diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html | 337 |
1 files changed, 337 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html new file mode 100644 index 0000000..6ad4b4d --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/linux-and-gnu.html @@ -0,0 +1,337 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/linux-and-gnu.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Linux ve GNU - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> +<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Özgür Yazılım Vakfı, Linux, Emacs, GCC, Unix, Özgür Yazılım, +İşletim Sistemi, GNU Çekirdeği, HURD, GNU HURD, Hurd" /> +<meta http-equiv="Description" content="1983 yılından bu yana bilgisayar kullanıcılarının kullandıkları yazılımı +paylaşma ve geliştirme özgürlüğüne sahip olabilmeleri için özgür Unix tarzı +işletim sistemi GNU geliştiriliyor." /> + +<!--#include virtual="/gnu/po/linux-and-gnu.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Linux ve GNU Sistemi</h2> + +<p><strong>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard +Stallman</a></strong></p> + +<div class="announcement"> + <blockquote><p>Daha fazla bilgi için ayrıca bkz. <a +href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux SSS</a> ve <a +href="/gnu/why-gnu-linux.html">Neden GNU/Linux?</a></p> + </blockquote> +</div> + +<p> +Birçok bilgisayar kullanıcısı, fark etmeden her gün <a +href="/philosophy/categories.html#TheGNUsystem">GNU sisteminin</a> +değiştirilmiş bir sürümünü çalıştırır. Tuhaf bir olayla bugün yaygın olarak +kullanılan GNU sürümüne genellikle “Linux” denir ve +kullanıcılarının çoğu temelde <a href="/gnu/gnu-history.html">GNU +Projesi</a> tarafından geliştirilen bir GNU sistemi olduğunun <a +href="/gnu/gnu-users-never-heard-of-gnu.html">farkında değildir</a>.</p> + +<p> +Gerçekten bir Linux var ve bu insanlar onu kullanıyorlar ancak bu +kullandıkları sistemin sadece bir parçası. Linux çekirdektir: sistemdeki, +makinenin kaynaklarını çalıştırılan diğer programlara tahsis eden +program. Çekirdek bir işletim sisteminin önemli bir parçasıdır ancak tek +başına işe yaramaz; yalnızca tam bir işletim sistemi bağlamında +çalışabilir. Linux normalde GNU işletim sistemiyle birlikte kullanılır: Tüm +sistem temelde Linux eklenmiş GNU veya GNU/Linux'tur. Tüm sözümona +“Linux” dağıtımları gerçekte GNU/Linux dağıtımlarıdır.</p> + +<p> +Birçok kullanıcı Linux olan çekirdek ile “Linux” olarak +adlandırdıkları tüm sistem arasındaki farkı anlamıyor. İsmin belirsiz +kullanımı insanların anlamasına yardımcı olmuyor. Bu kullanıcılar genellikle +Linus Torvalds'ın tüm işletim sistemini 1991 yılında biraz yardımla +geliştirdiğini düşünüyor.</p> + +<p> +Programcılar genellikle Linux'un bir çekirdek olduğunu bilirler. Ancak genel +olarak Linux olarak adlandırılan tüm sistemi duydukları için genellikle +çekirdekten sonra tüm sistemi adlandırmayı haklı kılacak bir tarih +öngörmektedirler. Örneğin; birçoğu Linus Torvalds Linux'u, çekirdeği, +yazmayı bitirdiğinde kullanıcılarının onunla birlikte gitmek için diğer +özgür yazılımları aradıklarına ve Unix benzeri bir sistem yapmak için +gereken her şeyin zaten mevcut olduğunu (ortada neden yokken) keşfetti.</p> + +<p> +Buldukları şey tesadüf değildi— tamamlanmamış bir GNU +sistemiydi. Mevcut <a href="/philosophy/free-sw.html">özgür yazılım</a> +bütün bir sisteme eklendi çünkü GNU Projesi 1984 yılından bu yana bir sistem +oluşturmak için çalışıyordu. <a href="/gnu/manifesto.html">GNU +Bildirisi</a>'nde GNU adı verilen özgür bir Unix benzeri sistem geliştirme +hedefini ortaya koymuştuk. GNU Projesi'nin <a +href="/gnu/initial-announcement.html">İlk Duyurusu</a> ayrıca GNU sistemi +için bazı orijinal planların ana hatlarını çiziyor. Linux başlatıldığında +GNU neredeyse bitmişti.</p> + +<p> +Çoğu özgür yazılım projesi, belirli bir iş için belirli bir program +geliştirme amacına sahiptir. Mesela Linus Torvalds Unix benzeri bir çekirdek +(Linux) yazmaya başladı; Donald Knuth bir metin biçimlendiricisi (TeX) +yazmaya başladı; Bob Scheifler bir pencere sistemi (X Pencere Sistemi) +geliştirmek için yola çıktı. Bu tür bir projenin katkısını projeden gelen +belirli programlarla ölçmek doğaldır.</p> + +<p> +GNU Projesi'nin katkısını bu şekilde ölçmeye çalışsaydık neyin sonucuna +varırdık? Bir CD-ROM sağlayıcı, kendi “Linux dağıtımı”nda <a +href="/philosophy/categories.html#GNUsoftware">GNU yazılımının</a>, toplam +kaynak kodunun yaklaşık %28 civarına denk oranıyla en büyük tekil grup +olduğunu ve eksiklikleri durumunda hiçbir sistemin olamayacağı temel başlıca +bileşenlerden bazılarını içerdiğini buldu. Linux'un kendisi yaklaşık %3 +idi. (2008'deki oranlar benzer: gNewSense'nin “main” deposunda +Linux %1,5 ve GNU paketleri %15'tir.) Dolayısıyla sistemde programları kimin +yazdığına bağlı olarak sistem için bir isim seçecekseniz eğer en uygun +yegane seçenek “GNU” olurdu.</p> + +<p> +Ancak bu, soruyu düşünmenin en derin yolu değildir. GNU Projesi; belirli +yazılım paketleri geliştirme projesi değildi, değil. Her ne kadar bunu +yapmamıza rağmen <a href="/software/gcc/">C derleyicisi geliştirmek için</a> +bir proje değildi. Bir metin düzenleyicisi geliştirmek bir proje değildi ama +yine de bir tane geliştirdik. GNU Projesi, <em>tamamen özgür bir Unix +benzeri sistem</em> geliştirmeyi amaçlıyordu: GNU'yu.</p> + +<p> +Birçok kişi sistemdeki özgür yazılıma büyük katkılarda bulundu ve hepsi +kendi yazılımları için övgüyü hak ediyor. Ancak bunun sadece yararlı +programlardan oluşan bir koleksiyon değil, <em>bütünleşik bir sistem</em> +olmasının nedeni; GNU Projesi'nin bu amaca sahip olmasıydı. Tam bir özgür +sistem oluşturmak için gereken programların bir listesini yaptık ve +sistematik olarak listedeki şeyleri yazdık, bulduk veya yazacak kişileri +bulduk. Onlar olmadan bir sisteme sahip olamayacağınız için temel ancak can +sıkıcı <a href="#unexciting">(1)</a> bileşenleri yazdık. Sistem +bileşenlerimizden bazıları, programlama araçları, programcılar arasında +kendi başlarına popüler hâle geldi ancak araç olmayan birçok bileşen de +yazdık <a href="#nottools">(2)</a>. Hatta bir satranç oyunu geliştirdik, GNU +Chess, çünkü bütün bir sistem de oyunlara ihtiyaç duyar.</p> + +<p> +90'lı yılların başlarında, çekirdek dışında tüm sistemi bir araya +getirmiştik. Mach'ın üzerinde çalışan bir <a +href="/software/hurd/hurd.html">GNU Hurd</a> çekirdeği geliştirmeye de +başlamıştık. Bu çekirdeği geliştirmek beklediğimizden çok daha zor oldu; <a +href="/software/hurd/hurd-and-linux.html">GNU Hurd 2001 yılında güvenilir +bir şekilde çalışmaya başladı</a> ancak insanların genel kullanımına hazır +olmaktan çok uzaktı.</p> + +<p> +Neyse ki Linux sayesinde Hurd'u beklemek zorunda değildik. Torvalds 1992'de +Linux'u yayımladıktan sonra GNU sistemindeki son büyük boşluğu kapatmış +oldu. İnsanlar daha sonra <a +href="http://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">Linux'u +GNU sistemi ile birleştirerek</a> tam bir özgür sistem yapabildiler: Linux'u +de içeren bir GNU sistemi sürümü. Başka bir deyişle GNU/Linux sistemi.</p> + +<p> +Birlikte iyi çalışmalarını sağlamak önemsiz bir iş değildi. Bazı GNU +bileşenleri<a href="#somecomponents">(3)</a> Linux ile çalışmak için önemli +değişikliklere ihtiyaç duydu. Tam bir sistemi “hemen +kullanılabilir” bir dağıtım olarak bütünleştirmek de büyük bir +işti. Sistemin nasıl kurulacağı ve önyükleneceği sorununu ele almayı +gerektiriyordu; bu, ele almadığımız bir sorun çünkü henüz o noktaya +gelmemiştik. Bu nedenle çeşitli sistem dağıtımlarını geliştiren insanlar çok +önemli çalışmalar yaptılar. Ancak, doğal olarak, kesinlikle birileri +tarafından yapılacak bir işti.</p> + +<p> +GNU Projesi, GNU sisteminin yanı sıra GNU/Linux sistemlerini de +destekliyor. <a href="http://fsf.org/">FSF</a>; Linux ile ilgili +eklentilerin GNU C kütüphanesine yeniden yazılmasını finanse etti, böylece +şimdi iyi bütünleştiler ve en yeni GNU/Linux sistemleri mevcut kütüphane +sürümünü hiçbir değişiklik olmadan kullanıyor. FSF ayrıca Debian +GNU/Linux'un gelişiminin erken bir aşamasını da finanse etti.</p> + +<p> +Bugün GNU/Linux sisteminin birçok farklı türü var (genellikle +“dağıtımlar” olarak adlandırılır). Birçoğu özgür olmayan +programları da içeriyor (geliştiricileri GNU'nun <a +href="/philosophy/free-software-even-more-important.html">“özgür +yazılım” felsefesi</a> yerine Linux ile ilişkili <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">“açık +kaynak” felsefesini</a> izliyor). Ancak <a +href="/distros/distros.html">tamamen özgür GNU/Linux dağıtımları</a> da +var. FSF, bunlardan birkaçı için bilgisayar olanaklarını desteklemektedir.</p> + +<p>Özgür bir GNU/Linux dağıtımı yapmak sadece çeşitli özgür olmayan programları +ortadan kaldırmakla ilgili değildir. Günümüzde Linux'un normal sürümünde +özgür olmayan programlar da bulunmaktadır. Bu programların sistem +başladığında G/Ç aygıtlarına yüklenmesi amaçlanmıştır ve uzun sayı serileri +olarak Linux'un "kaynak kodu"na dâhil edilmiştir. Bu nedenle özgür GNU/Linux +dağıtımlarının sürdürülmesi artık <a +href="http://directory.fsf.org/project/linux">Linux'un özgür bir +sürümünün</a> de sürdürülmesini gerektirir.</p> + +<p>GNU/Linux kullansanız da kullanmasanız da lütfen “Linux” adını +muğlak bir şekilde kullanarak halkın kafasını karıştırmayın. Linux, sistemin +önemli başlıca bileşenlerinden biri olan çekirdektir. Bir bütün olarak +sistem temelde Linux ile birlikte GNU sistemidir. Bu bileşenden söz ederken +lütfen “GNU/Linux” olarak adlandırın.</p> + +<p> +Daha fazla referans için “GNU/Linux” hakkında bir bağlantı +vermek istiyorsanız bu sayfa ve <a +href="/gnu/the-gnu-project.html">http://www.gnu.org/gnu/the-gnu-project.html</a> +iyi seçimlerdir. Eğer Linux'tan, çekirdekten, söz ediyorsanız ve daha fazla +referans için bir bağlantı paylaşmak istiyorsanız <a +href="http://foldoc.org/linux">http://foldoc.org/linux</a> kullanışlı bir +URL'dir.</p> + +<h3>Dipnotlar</h3> + +<p> +GNU dışında başka bir proje de bağımsız olarak özgür bir Unix benzeri +işletim sistemi üretti. Bu sistem BSD olarak bilinir ve UC Berkeley'de +geliştirilmiştir. 80'lerde özgür değildi ancak 90'ların başında özgür +oldu. Bugün mevcut özgür bir işletim sistemi<a href="#newersystems">(4)</a> +neredeyse kesinlikle ya GNU sisteminin bir türü ya da bir çeşit BSD +sistemidir.</p> + +<p> +İnsanlar bazen BSD'nin de GNU/Linux gibi bir GNU sürümü olup olmadığını +soruyorlar. BSD geliştiricileri; GNU Projesi örneğinden, kodlarını özgür bir +yazılım haline getirmek için ilham aldılar ve GNU aktivistlerinden gelen +belirgin itirazlar onları ikna etmeye yardımcı oldu ancak kodun GNU ile çok +az örtüşmesi vardı. BSD sistemleri günümüzde GNU sistemi ve çeşitlerinin +bazı BSD programları kullandığı gibi bazı GNU programları da kullanmaktadır; +ancak, bütün olarak ele alındığında, ayrı ayrı gelişen iki farklı +sistemdir. BSD geliştiricileri bir çekirdek yazmadı ve GNU sistemine +eklemedi ve GNU/BSD gibi bir isim duruma uymayacaktı.<a +href="#gnubsd">(5)</a></p> + +<h3>Notlar:</h3> +<ol> +<li> +<a id="unexciting"></a>Bu heyecansız ancak gerekli bileşenler GNU assembler +(GAS) ve bağlayıcıyı (GLD), her ikisi de artık <a +href="/software/binutils/">GNU Binutils</a> paketinin bir parçası, <a +href="/software/tar/">GNU tar</a> ve daha pek çok şeyi içerir.</li> + +<li> +<a id="nottools"></a>Örneğin; Bourne Again SHell (BASH), PostScript +yorumlayıcısı <a +href="/software/ghostscript/ghostscript.html">Ghostscript</a> ve <a +href="/software/libc/libc.html">GNU C kütüphanesi</a> programlama aracı +değildir. GNUCash, GNOME ve GNU Chess de değildir.</li> + +<li> +<a id="somecomponents"></a>Örneğin; <a href="/software/libc/libc.html">GNU C +kütüphanesi</a>.</li> + +<li> +<a id="newersystems"></a>Bu yazıldığından beri neredeyse tamamen özgür bir +Windows benzeri sistem geliştirildi ancak teknik olarak hiç GNU veya Unix +gibi değil, bu yüzden bu hususu gerçekten etkilemiyor. Solaris çekirdeğinin +çoğu özgürleştirildi ancak bunun dışında bir sistem yapmak isterseniz, +çekirdeğin eksik kısımlarını değiştirmenin yanı sıra, GNU veya BSD'ye de +koymanız gerekir.</li> + +<li> +<a id="gnubsd"></a>Öte yandan bu yazının yazılmasından sonraki yıllarda GNU +C Kütüphanesi, GNU sistemini bu çekirdekle birleştirmeyi kolaylaştıran BSD +çekirdeğinin çeşitli sürümlerine taşınmıştır. Tıpkı GNU/Linux'ta olduğu gibi +bunlar aslında GNU'nun çeşitleridir ve bu nedenle mesela sistemin +çekirdeğine bağlı olarak GNU/kFreeBSD ve GNU/kNetBSD olarak +adlandırılır. Tipik masa üstlerindeki sıradan kullanıcılar GNU/Linux ve +GNU/*BSD arasında farkı güçlükle görebilir.</li> + +</ol> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2007, 2014, 2015, 2016, +2017, 2019 Richard M. Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/05 05:30:06 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |