +yardım etmektedir. Zaman, para, program ve cihaz katkıları büyük ölçüde +gereklidir.</p> + +<p> + Şu anda, editör komutlarını yazmak için Lisp destekleyen bir Emacs metin +düzenleyicimiz, kaynak-seviyesi hata ayıklayıcımız, yacc-uyumlu derleyici +üretecimiz, bağlayıcımız ve 35 civarında özelliğimiz mevcuttur. Bir kabuk +(komut yorumlayıcı) hemen hemen tamamlanmıştır. Yeni bir taşınabilir +eniyileştirici C derleyicisi kendi kendini derlemiştir ve bu yıl piyasaya +sürülebilir. Bir başlangıç çekirdeği mevcuttur ancak Unix'e benzer biçimde +çalışmak için daha fazla birçok özellik gereklidir. Çekirdek ve derleyici +tamamlandığında, program gelişimi için uygun bir GNU sisteminin dağıtılması +mümkün olacaktır. Metin biçimlendirici olarak TEX'i kullanacağız ancak nroff +üzerine çalışmalar devam ediyor. Bunun yanı sıra, özgür ve taşınabilir X +Window Sistemini de kullanacağız. Bundan sonra, taşınabilir Common Lisp'i, +Empire oyununu, bir hesap çizelgesini ve yüzlerce başka şeyi ve çevrim içi +belgeyi ekleyeceğiz. Sonunda, bir Unix sisteminin sahip olduğu her şeyi ve +daha da fazlasını sağlamayı umuyoruz.</p> + +<p> + GNU, Unix programlarını çalıştırabilecektir ancak Unix’e özdeş +olmayacaktır. Diğer işletim sistemleriyle olan tecrübelerimizi temel alarak +elverişli olan tüm gelişmeleri gerçekleştireceğiz. Özellikle, daha uzun +dosya isimlerine, dosya sürüm numaralarına, sorunsuz bir dosya sistemine, +dosya adı tamamlama özelliğine, terminale-bağlı ekran desteğine ve belki de +sonunda çeşitli Lisp programlarının ve sıradan Unix programlarının bir +ekranı paylaşabildiği bir Lisp-tabanlı bir pencere sistemine sahip olmayı +planlamaktayız. Hem C hem de Lisp sistem programlama dilleri olarak mevcut +olacaktır. Haberleşme için İnternet protokollerini, UUCP’yi, MIT Chaosnet’i +desteklemeye çalışacağız.</p> + +<p> + GNU, sanal belleğe sahip olan ve 68000/16000 sınıfındaki makineleri +hedeflemektedir çünkü bunlar, çalıştırılabilecek en kolay makinelerdir. Daha +küçük makineler üzerinde çalışması için fazladan çaba, onu bunlar üzerinde +kullanmak isteyen kimselere kalmıştır.</p> + +<p> + Ciddi bir karışıklığı önlemek için, bu projenin adı olan ‘GNU’ sözcüğündeki +‘G’ harfini dikkatli telaffuz edin.</p> + +<h3 id="why-write">GNU'yu niçin yazmalıydım</h3> + +<p> + Benim Altın Kuralım şudur: Bir programı sevdiysem, bu programı seven +kimselerle onu paylaşmalıyım. Yazılım satıcıları kullanıcıları bölmek ve alt +etmek istemektedir, kullanıcıların birbiriyle yazılım paylaşmama konusunda +fikir birliği içinde olmasını isterler. Diğer kullanıcılarla bu şekilde +dayanışmayı kırmayı reddediyorum. Aklım başımda iken bu gibi bir yazılım +lisans anlaşmasını imzalamam. Yıllarca bu gibi eğilimlere ve diğer +soğukluklara karşı koymak için Yapay Zeka Laboratuarında çaba harcadım ancak +sonunda çok ileri gittiler: benim irademe karşı bazı şeylerin yapıldığı bir +kurumda kalamazdım.</p> + +<p> + Bilgisayarları onurlu bir biçimde kullanabilmek amacıyla, yeterli bir bütünü +oluşturacak özgür yazılımları bir araya getirmeye karar verdim. Bunu özgür +olmayan yazılımlar olmadan başaracaktım. MIT'in, GNU'yu yaymayı engelleyecek +herhangi bir yasal durum yaratmasını önlemek için YZ laboratuvarından istifa +ettim.<a href="#f2a">(2)</a></p> + +<h3 id="compatible">GNU niçin Unix ile Uyumlu Olacaktır</h3> + +<p> + Unix benim ideal sistemim değildir ancak çok kötü de sayılmaz. Unix’in temel +özellikleri iyi özellikler gibi görünmektedir ve zannediyorum ki Unix’in +eksiklerini tamamlayabilirim. Ve Unix ile uyumlu bir sistem başka birçok +insanın benimseyebileceği şekilde uygun olacaktır.</p> + +<h3 id="available">GNU Nasıl Erişebilir Olacaktır</h3> + +<p> + GNU kamu malı [:public domain] değildir. Herkesin GNU’yu değiştirme ve +yeniden dağıtma hakkı vardır ancak hiçbir dağıtıcının yeniden-dağıtımını +kısıtlamaya hakkı yoktur. Başka bir deyişle, <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">özel mülk</a> +değişikliklere izin verilmeyecektir. GNU’nun tüm sürümlerinin özgür +kalacağından emin olmak isterim.</p> + +<h3 id="why-help">Niçin Başka Birçok Programcı Yardım Etmek İstemektedir</h3> + +<p> + GNU konusunda heyecanlı olan ve yardım etmek isteyen çok sayıda programcı +ile karşılaştım.</p> + +<p> + Birçok programcı sistem yazılımının ticarileşmesi konusunda mutsuzdur. Bu +durum programcıların daha fazla para kazanmasını mümkün kılabilir ancak bu, +diğer programcıları arkadaş gibi hissetmeleri yerine onlarla çatışma içinde +gibi hissetmelerini gerektirir. Programcılar arasındaki temel arkadaşlık +ilişkisi programların paylaşılması konusundadır; ancak günümüzdeki pazarlama +düzenlemeleri, diğerlerini arkadaş olarak görmelerini +engellemektedir. Yazılım alıcısı, arkadaşlık ve kanuna uymak arasında bir +tercih yapmalıdır. Doğal olarak, birçoğu arkadaşlığın daha önemli olduğuna +karar verir. Ancak kanuna inanan diğerleri, her iki tercihte de rahat +olamazlar. Bu kimseler iyiliğe inanmaz hale gelir ve programlamanın yalnızca +para kazanmanın bir yolu olduğuna inanırlar.</p> + +<p> + Özel mülk programlar yerine GNU üzerinde çalışarak ve GNU’yu kullanarak, +herkese karşı kapısı açık - paylaşımcı olabilir ve kanunlara da +uyabiliriz. Ek olarak, GNU, bir esin kaynağı örneğidir ve paylaşma konusunda +başkalarının bize katılmasını sağlayan bir işaret gibidir. Bu bize özgür +olmayan yazılımı kullandığımızda mümkün olmayan bir ahenk duygusu +verir. Konuştuğum programcıların yaklaşık olarak yarısı için, bu, paranın +yerini alan önemli bir mutluluktur.</p> + +<h3 id="contribute">Nasıl Katkı Sunabilirsiniz</h3> + +<blockquote> +<p> +(Bu günlerdeki, çalışılabilecek yazılım görevleri için, <a +href="http://fsf.org/campaigns/priority-projects">Yüksek Öncelikli Projeler +listesini</a> ve GNU yazılım paketleri için genel görev listesi olan <a +href="http://savannah.gnu.org/people/?type_id=1">GNU yardım aranıyor</a> +sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Katkı sağlamanın diğer yolları için,<a +href="/help/help.html">GNU işletim sistemine yardım etme +rehberini</a>inceleyebilirsiniz.) +</p> +</blockquote> + +<p> + Bilgisayar üreticilerine makine ve para bağışı yapmaları konusunda istekte +bulunuyorum. Bireylere program ve çalışma konusunda bağışta bulunmaları +konusunda istekte bulunuyorum.</p> + +<p> + Makine bağışlarsanız bekleyebileceğiniz bir sonuç, erken bir tarihte söz +konusu makinelerin üzerinde GNU'nun çalışmasıdır. Makineler bütün olmalıdır, +kullanmaya hazır sistemler olmalıdır, elverişli bir mekanda çalışması için +onaylı olmalıdır ve gelişmiş soğutma ya da güç gereksinimi içinde +olmamalıdır.</p> + +<p> + GNU için yarı zamanlı çalışma gerçekleştirmek için hevesli çok sayıda +programcının olduğunu gördüm. Birçok proje için, bu gibi yarı zamanlı olarak +dağıtılmış çalışmanın eşgüdümlenmesi çok zor olacaktır, bağımsız-olarak +yazılan parçalar birlikte çalışmayacaktır. Ancak Unix’in yerini alan belirli +bir iş için, böyle bir problem yoktur. Bütün bir Unix sistemi, yüzlerce +programı içermektedir, bunların her biri ayrı ayrı +belgelendirilmektedir. Birçok ara yüz belirtimi Unix uyumluluğu ile +sağlanmaktadır. Katkıda bulunan her birey tek bir Unix özelliği için uyumlu +bir parça yazabilir ve bir Unix sistemindeki orijinal parçanın yerine uygun +şekilde çalıştırabilirse, o zaman bu özellikler bir araya getirildiğinde +düzgün şekilde çalışacaktır. Murphy’nin1 beklenmedik birkaç problem +oluşturmasına izin verilse bile, bu bileşenlerin birleştirilmesi +uygulanabilir bir iş olacaktır. (Çekirdek daha yakın bir haberleşme +gerektirecektir ve küçük ve sıkı bir grup tarafından üzerinde +çalışılacaktır.)</p> + +<p> + Para bağışı alırsam, tam zamanlı ya da yarı zamanlı olarak birkaç kişiyi işe +alabilirim. Maaş, programcıların standartlarına göre yüksek olmayacaktır +ancak topluluk ruhunun oluşturulmasına para kazanmak kadar önem veren +kişileri arıyorum. Bunu, kendini bu işe adamış insanların tüm enerjilerini +GNU üzerinde çalışmaya ayırmalarını olanaklı kılmanın bir yolu olarak +görüyorum, bu insanlar hayatlarını kazanmak için başka bir yol tercih +edebilirler.</p> + +<h3 id="benefit">Niçin Tüm Bilgisayar Kullanıcıları Yararlanacaktır</h3> + +<p> + GNU yazıldıktan sonra, aynen hava almak gibi herkes iyi sistem yazılımını +ücretsiz bir şekilde edinebilecektir.<a href="#f2">(3)</a></p> + +<p> + Bu, herkesin Unix lisansının ücretini ödememesinden daha fazla bir şeyi +ifade etmektedir. Bu, sistem programlama çabasının çok zahmetli olan +kopyalama işinden kaçınılması anlamına gelmektedir. Bu çaba, bunun yerine +projede aşama kaydedilmesi için harcanabilir.</p> + +<p> + Bütün sistem kaynakları herkese açık olacaktır. Bunun bir sonucu olarak, +sistemde değişikliğe ihtiyaç duyan bir kullanıcı bu değişiklikleri kendi +başına yapma konusunda özgür olacaktır ya da bu değişiklikleri yaptırmak +için, bir programcı ya da firmaya para verecektir. Kullanıcılar, bundan +böyle kaynakların sahibi olan tek bir programlayıcının ya da firmanın +insafına kalmayacaktır ve değişiklik yapma hakkına sahip olacaklardır.</p> + +<p> + Okullar, sistem kodunu çalıştırmak ve daha da geliştirmek için tüm +öğrencileri cesaretlendirerek çok daha eğitici bir ortam +sağlayabilir. Harvard’ın bilgisayar laboratuarı, kaynaklarının kamuya açık +olmaması durumunda hiçbir programın sisteme kurulamayacağı politikasını +izlemekteydi ve belirli programları kurmayı reddederek bu kararlılığını +korudu. Bundan çok etkilenmiş ve ilham almıştım.</p> + +<p> + Son olarak, sistem yazılımına kimin sahip olduğu ve bu yazılımla ne yapılıp +yapılamayacağı özgür hale gelmektedir.</p> + +<p> + Kopyaların lisanslanması dahil olmak üzere bir programa insanlar tarafından +para ödenmesine ilişkin düzenlemeler, her zaman bir insanın ne kadar (başka +bir deyişle, hangi programlara) ödemesi gerektiğini belirlemek için gerekli +ağır düzenlemeler aracılığıyla toplum için ağır bir yük oluşturmaktadır. Ve +yalnızca bir polis devleti herkesi bu kurallara uymaya zorlayabilir. Havanın +büyük bir maliyette üretilmesinin gerekli olduğu bir uzay istasyonunu +değerlendirelim: her hava alanın havanın litresi başına ücretlendirilmesi +uygun olabilir ancak herkes faturaları ödeyebilse bile, sayaçlı gaz +maskesinin gündüz ve gece boyunca takılması tahammül edilemeyecek bir +durumdur. Ve maskeyi çıkarıp çıkarmayacağınızı görmek için her yere TV +kameralarının konulması ahlaka aykırıdır. Kişi başına vergi alınması ve +maskelerin atılması daha iyidir.</p> + +<p> + Bir programın tamamının ya da bir parçasının kopyalanması bir programcı için +nefes almak kadar doğal bir şeydir, aynı zamanda da üretkenliğini +artırır. Bu, özgür olmalıdır.</p> + +<h3 id="rebutted-objections">Bazı kimseler GNU’nun hedeflerine kolayca karşı çıkmaktadır</h3> + +<p id="support"> +<strong>"Özgür olursa yazılımı hiç kimse kullanmayacaktır, çünkü bu, +herhangi bir desteğe güvenilmeyeceği anlamına gelmektedir."</strong></p> + +<p> +<strong>"Desteği sağlamak üzere ödeme yapabilmek için programa ait bir ücret +almalısınız."</strong></p> + +<p> + İnsanlar, ek hizmetler içermeyen özgür GNU’yu almaktan ek hizmetleri içeren +GNU'ya ödeme yapmayı tercih ederlerse, GNU’yu özgür olarak edinen insanlara +yalnızca hizmet sağlayan bir firma kârda olacaktır.<a href="#f3">(4)</a></p> + +<p> + Gerçek bir programlama çalışmasındaki destek ile elinden tutma arasındaki +farkı anlamalıyız. Gerçek programlama çalışması, bir yazılım satıcısından +alınamayan bir şeydir. Probleminiz yeterince sayıda insanda yoksa, satıcı +size kaybolmanızı söyleyecektir.</p> + +<p> + İşiniz desteğe güvenmeyi gerektiriyorsa, buna sahip olmanın tek yolu gerekli +tüm kaynaklara ve araçlara sahip olmaktır. O zaman probleminizi çözmek için +herhangi birini tutabilirsiniz; herhangi tek bir insanın insafına +kalmazsınız. Unix'te, birçok iş için kaynakların fiyatı bu durumun ikinci +plana atılmasına neden olur. GNU için, bu, kolay olacaktır. Hâlâ uzman bir +kimsenin olmaması durumu var olabilir ancak bu problem dağıtım anlaşmalarına +bağlanamaz. GNU dünyanın tüm problemlerini ortadan kaldırmaz, yalnızca +bazılarını ortadan kaldırır.</p> + +<p> + Bu arada, bilgisayarlar hakkında hiçbir şey bilmeyen kullanıcılar, +ellerinden tutulmaya ihtiyaç duyarlar: kendilerinin de kolayca +yapabilecekleri ama nasıl yapacaklarını bilmedikleri şeylerin onlar için +yapılması gibi.</p> + +<p> + Yalnızca ellerinden tutma ve tamir hizmetini satan firmalar tarafından bu +gibi hizmetler sağlanabilir. İnsanlar para harcayıp hizmeti olan bir ürünü +almayı tercih ederlerse, ürünü ücretsiz bile alsalar, hizmete para vermeye +istekli olacaklardır. Hizmet firmaları kalite ve ücret konusunda rekabet +edecektir; kullanıcılar, herhangi birine bağlı olmayacaktır. Bu arada, +hizmete ihtiyaç duymayanlar, hizmete para ödemeden programı +kullanabilmelidir.</p> + +<p id="advertising"> +<strong>"Reklam vermeden çok sayıda insana ulaşamazsınız ve programı +desteklemek için para ödemelisiniz."</strong></p> + +<p> +<strong>"İnsanların özgürce sahip olabileceği bir program için reklam +vermenin bir anlamı yoktur."</strong></p> + +<p> + Çok sayıda bilgisayar kullanıcısını GNU gibi bir program hakkında +bilgilendirmek için kullanılabilecek çeşitli özgür ya da çok ucuz tanıtma +yolları vardır. Ancak reklam verilerek çok daha fazla sayıda +mikro-bilgisayar kullanıcısına ulaşılabileceği doğru bir yaklaşım +olabilir. Durum gerçekten de böyleyse, bir ücret karşılığında GNU’nun +kopyalanması ve postalanması hizmetinin reklamını veren bir şirket, reklam +ve daha fazlası için ödeme yapmaya yetecek kadar başarılı olmalıdır. Bu +şekilde, yalnızca reklamdan kâr yapan kullanıcılar program için ödeme +yapacaktır.</p> + +<p> + Diğer taraftan, birçok insan GNU’yu arkadaşlarından edinirse ve bu gibi +firmalar başarılı olamazsa, bu durum, GNU’yu yaymak için reklam vermenin +ille de gerekli olmadığını gösterecektir. Niçin özgür piyasanın savunucuları +buna özgür piyasanın karar vermesini istemiyor?<a href="#f4">(5)</a></p> + +<p id="competitive"> +<strong>"Firmam, rekabetçi bir durum elde etmek için özel mülk bir işletim +sistemine ihtiyaç duymaktadır."</strong></p> + +<p> + GNU işletim sistemi yazılımını rekabet alanından çıkaracaktır. Bu alanda bir +rekabet durumu elde edemeyeceksiniz ancak rakipleriniz de size fark +atamayacak. Siz ve rakipleriniz farklı alanlarda rekabet edeceksiniz, bu +konuda ortak yararınız olacaktır. İşiniz bir işletim sistemi satmaksa, +GNU’yu sevemeyeceksiniz ancak bu sizin için zorlayıcı bir durumdur. İşiniz +başka bir şeyle alakalıysa, GNU işletim sistemleri satmak gibi pahalı bir +işe atılmanızı engelleyecektir.</p> + +<p> + Her birine ilişkin maliyeti düşürerek birçok kullanıcıdan ve üreticiden +gelen hediyelerle GNU’nun gelişimini görmek isterdim.<a href="#f5">(6)</a></p> + +<p id="deserve"> +<strong>"Programcılar yaratıcılıkları için bir ödülü hak etmezler +mi?"</strong></p> + +<p> + Herhangi bir şey ödülü hak ediyorsa, bu, sosyal katkıdır. Yaratıcılık sosyal +bir katkı olabilir ancak bu yalnızca toplumun sonuçları kullanabildiği +ölçüdedir. Yeni programlar yarattıkları için programcılar ödüllendirilmeyi +hak ediyorlarsa, aynı mantıkla, bu programların kullanılmasını +kısıtlarlarsa, cezalandırılmayı da hak ederler.</p> + +<p id="reward"> +<strong>"Bir programcı yaratıcılığı için ödül isteme hakkına sahip olmamalı +mıdır?"</strong></p> + +<p> + Zarar verici yolların kullanılmaması şartıyla, çalışma için ücret istemekte +ya da bir kimsenin gelirini en üst seviyeye çıkarmak istemesinde bir yanlış +yoktur. Ancak günümüzde yazılım konusunda alışılageldik yollarda zarar +verici bir durum vardır.</p> + +<p> + Kullanımlarını kısıtlayarak bir programın kullanıcılarından para almak zarar +vericidir çünkü kısıtlamalar miktarı ve programın kullanılma şeklini +dşürür. Bu, insanlığın programdan edinebileceği zenginliği azaltır. Kasıtlı +bir kısıtlama durumu söz konusu olduğunda, bunun sonucu da kasıtlı zarardır.</p> + +<p> + İyi bir vatandaşın daha zengin olmak için bu gibi araçları kullanmamasının +nedeni şudur: herkes böyle yaparsa, ortak zararlardan dolayı hepimiz daha +fakir hale geleceğiz. Bu, Kantçı ahlaktır; ya da Altın Kuraldır. Herkesin +bilgilerini saklaması durumunda ortaya çıkacak sonuçlardan hoşlanmadığım +için, bir kişinin bile bilgiyi saklamasını hatalı görüyorum. Özel olarak, +birinin yaratıcılığı için ödüllendirilmesi isteği, genel olarak bu +yaratıcılığın tamamından ya da bir kısmından mahrum kalınmasını haklı +kılmaz.</p> + +<p id="starve"> +<strong>"Programlayıcılar açlıktan ölmeyecek midir?"</strong></p> + +<p> + Bu soruyu "hiç kimse programcı olmaya zorlanmamaktadır" diye +yanıtlayabilirim. Çoğumuz caddede durup gülümseyerek para kazanamayız. Sonuç +olarak, caddede durup gülümseyerek açlıktan öldüğümüz için kınanmayız. Başka +bir şeyler yaparız.</p> + +<p> + Ama bu yanlış yanıttır çünkü soruyu soranın üstü kapalı varsayımını kabul +etmektedir: yazılımın sahibi değilse, programcılara bir kuruş bile +ödenemez. Bu, ya hep ya hiçtir.</p> + +<p> + Programcıların açlıktan ölmeyecek olmalarının gerçek nedeni, programlama +için programcılara para ödenecek olmasının hâlâ mümkün olmasıdır; ancak +şimdiki kadar çok ödeme yapılmayacaktır.</p> + +<p> + Kopyalamanın kısıtlanması, yazılım piyasasında iş yapılmasının tek temeli +değildir. Bu en yaygın temeldir<a href="#f8">(7)</a> çünkü en çok parayı bu +getirmektedir. Yasaklanmış ya da müşteri tarafından reddedilmiş olsaydı, +yazılım işi, şimdi daha az kullanılan organizasyon temellerine doğru +kayardı. Herhangi bir iş tipini organize etmek için her zaman çeşitli yollar +mevcuttur.</p> + +<p> + Muhtemelen programlama, yeni temelde şimdi olduğu gibi kârlı +olmayacaktır. Ancak bu, bu değişikliğe karşı bir sav değildir. Satış +görevlilerinin şimdi kazandığı paraların bir haksızlık olduğu +düşünülmemektedir. Programcılar da aynısını yapsaydı, bu da bir haksızlık +olmayacaktı. (Uygulamada, hâlâ bundan çok daha fazlasını +gerçekleştireceklerdi.)</p> + +<p id="right-to-control"> +<strong>"İnsanlar yaratıcılıklarının nasıl kullanıldığını kontrol etme +hakkına sahip değil midir?"</strong></p> + +<p> +“Birinin fikirlerinin kullanımının kontrolü” gerçekte diğer insanların +hayatları üzerinde kontrol oluşturur ve genellikle yaşamlarını daha zor hale +getirmek için kullanılır.</p> + +<p> + Fikri mülkiyet [:intellectual property] <a href="#f6">(8)</a> hakları +üzerine dikkatli bir şekilde çalışan insanlar (avukatlar gibi) fikri +mülkiyete ilişkin hiçbir içkin hakkın olmadığını söyler. Hükümetin tanıdığı +fikri mülkiyet hakları, özel amaçlar için yasama organları tarafından +oluşturulmuştur.</p> + +<p> + Örneğin, patent sistemi, mucitlerin buluşlarının ayrıntılarını açıklaması +için kurulmuştur. Patent sisteminin amacı, mucitlerden çok topluma hizmet +etmektir. Bir patent için 17 yıllık bir zaman aralığı, son teknoloji +ürününün gelişiminin hızıyla karşılaştırıldığında kısaydı. Yalnızca, bir +lisans anlaşmasının maliyetinin ve uğraşının üretimin sağlanmasıyla +karşılaştırıldığında küçük kaldığı üreticiler arasındaki bir husus olduğu +için, patentler, genellikle çok zarar verici değildir. Patentli ürünleri +kullanan birçok bireyi engellemezler.</p> + +<p> + Eski zamanlarda telif hakkı fikri yoktu, o zamanlar, yazarlar, kurgusal +olmayan yazınlarda diğer yazarları sıklıkla kopyalamaktaydı. Bu uygulama +yararlı idi ve birçok yazarın çalışmasının kısmen olsa bile ayakta kalması +için tek yoldu. Telif hakkı sistemi, açık ve net bir şekilde yazarlığı +cesaretlendirmek amacıyla oluşturuldu. İcat edildiği bölge için ekonomik +olarak yalnızca bir baskıda kopyalanabilen kitaplar az zarar vericiydi ve +kitapları okuyan bireylerin çoğunu engellemedi.</p> + +<p> + Tüm fikri mülkiyet hakları yalnızca toplum tarafından verilen lisanslardır +çünkü hatalı ya da doğru bir şekilde, toplumun bütünü bu lisansların +verilmesinden kârlı çıkmaktadır. Ancak herhangi bir özel durumda, sormamız +gereken soru şudur: bu gibi bir lisansın verilmesiyle daha mı iyi olacağız? +Bir kimsenin yapması gereken bir hareketi nasıl lisanslıyoruz?</p> + +<p> + Günümüzde programların durumu, yüz yıl önceki kitapların durumundan çok daha +farklıdır. Bir programın kopyalanmasının en kolay yolu bir komşudan +diğerinedir, bir program farklı olan kaynak koduna ve nesne koduna sahiptir +ve bir program okuyup zevk almak yerine kullanılmaktadır, bir telif hakkını +zorlayan kimsenin hem materyalist hem de manevi açıdan topluma bir bütün +olarak zarar verme durumudur; bir kimse kanunların mümkün kılıp +kılmamasından bağımsız olarak bunu yapmamalıdır.</p> + +<p id="competition"> +<strong>"Rekabet bazı şeylerin daha iyi bir şekilde yapılmasını +sağlar."</strong></p> + +<p> + Rekabetin paradigması bir yarıştır: kazananı ödüllendirerek, herkesi daha +hızlı bir şekilde koşma konusunda cesaretlendiririz. Kapitalizm bu şekilde +çalıştığında, iyi bir iş yapmış olur; ancak bu sistemin savunucuları bu +sistemin her zaman bu şekilde çalıştığını varsayarak hatalı bir iş yapmış +olur. Koşucular, ödülün niçin sunulduğunu unutur ve kazanma konusunda aşırı +hırslanırlarsa, nasıl olursa olsun diyerek farklı stratejiler bulabilirler, +örneğin, diğer koşuculara saldırabilirler. Koşucular ciddi bir kavgaya +tutuşurlarsa, hepsi de yarışı geç bitireceklerdir.</p> + +<p> + Özel mülk ve gizli yazılım, ciddi bir kavgadaki koşucuların eş +değeridir. Üzgünüz ki, sahip olduğumuz tek hakem de bu kavgalara karşı +çıkmıyor gibi görünmektedir; bu hakem yalnızca bu kavgaları düzenlemektedir +(“Koştuğunuz her on metre için, birbirinize bir kere +vurabilirsiniz”). Gerçekte yapması gereken kavga edenleri ayırmak ve +dövüşmeye çalışan koşucuları cezalandırmak olmalıdır.</p> + +<p id="stop-programming"> +<strong>"Maddi bir hedefi olmayınca herkes program yapmayı durdurmayacak +mıdır?"</strong></p> + +<p> + Gerçekte, birçok insan mutlak olarak hiçbir parasal amacı olmaksızın program +yapacaktır. Programlama, bazı insanlar için karşı konulmaz bir büyüdür, bu +kimseler genellikle programlama konusunda en iyi olan kimselerdir. Bu +şekilde para kazanamadıklarını düşünseler bile, müzik işine devam eden çok +sayıda profesyonel müzisyen vardır.</p> + +<p> + Ancak genelde sıklıkla sorulmasına rağmen, gerçekte duruma uygun soru bu +değildir. Programcılara ilişkin ödeme ortadan kalkmayacak, yalnızca daha az +olacaktır. Böylece doğru soru şudur: herkes indirgenmiş bir parasal hedefe +göre mi programlama yapacaktır? Benim tecrübelerim durumun böyle olacağını +göstermektedir.</p> + +<p> + On yıldan daha uzun bir süre boyunca, dünyanın en iyi programcılarının +birçoğu, başka herhangi bir yerde kazanabileceklerinden çok daha az parayla +Yapay Zeka Laboratuvarında çalıştı. Çeşitli parasal-olmayan ödüller +kazandılar: örneğin, ün ve saygınlık gibi. Ve yaratıcılık da ayrıca bir +eğlence, kendi içinde bir ödüldü.</p> + +<p> + Daha sonra birçoğu, aynı ilginç işi çok daha fazla para kazanarak yapmak +için işlerini bıraktı.</p> + +<p> + Gerçekler şunu göstermektedir: insanlar zenginlerden farklı nedenler için +programlama yapacaktır; ancak aynı zamanda çok para kazanma şansına da sahip +olurlarsa, bu parayı kazanmayı bekleyecek ve talep edeceklerdir. Düşük ödeme +yapan organizasyonlar, rekabette yüksek ödeme yapan organizasyonlara göre +daha zayıftır ancak yüksek ödeme yapan organizasyonların yasaklanması +durumunda, kötü şeyler yapmaları gerekmez.</p> + +<p id="desperate"> +<strong>"Çaresiz bir şekilde programcılara ihtiyaç +duymaktayız. Komşularımıza yardım etmememizi isterlerse, buna uymamız +gerekir."</strong></p> + +<p> + Aslında bu tip bir isteğe uyacak kadar çaresiz değilsiniz. Unutmayın: +savunma için milyonlar harcanır ama vergi için bir kuruş bile verilmez!</p> + +<p id="living"> +<strong>"Programcılar bir şekilde yaşamlarını sürdürmek +zorundadır."</strong></p> + +<p> + Kısa vadede bu durum geçerlidir. Ancak, bir programın kullanım hakkını +satmaksızın programcıların yaşamlarını kazanmalarının çeşitli yolları +vardır. Bu yol şimdi alışılageldik bir yoldur çünkü programcılara ve iş +adamlarına en çok parayı getiren yol budur, çünkü para kazanmanın tek yolu +bu değildir. Bulmak isterseniz başka yollar da bulmak kolaydır. Aşağıda bir +kaç örnek görebilirsiniz.</p> + +<p> + Yeni bir bilgisayarı piyasaya süren bir üretici, işletim sistemlerinin yeni +donanıma taşınması için bir ücret ödeyecektir.</p> + +<p> + Öğretme, destek ve bakım hizmetleri için de programcıların kullanılması +gerekli olabilir.</p> + +<p> + Yeni fikirlere sahip insanlar, freeware (ücretsiz)<a href="#f7">(9)</a> +olarak programları dağıtabilir, memnun kullanıcılardan bağış isteyebilir ya +da destek hizmetlerini satabilir. Hâlihazırda bu şekilde başarılı bir +biçimde çalışan insanlarla karşılaştım.</p> + +<p> + İlişkili ihtiyaçlara sahip kullanıcılar kullanıcı grupları oluşturabilir ve +hak ödeyebilir. Bir grup, grup üyelerinin kullanmak istediği programları +yazmak için, programlama firmalarıyla anlaşma yapabilir.</p> + +<p> + Tüm geliştirme çeşitlerine bir Yazılım Vergisiyle finansman sağlanabilir:</p> + +<p> + Bir bilgisayarı satın alan herkesin yazılım vergisi olarak yüzde x’ini +ödemesinin gerekli olduğunu varsayalım. Hükümet, bunu, yazılım geliştirme +konusunda harcamak üzere NSF gibi bir birime verir.</p> + +<p> + Ancak bilgisayar alıcısının kendisi yazılım geliştiricisine bir bağışta +bulunursa, vergiye karşı kredi alabilir. Kendi tercihine göre projeye +bağışta bulunabilir çünkü ulaşılan sonuçları kullanmayı +ummaktadır. Ödemesinin gerekli olduğu toplam vergiye kadar olan miktarda +ödeme yapmak için kredi alabilir.</p> + +<p> + Toplam vergi oranı vergi ödeyenlerin oyuyla belirlenebilir, +vergilendirilecek miktara göre ağırlıklandırılır.</p> + +<p> + Sonuçlar:</p> + +<ul> +<li>Bilgisayar kullanan topluluk yazılım gelişimini destekler.</li> +<li>Bu topluluk, hangi destek seviyesinin gerekli olduğuna karar verir.</li> +<li>Paylarının hangi projelere harcandığına önem veren kullanıcılar, kendileri +için bunu seçebilir.</li> +</ul> +<p> + Uzun vadede, programların özgür hale getirilmesi, insanların yalnızca +yaşamlarını idame ettirmek için çok sıkı çalışmasının gerekli olmadığı +kıtlık-sonrası dünyaya doğru bir adımdır. İnsanlar, yasa yapma, aile +danışmanlığı, robot tamiri ve asteroit araştırması gibi gerekli işler +konusunda haftada on saat ayırdıktan sonra, kendilerini programlama gibi +eğlenceli olan etkinliklere adama konusunda özgür olacaktır. Programlama +sayesinde geçimini sağlamak için gerekli kazancı sağlayabilme ihtiyacı +olmayacaktır.</p> + +<p> + Gerçek üretkenliği sağlamak için tüm toplumun gerçekleştirmesi gereken iş +miktarını büyük ölçüde azalttık ancak bunun yalnızca çok az bir bölümü, +işçiler için boş vakte çevrildi çünkü üretken etkinliğe eşlik etmek için çok +miktarda üretken-olmayan etkinlik gereklidir. Bunun temel nedenleri, +bürokrasi ve rekabete karşı olan izometrik savaşlardır. Özgür yazılım, +yazılım üretimindeki bu sorunları büyük ölçüde azaltacaktır. Bunu, +üretkenlikteki teknik kazançların bizim için daha az çalışmaya dönüşmesi +için yapmalıyız.</p> + + +<h3 id="footnotes">Dipnotlar</h3> + +<!-- The anchors do not match the actual footnote numbers because of + revisions over time. And if a new footnote is added, the references + to existing footnotes that follow the new one must be changed. --> +<ol> +<li id="f1">Buradaki anlatım biçimi dikkatsizcedir. Amaç, GNU sistemini kullanma izni +için hiç kimsenin ücret ödemesinin gerekli olmayışıdır. Ancak sözcükler bu +durumu çok net anlatamamaktadır ve insanlar bunu genellikle GNU’nun +kopyalarının her zaman düşük bir ücretle ya da ücretsiz olarak dağıtılması +gerektiği olarak yorumlamaktadır. Amaç, hiçbir zaman bu değildir; daha +sonra, bildiride firmaların kâr için dağıtım hizmetini sağlama olanağı ifade +edilmektedir. Sonuç olarak, özgürlük anlamındaki “free” (ç.n. özellikle +İngilizce bırakılmıştır) ile ücret anlamındaki “free” arasındaki ayrımı +dikkatli bir şekilde yapmayı öğrendim. Özgür yazılım, kullanıcıların, +dağıtma ve değiştirme özgürlüğüne sahip oldukları yazılımdır. Bazı +kullanıcılar kopyaları ücretsiz olarak temin edebilirken bazıları kopyaları +edinmek için ödeme yapar – ve yazılımın daha da geliştirilmesi için +finansman bulunursa, o zaman durum daha da iyi olur. Önemli olan şey şudur: +Kopyaya sahip olan herhangi biri, bu kopyanın kullanımı konusunda diğer +insanlarla işbirliği yapma özgürlüğüne sahiptir.</li> + +<li id="f2a">“Vermek” [:give away] ifadesi, ücret ve özgürlük arasındaki +ayrımın doğru konulmadığını gösteren bir başka belirtidir. Günümüzde özgür +yazılımdan bahsederken bu ifadeden kaçınmanızı öneriyoruz. Ayrıntılı bir +açıklama için “<a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#GiveAwaySoftware">kafa karıştıran +kelimeler ve ifadeler</a>” bağlantısını ziyaret ediniz.</li> + +<li id="f2">Burada “free” kelimesinin iki farklı anlamı arasında dikkatli bir ayrım +yapamadığım başka bir durum var. Burada anlaşılan özgür ifadesi hatalı +değildir – ücretsiz olarak, arkadaşlarınızdan ya da İnternetten GNU +yazılımının kopyalarını alabilirsiniz. Ancak burada yanlış anlamı ifade +etmektedir.</li> + +<li id="f3">Buna benzer bir çok şirket günümüzde vardır.</li> + +<li id="f4">Bir firma olmaktan çok bir hayır kurumu olmasına rağmen, Özgür Yazılım Vakfı +10 yıldır finansmanının çoğunu dağıtım hizmetinden sağlamaktadır. <a +href="/order/order.html">FSF'den birşeyler satın alarak</a> çalışmasını +destekleyebilirsiniz. +</li> + +<li id="f5">GNU C Derleyicisinin devamlılığının desteklenmesi için, bir grup bilgisayar +firması 1991'de finansman sağladı.</li> + +<li id="f8">Özel mülk yazılımın yazılımda en yaygın para kazanma yolu olduğunu +söylemekle yanılmışım. Gerçekte en yaygın iş modeli özelleştirilmiş yazılım +geliştirilmesidir. Bu kiraların toplanması olasılığını önermemektedir, +böylece firmalar getiri edinmeye yönelik olarak gerçek çalışmayı +sürdürmelidir. Özelleştirilmiş yazılım iş dünyası özgür yazılım dünyasında +da varolmaya devam edecektir, fazla veya az değişmeden. Bu yüzden, çoğu +ücretli programcının özgür yazılım dünyasında daha az kazanmasını artık +beklemiyorum.</li> + +<li id="f6">1980lerde “fikri mülkiyet hakları” [:intellectual property] +“konusunda” konuşmanın ne kadar karışık olduğunu +farketmemiştim. Terim açıktır ki taraflıdır; çok kurnaz gerçek şudur ki çok +farklı konular üzerine tamamen farklı yasaları bir araya getirmektedir. Bu +günlerde kişilerin “fikri mülkiyet hakları” terimini tamamen +redetmesine çabalıyorum, başkaları bunun uyumlu, tutarlı bir konu olduğunu +sanmasın diye. Açık olmanın bir yolu patentleri, telif hakkını, ve markaları +ayrı ayrı tartışmaktır. <a href="/philosophy/not-ipr.html">Daha fazla +açıklamayla</a> bu terimin yaydığı karışıklık ve taraflılığı görebilirsiniz.</li> + +<li id="f7">Sonradan “özgür yazılım” ve “ücretsiz yazılım” +[:freeware] terimlerini ayırmayı öğrendik. "Ücretsiz yazılım" teriminin +anlamı dağıtmakta özgür olduğunuz, ancak genellikle kaynak kodu +çalışamayacağınız, değiştiremeyeceğinizdir, bu yüzden çoğu özgür yazılım +değildir. Daha fazla açıklama için <a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#Freeware">kafa karıştıran kelimeler ve +ifadeler</a> sayfasını ziyaret ediniz.</li> + +</ol> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1985, 1993, 2003, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2014, 2015 +Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p> +Bu belgenin aynı kopyalarının yapılmasına veya herhangi bir ortamda +dağıtılmasına bu telif hakkı ve izin açıklamalarının aynen yer alması +koşuluyla ve dağıtıcının alıcıya aynı izni daha fazla dağıtım için vermesi +şartıyla izin verilmektedir. +<br /> +Değiştirilmiş sürümler yapılamaz. +</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2019, 2009.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:22 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |