diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html | 353 |
1 files changed, 353 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html new file mode 100644 index 0000000..d41042f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/can-you-trust.html @@ -0,0 +1,353 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/can-you-trust.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.79 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Bilgisayarınıza Güvenebilir misiniz? - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/can-you-trust.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Bilgisayarınıza Güvenebilir misiniz?</h2> + +<p>yazan <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></p> + +<p> +Bilgisayarınız emirleri kimden almalıdır? Birçok insan bilgisayarlarının, +başka birilerinin değil, kendi emirlerine uymasını ister. “Güvenli +işletim” (trusted computing) olarak adlandırdıkları bir planla, +Microsoft ve Intel gibi bilgisayar firmalarıyla birlikte büyük medya +kuruluşları (film firmaları ve müzik firmaları dahil olmak üzere) +bilgisayarlarınızın sizin yerine kendilerine uymasını planlamaktadır. Özel +mülk programlar daha önce kötü niyetli özelliklere sahipti ancak bu plan onu +evrensel hale getirecektir.</p> +<p> +Özel mülk yazılım temel olarak bilgisayarın ne yaptığını kontrol +edemediğiniz anlamına gelmektedir; kaynak kodunda çalışamaz ya da onu +değiştiremezsiniz. Akıllı iş adamlarının, sizi dezavantajlı duruma sokmak +için yollar bulması şaşırtıcı değildir. Microsoft bunu defalarca yapmıştır: +Windows’un bir sürümü, hard diskinizdeki tüm yazılımı raporlayacak şekilde +tasarlanmıştır; Windows Medya Player’daki yakın zamandaki bir +“güvenlik” yükseltmesi, kullanıcıların yeni kısıtlamalara +uymasını gerektirmiştir. Ancak Microsoft bu konuda yalnız değildir: KaZaa +müzik paylaşım yazılımı, bilgisayarınızın kullanımını KaZaa'nın iş ortağının +müşterilerine kiralayacak şekilde tasarlanmıştır. Bu kötü niyetli özellikler +genellikle sırdır ama bunları bilseniz, ortadan kaldırmanız zordur çünkü +kaynak koduna sahip değilsiniz.</p> +<p> +Geçmişte, bunlar ayrı olaylardı. “güvenli işletim”, açıklığı +sağlamaktaydı. “Tehlikeli işletim” (treacherous computing) bunun +için daha uygun bir isimdir çünkü plan, bilgisayarınızın size her zaman +sistematik olarak uymamasının sağlanması için tasarlanmıştır. Gerçekte, +bilgisayarınızın genel amaçlı bir bilgisayar olarak çalışmasını durdurmak +için tasarlanmıştır. Her işlem, açık izin gerektirebilir.</p> +<p> +Güvenilmez işletimin altındaki teknik fikir, bilgisayarın sayısal bir +şifreleme ve imza cihazını içermesi ve tuşların sizden gizli tutulmasıdır +(Microsoft’un bu sürümü “palladyum” olarak adlandırılır). Özel +mülk programlar, başka hangi programları çalıştırabileceğinizi, hangi +belgelere ya da verilere erişebileceğinizi ve bunları ne gibi programlara +aktarabileceğinizi kontrol etmek için bu cihazı kullanır. Bu programlar, +İnternetten yeni yetkilendirme kurallarını indirecek ve bu kuralları +çalışmanıza otomatik olarak dayatacaktır. Bilgisayarınızın yeni kuralları +İnternetten düzenli olarak almasına izin vermezseniz, bazı özellikler +otomatik olarak görevini yapmayı durduracaktır.</p> +<p> +Tabi ki, Hollywood ve müzik firmaları “DRM” (Sayısal Kısıtlama Yönetimi) +içingüvenilmez işletimi kullanmayı planlamaktadır, böylece indirilen +videolar vemüzik, yalnızca belirtilen tek bir bilgisayar üzerinde +oynatılabilir. En azından bu firmalardan alacağınız yetkilendirilmiş +dosyalar kullanılarak paylaşım ta-mamen imkansız hale gelecektir. Ancak +sizin yani halkın bu şeyleri paylaşma özgürlüğünüz ve yeteneğiniz olmalıdır +(Birilerinin şifrelenmemiş sürüm-leri üretmek, yüklemek ve paylaşmak için +bir yol bulmasını bekliyorum, böylece DRM tamamen başarılı olmayacaktır +ancak sistem aklanmış değildir).</p> +<p> +Paylaşımın imkansız hale getirilmesi yeterince kötüdür ancak durum daha da +kötüleşmektedir. E-posta ve belgeler için de aynı özelliğin kullanılmasına +ilişkin planlar vardır, iki hafta içinde ortadan kaybolan e-postalar ya da +bir firmada yalnızca seçilen bilgisayarlarda okunabilen belgeler gibi.</p> +<p> +Patronunuzun sizden riskli bir iş yapmanızı istediğini hayal edin; bir ay +sonra, iş olumsuz sonuç verdiğinde, kararın size ait olmadığını göstermek +için e-postayı kullanamazsınız. Emir size ortadan uçan mürekkeple +verildiğinde, “yazılı olarak emir almak” sizi korumaz.</p> +<p> +Patronunuzdan yasal olmayan ya da ahlaken kötü bir politikayı ifade eden bir +e-posta aldığınızı hayal edin, örneğin, bu e-posta, firmanın yıllık denetim +raporlarının parçalanması ya da ülkeniz için ciddi bir tehdit oluşturacak +olan bir durumu içerebilir. Bugün bunu bir muhabire gönderebilir ve eylemi +açığa vurabilirsiniz. Güvenilmez işletimle, gazeteci belgeyi okuyamayacak; +bilgisayarı buna izin vermeyecektir. Güvenilmez işletim, tahrip için bir +cennet haline gelir.</p> +<p> +Microsoft Word gibi kelime işlemcileri, belgelerinizi kaydederken güvenilmez +işletimi kullanabilir, bu nedenle, rekabet eden diğer kelime işlemcileri +sizin belgelerinizi okuyamaz. Bugün, özgür kelime işlemcilerinin Word +belgelerini okumalarını sağlamak için Word biçiminin sırlarını deneysel +çalışmalarla anlamalıyız. Word, kaydederken, güvenilmez işletim ile +belgeleri şifreliyorsa, özgür yazılım, bunları okumak için yazılım +geliştirme şansına sahip olmayacaktır ve bunu başarabilsek bile, bu gibi +programlar, Dijital Milenyum Telif Hakkı Hareketi tarafından yasaklanabilir.</p> +<p> +Güvenilmez işletimi kullanan programlar, İnternetten sürekli olarak yeni +yetkilendirme kuralları indirecek ve bu kuralları otomatik olarak +çalışmanıza dayatacaklardır. Microsoft ya da A.B.D. hükümeti, yazmış +olduğunuz bir belgede söylediğiniz bir şeyi sevmiyorsa, herhangi birinin söz +konusu belgeyi okumasına izin verilmemesini tüm bilgisayarlara söyleyen yeni +yönergeleri gönderebilirler. Yeni yönergeleri indirdiğinde her bir +bilgisayar kurallara uyacaktır. Yazılarınız 1984 tarzı, önceki olayları +kapsayan silintilere tabi tutulacaktır. Bunu kendiniz okuyamayabilirsiniz.</p> +<p> +Güvenilmez bir bilgisayar uygulamasının ne gibi kötü şeyler yaptığını +bulacağınızı, ne kadar ıstıraplı olduklarını öğreneceğinizi ve onları kabul +edip etmeyeceğinizi düşünebilirsiniz. Bunun kabul edilmesi aptalca ve +öngörüsüzce olacaktır ancak temel nokta, göstermekte olduğunuz çabanın +yeterli olmayacağıdır. Bir kere programa güvendiğinizde, oltaya düşersiniz +ve bunu bilirler; o zaman anlaşmayı değiştirebilirler. Bazı uygulamalar +farklı bir şeyler yapacak olan yükseltmeleri otomatik olarak indirecektir, +ve onlar, size yükseltip yükseltmeme konusunda seçim şansı vermeyecektir.</p> +<p> +Bugün özel mülk yazılım tarafından sınırlandırılmaktan özel mülk yazılımı +kullanmayarak kurtulabilirsiniz. GNU/Linux ya da başka bir özgür yazılım +sistemini kullanırsanız ve üzerine özel mülk yazılımları kopyalamazsanız, o +zaman bilgisayarınızın ne yaptığını kontrol edebilirsiniz. Özgür bir yazılım +kötü niyetli bir özelliğe sahipse, topluluktaki diğer geliştiriciler, bunu +çıkartırlar ve siz düzeltilmiş sürümünü kullanırsınız. Ayrıca özgür olmayan +işletim sistemlerinde özgür uygulama programlarını ve araçlarını da +çalıştırabilirsiniz; bu size tam özgürlüğün verilmesini sağlamaz ancak +birçok kullanıcı bunu yapmaktadır.</p> +<p> +Güvenilmez işletim, özgür işletim sistemlerinin ve özgür uygulamalarının +varlığını tehlikeye atmaktadır çünkü bunları çalıştırmanız mümkün +olmayabilir. Güvenilmez işletimin bazı sürümleri, işletim sisteminin belirli +bir firma tarafından özel olarak yetkilendirilmesini gerektirecektir. Özgür +yazılım sistemleri böyle bir sisteme kurulamayabilir. güvenilmez işletimin +bazı sürümleri, her programın, işletim sistemi geliştiricisi tarafından özel +olarak yetkilendirilmesini gerektirecektir. Bu gibi bir sistem üzerinde +özgür uygulamaları çalıştıramazsınız. Bunun nasıl olduğunu belirler ve +birilerine anlatırsanız, bu bir suç olabilir.</p> +<p> +Tüm bilgisayarların güvenilmez işletimi desteklemesini ve eski +bilgisayarların İnternete bağlanmasının önlenmesini isteyen öneriler +halihazırda A.B.D. kanunlarının arasına sokulmak üzere +önerilmektedir. CBDTPA (Tüket Ama Programlama Yapmaya Çalışma olarak +adlandırmaktayız) bunlardan biridir. Ancak sizi yasal olarak güvenilmez +işletime zorlayamasalar bile, güvenilmez işletimin kabul edilmesine ilişkin +baskı korkunç seviyelerde olabilir. Çeşitli problemlere neden olmasına +rağmen, bugün, insanlar haberleşmek için genellikle Word biçimini +kullanmaktadır (<a href="/philosophy/no-word-attachments.html">Word biçimi +kullanımına son verebiliriz</a>). Yalnızca güvenilmez işletim ile en son +Word belgeleri okunabiliyorsa, durumu yalnızca münferit hareket (al ya da +alma) açısından görürlerse, birçok insan ona dönecektir. Güvenilmez işletime +karşı koymak için, iş birliği yapmalı ve duruma toplu bir tercih olarak +göğüs germeliyiz.</p> +<p> +Güvenilmez işletim hakkında daha fazla bilgi için, <a +href="http://www.cl.cam.ac.uk/users/rja14/tcpa-faq.html">http://www.cl.cam.ac.uk/users/rja14/tcpa-faq.html</a> +sayfasına bakınız.</p> +<p> +Güvenilmez işletimin engellenmesi, çok sayıda vatandaşın örgütlenmesini +gerektirecektir. Yardımınıza ihtiyacımız var! Lütfen <a +href="http://DefectiveByDesign.org">Tasarımda Hatalı</a>yı, FSF'nin Sayısal +Kısıtlama Yönetime karşı kampanyasını destekleyin.</p> + +<h3>Notlar</h3> + +<ol> +<li><p> +Bilgisayar güvenliği alanında “güvenli işletim” başka bir +anlamda kullanılmaktadır; lütfen iki anlam arasındaki farka dikkat edin.</p></li> + +<li><p> +GNU Projesi, güvenli ve özel e-posta göndermek için kullanabileceğiniz açık +anahtar şifreleme ve sayısal imzaları uygulayan bir program olan GNU +Gizlilik Koruyucusunu [:GNU Privacy Guard] dağıtmaktadır. GPG’nin güvenli +işletimden nasıl farklı olduğunun keşfedilmesi ve birini yardımcı, diğerini +tehlikeli yapan şeyin ne olduğunun görülmesi yararlıdır.</p> +<p> +Biri size şifreli bir belgeyi yollamak için GPG’yi kullandığında ve siz, +kodunu çözmek için GPG’yi kullandığınızda, sonuç, okuyabileceğiniz, +başkalarına gönderebileceğiniz, kopyalayabileceğiniz ve hatta birilerine +yine güvenli bir şekilde göndermek için yeniden şifreleyebileceğiniz şifreli +olmayan bir belgedir. Güvenilmez bir bilgisayar çalışması uygulaması, +ekrandaki sözcükleri okumanıza izin verir ancak başka şekillerde +kullanabileceğiniz şifreli olmayan bir belge oluşturmanıza izin +vermez. Özgür bir yazılım paketi olan GPG, güvenlik özelliklerinin +kullanıcılar tarafından erişilebilir olmasını sağlar; <em>insanlar</em>, bu +<em>özelliği</em> kullanır. Güvenilmez işletim ise, kullanıcılar üzerinde +kısıtlamalar dayatmak için tasarlanmıştır; <em>güvenilmez işletim</em> +<em>insanları</em> kullanır.</p></li> + +<li><p> +Güvensiz hesaplamanın destekçileri söylemlerinin odak noktasını <a +name="beneficial">yararlı kullanımlar</a> oluşturur. Söyledikleri genellikle +doğrudur, sadece önemsizdir.</p> +<p> +Çoğu donanım gibi, güvensiz-hesaplama donanımı da zararlı olmayan amaçlarla +kullanılabilir. Ancak bu özellikler başka şekillerde de +gerçekleştirilebilir, güvensiz-hesaplama donanımı olmadan da. Teme +farklılık, güvensiz hesaplama kullanıcıların şu kötü durumla +karşılaşmalarına neden olur: bilgisayarınız size karşı çalışmak üzere +donatılır.</p> +<p> +Ne diyorlarsa doğrudur, ben ne diyorsam da doğrudur. Bu ikisini birlikte +düşünün, ne elde ediyorsunuz? Güvensiz hesaplama özgürlüğünüzü elinizden +almak için bir plandır, ne kaybedeceğimizi görmemizi engellemek için ufak +yararlar sunmaktadır.</p></li> + +<li><p> +Microsoft bir güvenlik ölçütü olarak Palladium'u sunmakta, ve bunun +virüslere karşı koruma sağlayacağını iddia etmektedir, ancak bu iddia açıkça +yanlıştır. Ekim 2002'de Microsoft Research tarafından yapılan bir sunumda +Palladium'un özelliklerinden biri olarak var olan işletim sistemleri ve +uygulamaların çalışmaya devam edeceği söylenmiştir; bu nedenle, virüsler +bugün yapabildikleri bütün herşeyi yapmaya devam edeceklerdir.</p> +<p> +Microsoft çalışanları Palladium ile birlikte “güvenlik”'ten +bahsederken, gerçekte kelimenin anlamını kastetmemektedirler: istemediğiniz +şeylerden bilgisayarınızı korumak. Kastettikleri bilgisayarınızdaki veri +kopyalarına başkalarının istemediği yollarla erişiminizden +korumaktır. Sunumdaki bir saydamda Palladium'un koruduğu bir çok giz tipleri +listelenmişti, bunların arasında “üçüncü parti gizler” ve +“kullanıcı gizleri”—ancak “kullanıcı +gizleri”ni tırnaklar arasındadır, bu bir şekilde Palladium kapsamında +bir absürdlüğü göstermektedir.</p> +<p> +Sunumda güvenlik kapsamıyla çoğu kez ilişkilendirdiğimiz başka terimleri +sıkça kullanmaktadır, örneğin “saldırı”,“kötücül +kod”, “aldatma” (spoofing), “güvenli” +gibi. Hiçbiri asıl anlamlarında kullanılmamaktadır. “” birinin +size zarar vermeye çalışması anlamına gelmiyor, müziklerinizi kopyalamaya +çalıştığı anlamına geliyor. “Kötücül kod ”, başkasının +makinenizin yapmasını istemediği bir şeyi yapması üzerine sizin tarafından +kurulan kod anlamına geliyor. “Aldatma” birinin sizi aldattığı +anlamına gelmiyor, sizin Palladium'u aldattığınız anlamına geliyor. Örnekler +arttırılabilir.</p></li> + +<li><p> +Palladium geliştiricileri tarafından yapılan bir beyanda bilgiyi kim +geliştirdiyse veya topladıysa, bu bilgiyi nasıl kullandığınızı kontrol +etmeye hakkı olduğuna dair temel bir düstur söylenmiştir. Bu etik ve yasal +sistemin önceki fikirlerinin devrimsel bir tersine döndürülmesini +göstermektedir ve benzeri görülmemiş bir kontrol sistemi yaratmaktadır. Bu +sistemlerin belirli problemleri kazayla ortaya çıkmamamıştır; temel hedeften +kaynaklanmaktadır. Bu hedef reddetmemiz gereken bir hedeftir.</p></li> +</ol> + +<hr /> + +<p>2015 itibariyle, güvenilmez işletim bilgisayarlarda “Güvenli Platform +Modülü” biçiminde gerçekleştirildi; ancak, pratik nedenlerden dolayı, +TPM, Dijital Kısıtlamalar Yönetimini onaylamak için bir uzaktan doğrulama +platformu sağlama amacı açısından tam bir başarısızlık oldu. Bu nedenle, DRM +kullanan şirketler başka yöntemler kullanıyor. Şu an, “Güvenli +Platform Modülü” DRM için kullanılmıyor bile, üstelik bunu DRM için +kullanma açısından hiç de uygun olmadığını düşünmek için bir çok neden +var. Ne gariptir ki, “Güvenli Platform Modülü”nün mevcut +kullanımları sadece, örneğin hiç bir kimsenin bilgisayardaki sistemi gizlice +değiştirmediğini doğrulamak gibi, masum ikincil kullanımlardır.</p> + +<p>Dolayısıyla, PC'ler için mevcut olan “Güvenli Platform +Modüllerinin” tehlikeli olmadığı sonucuna varıyoruz ve bu modülleri +bilgisayarda barındırmak veya sistem yazılımlarında desteklemek için hiç bir +neden yok.</p> + +<p>Ebette durumun umut verici olduğu düşünülmemeli. Bazı ARM PC'lerde veya +taşınabilir telefon, araba, TV ve diğer aygıtlardaki işlemcilerde bilgisayar +sahibinin içerisindeki yazılımı değiştirmesinden alıkoyan başka donanımsal +sistemler kullanılıyor ve bu sistemler beklediğimiz kadar kötüler.</p> + +<p>Bu ayrıca uzaktan doğrulamanın zararsız olduğu anlamı da çıkarılmamalı. Eğer +bir aygıt bunu gerçekleştirmeyi başarırsa, bu kullanıcıların özgürlüğüne +ciddi bir tehdit oluşturacaktır. Mevcut “Güvenli Platform +Modülü” zararsız, çünkü uzaktan doğrulamayı uygulanabilir yapmakta +başarısız oldu. Gelecekteki bütün çabaların da başarısız olacağı +varsayımında bulunmamalıyız.</p> + +<hr /> + +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Bu yazı <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Özgür +Yazılım, Özgür Toplum: Richard M. Stallman'ın Seçilmiş Yazıları</cite> +kitabında yayınlanmıştır</a>.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2002, 2007, 2014, 2015, 2016 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +<li>T. E. Kalaycı, 2009, 2019.</li> +<li>Çiğdem Özşar, 2009.</li> +<li>Birkan Sarıfakıoğlu, 2009.</li> +<li>Serkan Çapkan, 2009.</li> +<li>İzlem Gözükeleş, 2009.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/08/22 06:31:23 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |