diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html | 548 |
1 files changed, 548 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html new file mode 100644 index 0000000..70d97a2 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html @@ -0,0 +1,548 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/byte-interview.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Richard Stallman ile BYTE Röportajı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/byte-interview.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Richard Stallman ile BYTE Röportajı</h2> + +<p>Gerçekleştirenler David Betz ve Jon Edwards</p> + +<h3>Richard Stallman, kâmu malı Unix uyumlu yazılım sistemini BYTE editörleriyle +tartışıyor (Temmuz 1986) </h3> + +<p>Richard Stallman muhtemelen bugüne kadarki en iddialı özgür yazılım +geliştirme projesi olan GNU sistemine başlamıştır. Stallman; Dr. Dobb's +Journal'ın Mart 1985 sayısında yayımlanan GNU Bildirisi'nde GNU'yu şu +şekilde tanımlıyor: “onu kullanabilen herkese ücretsiz olarak vermek +üzere geliştirdiğim tamamen Unix uyumlu bir yazılım sistemi… GNU +yazıldıktan sonra herkes iyi bir sistem yazılımını, tıpkı hava gibi, +ücretsiz olarak edinebilecektir.” (GNU, GNU's Not Unix [GNU, Unix +Değildir]'in kısaltmasıdır; “G” telaffuz edilir.)</p> + +<p>Stallman, <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr> +Yapay Zekâ Laboratuvarında geliştirdiği güçlü bir metin düzenleyicisi olan +EMACS'ın geliştiricisi olarak biliniyor. GNU projesinin bir parçası olarak +üretilen ilk yazılım parçasının EMACS'ın yeni bir uygulaması olması tesadüf +değildir. GNU EMACS, şu anda ne pahasına olursa olsun EMACS'ın en iyi +uygulamalarından biri olarak ün kazanmıştır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: GNU Bildirinizi Dr. Dobb's'un Mart 1985 sayısında +okuduk. O zamandan beri ne oldu? Bu gerçekten başlangıç mıydı ve o zamandan +beri nasıl ilerlediniz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Dr. Dobb's'taki yayın projenin başlangıcı +değildi. GNU Bildirisi'ni projeye başlamaya hazırlanırken bilgisayar +üreticilerinden finansman istemek için bir teklif olarak yazdım. Katılmak +istemiyorlardı ve zamanımı para peşinde koşmaya harcamak yerine kod yazarak +geçirmem gerektiğine karar verdim. Bildiri, yazdıktan yaklaşık bir buçuk yıl +sonra, GNU EMACS'ı zor bir şekilde dağıtmaya başladığımda yayımlandı. O +zamandan beri, GNU EMACS'ı daha eksiksiz hale getirmeye ve daha birçok +bilgisayarda çalıştırmaya ek olarak, C derleyicisini iyileştirmeyi ve C +programlarını çalıştırmak için gereken diğer tüm yazılımları neredeyse +bitirdim. Bu, Unix'teki diğer kaynak kodu düzeyi hata ayıklayıcılarının +sahip olmadığı birçok özelliğe sahip bir kaynak kodu düzeyi hata +ayıklayıcısını da içeriyor. Örneğin; hata ayıklayıcıda kolaylık değişkenleri +var, böylece değerleri kaydedebilirsiniz ve ayrıca yazdırdığınız tüm +değerlerin bir geçmişine sahiptir, bu da liste yapılarını takip etmeyi çok +daha kolay hâle getirir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Şimdi geniş çapta dağıtılan bir düzenleyiciyi +bitirdiniz ve derleyiciyi bitirmek üzeresiniz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bu Ekim ayında biteceğini umuyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Çekirdek ne olacak?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Şu anda MIT'de yazılan ve son zamanlarda onu +kullanacağım fikriyle yayımlanan çekirdekle başlamayı planlıyorum. Bu +çekirdeğe TRIX denir; uzaktan yordam çağrısına dayanır. Hâlâ Unix'in şu anda +sahip olmadığı birçok özellik için uyumluluk eklemem gerekiyor. Henüz bunun +üzerinde çalışmaya başlamadım. Çekirdek üzerinde çalışmaya başlamadan önce +derleyiciyi bitiriyorum. Ayrıca dosya sistemini yeniden yazmak zorunda +kalacağım. Disk yapısının her zaman tutarlı olması için blokları uygun +sırayla yazarak arızalara karşı güvence altına almayı düşünüyorum. Sonra +sürüm numaraları eklemek istiyorum. Sürüm numaralarını, insanların +genellikle Unix'i kullanma biçimiyle uzlaştırmak için karmaşık bir planım +var. Sürüm numaraları olmadan dosya adlarını belirtebilmeniz gerekir ancak +bunları belirgin sürüm numaraları ile belirtebilmeniz gerekir ve bunların +her ikisi de, bu özelliğin varlığıyla başa çıkmak için herhangi bir şekilde +değiştirilmemiş sıradan Unix programlarıyla çalışması gerekir. Bunu yapmak +için bir planım olduğunu düşünüyorum ve sadece bunu denemek bana işi +gerçekten yapıp yapmadığını gösterecektir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bir sistem olarak GNU'nun diğer sistemlerden nasıl +üstün olacağına dair bize verebileceğiniz kısa bir açıklamanız var mı? +Hedeflerinizden birinin Unix ile uyumlu bir şey üretmek olduğunu +biliyoruz. Ama en azından dosya sistemleri alanında Unix'in ötesine +geçeceğinizi ve daha iyi bir şey üreteceğinizi söylemiştiniz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: C derleyicisi daha iyi kod üretir ve daha hızlı +çalışır. Hata ayıklayıcısı daha iyidir. Her bir parça ile onu geliştirmek +için bir yol bulabilirim ya da bulamayabilirim. Ama bu sorunun tek bir +yanıtı yok. Bir dereceye kadar yeniden gerçekleştirimden yararlanıyorum, bu +da birçok sistemi daha iyi hâle getiriyor. Bir dereceye kadar uzun zamandır +sahada olduğum ve diğer birçok sistemde çalıştığım için. Dolayısıyla +uygulamam gereken pek çok fikrim var. Daha iyi olması için bir yol, +sistemdeki hemen hemen her şeyin; içinde görünen herhangi bir karakterle +herhangi bir boyuttaki dosyayla, herhangi bir boyuttaki satırla, +çalışmasıdır. Unix sistemi bu açıdan çok kötü. Yazılım mühendisliği prensibi +olarak keyfî sınırlara sahip olmamanız gerektiği yeni bir şey değildir. Ama +her zaman bu sınırları koymak, muhtemelen çok küçük bir bilgisayar için +yazdıklarından ötürü, Unix geliştirmenin standart uygulamasıydı. GNU +sistemindeki tek sınır; programınızın çok fazla veri üzerinde çalışmaya +çalıştığı ve hepsini saklayacak bir yer olmadığı için belleğin bitmesidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Ve sanal belleğiniz varsa bu muhtemelen olmaz. Sadece +çözümü bulman çok zaman alabilir.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Aslında, çözümü bulmak için oldukça fazla zaman +gerçmeden çok önce bu sınırlara ulaşılmaya eğilimlidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Özellikle GNU EMACS'ın ne tür makineler ve ortamlar +altında çalıştırıldığı hakkında bir şeyler söyleyebilir misiniz? Şimdi +VAX'lar üzerinde çalışıyor; herhangi bir biçimde kişisel bilgisayarlara +taşındı mı?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Kişisel bilgisayarlarla ne demek istediğinden +emin değilim. Örneğin; Sun kişisel bir bilgisayar mıdır? GNU EMACS; en az +bir megabayt kullanılabilir bellek ve tercihen daha fazlasını +gerektirir. Normalde sanal belleğe sahip makinelerde kullanılır. Birkaç C +derleyicisindeki çeşitli teknik sorunlar dışında sanal belleğe sahip ve +Unix'in oldukça yeni bir sürümünü çalıştıran hemen hemen her makine GNU +EMACS çalıştıracaktır ve bunların çoğu şu anda çalıştırmaktadır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Kimse onu Atari'lere veya Macintosh'lara taşımayı +denedi mi?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Atari 1040ST hâlâ yeterli belleğe sahip +değil. Bir sonraki Atari makinesi, umarım, çalıştıracak. Ayrıca gelecekteki +Atari'lerin bazı bellek haritalama biçimlerine sahip olacağını +düşünüyorum. Elbette yazılımı bugün yaygın olan bilgisayarlarda çalışacak +şekilde tasarlamıyorum. Bu projeye başladığımda birkaç yıl süreceğini +biliyordum. Bu nedenle şu anda kısıtlı olan ortamda çalışmasını sağlamak +için ek zorluklarla daha kötü bir sistem yapmak istemediğime karar +verdim. Bunun yerine en doğal ve en iyi görünen şekilde yazmaya karar +verdim. Birkaç yıl içinde yeterli büyüklükteki makinelerin yaygın +olacağından eminim. Aslında bellek boyutundaki artışlar o kadar hızlı +gerçekleşiyor ki insanların çoğunun sanal belleğe koymadaki yavaşlıkları +beni şaşırtıyor; bence bu çok önemli.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bence insanlar bunu tek kullanıcılı makineler için +gerekli görmüyorlar.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Tek bir kullanıcının tek bir ana program anlamına +gelmediğini anlamıyorlar. Kesinlikle herhangi bir Unix benzeri sistem için +sizden biri olsa bile aynı anda birçok farklı işlemi çalıştırabilmeniz +önemlidir. GNU EMACS'ı yeterli belleğe sahip, sanal belleği olmayan bir +makinede çalıştırabilirsiniz ancak GNU sisteminin geri kalanını veya Unix +sistemini çok iyi çalıştıramazsınız.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: GNU EMACS'ta ne kadar LISP var? Bunu LISP öğrenmek +için bir araç olarak kullanmanın yararlı olabileceği aklıma geldi.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bunu kesinlikle yapabilirsiniz. GNU EMACS, çok +güçlü olmasa da eksiksiz bir LISP sistemi içerir. Düzenleyici komutları +yazmak için yeterince güçlü. Bir Common LISP System'le, diyelim ki, +karşılaştırılabilir değildir, sistem programlama için gerçekten +kullanabileceğiniz bir şeydir ancak LISP'ın sahip olması gereken her şeye +sahiptir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Makinelerimize veya iş istasyonlarımıza koyarsak +dağıttığınız koddan başka bir şey kullanmadan makul bir iş yapabileceğimiz, +elverişli bir ortamı ne zaman dağıtabileceğiniz konusunda herhangi bir +tahmininiz var mı?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Söylemesi gerçekten zor. Bu bir yıl içinde +olabilir ama elbette daha uzun sürebilir. Aynı zamanda daha az zaman +alabilir ancak bu artık çok olası değil. Sanırım derleyiciyi bir iki ay +içinde bitireceğim. Gerçekten yapmam gereken tek büyük parça çekirdekte. İlk +olarak GNU'nun iki yıl gibi bir şey alacağını tahmin ettim ama şimdi iki +buçuk yıl oldu ve hâlâ bitirmedim. Gecikmenin sebebinin bir parçası, bir +çıkmaz olduğu ortaya çıkan bir derleyici üzerinde çalışmak için çok zaman +harcadım. Tamamen yeniden yazmak zorunda kaldım. Başka bir neden olarak da +GNU EMACS için çok fazla zaman harcadım. Aslında bunu hiç yapmak zorunda +kalmayacağımı düşündüm.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bize dağıtım planınızdan bahsedin.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Yazılımı veya el kitaplarını kamu malı olarak +yayımlamıyorum ve bunun nedeni, tüm kullanıcıların paylaşma özgürlüğüne +sahip olduğundan emin olmak istememdir. Kimsenin yazdığım bir programın +geliştirilmiş bir sürümünü yapmasını ve onu özel mülk olarak dağıtmasını +istemiyorum. Bu programlarda özgür geliştirmeleri teşvik etmek istiyorum ve +bunu yapmanın en iyi yolu, bir kişinin geliştirmeleri özgür olmayan hâle +getirmesi için herhangi bir cazibeyi ortadan kaldırmaktır. Evet, birkaçı +geliştirme yapmaktan kaçınacak ancak birçoğu aynı iyileştirmeleri yapacak ve +onları özgür yapacaklar.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Peki bunu nasıl garanti ediyorsun?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bunu programların telif hakkını kullanarak ve +insanlara programları kopyalayıp değiştirmek için belirgin izin veren bir +bildirimde bulunarak yaparım ancak yalnızca kullandığım aynı koşullar +altında dağıtmaları koşuluyla. Yaptığınız değişiklikleri herhangi bir +programıma dağıtmanıza gerek yok, bunu sadece kendiniz için yapabilirsiniz +ve bunu kimseye vermek veya kimseye söylemek zorunda değilsiniz. Ama başka +birine verirseniz kullandığım koşullar altında yapmalısınız.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: C derleyicisinden türetilen çalıştırılabilir kod +üzerinde herhangi bir hak elde ediyor musunuz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Telif hakkı yasası bana derleyiciden çıktıda +telif hakkı vermiyor, bu yüzden bana bununla ilgili bir şey söylemem için +bir yol vermiyor ve aslında yapmaya çalışmıyorum. Herhangi bir derleyici ile +özel mülk ürünler geliştiren insanlara sempati duymuyorum ancak bu derleyici +ile onları geliştirmelerini engellemeye çalışmak özellikle yararlı +görünmüyor, bu yüzden engellemeye çalışmayacağım.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: İnsanlar başka şeyler üretmek için kodunuzun +parçalarını da alırsa kısıtlamalarınız geçerli midir?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet, herhangi bir büyük parça ile bünyesine +katarlarsa. Eğer iki kod satırı olsaydı bu hiçbir şey değildir; telif hakkı +bunun için geçerli değildir. Esasen bu koşulları seçtim, böylece önce tüm +bencil yazılımcıların herkesin bir şey yapmasını engellemek için kullandığı +bir telif hakkı var ve sonra bu hakların bir kısmından vazgeçen bir bildirim +ekliyorum. Dolayısıyla koşullar yalnızca telif hakkının uygulandığı +şeylerden bahseder. Bu koşullara uymanızın nedeninin yasadan kaynaklandığına +inanmıyorum. Uymanızın nedeni, yazılımı dağıtırken dürüst bir kişinin diğer +insanları daha fazla paylaşmaya teşvik etmesidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bir anlamda yalnızca felsefenize alıştıklarında +kullanabilecekleri tüm bu ilginç araçları sağlayarak insanları bu düşünce +tarzına çekiyorsunuz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet. Ayrıca bencil yazılımcıların onlara karşı +oluşturduğu hukuk sistemini kullandığını da görebilirsiniz. Hukuk sistemini +kamuyu onlardan korumak için kullanıyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Üreticilerin projeyi finanse etmek istemedikleri göz +önüne alındığında, GNU sistemi tamamlandığında kimlerin kullanacağını +düşünüyorsunuz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Hiçbir fikrim yok ama bu önemli bir soru +değil. Amacım insanların özel mülk yazılımlarla gelen zincirleri +reddetmelerini mümkün kılmak. Bunu yapmak isteyen insanlar olduğunu +biliyorum. Şimdi başkaları umursamıyor da olabilir ama bunlar beni +endişelendirmiyor. Onlar ve etkiledikleri insanlar için biraz üzülüyorum. Şu +anda özel mülk yazılım koşullarının nahoşluğunu algılayan bir kişi; çıkmazda +olduğunu ve bilgisayar kullanmamak dışında bir alternatifi olmadığını +düşünüyor. Tamam, ona rahat bir alternatif vereceğim.</p> + +<p>Diğer insanlar GNU sistemini teknik olarak üstün olduğu için +kullanabilirler. Örneğin; C derleyicim herhangi bir C derleyicisinden +gördüğüm kadar iyi bir kod üretiyor. Ve GNU EMACS genellikle ticari +rekabette çok daha üstündür. Ve GNU EMACS da hiç kimse tarafından finanse +edilmedi ancak herkes bunu kullanıyor. Bu nedenle teknik avantajları +nedeniyle birçok insanın GNU sisteminin geri kalanını kullanacağını +düşünüyorum. Ama teknik olarak nasıl daha iyi hâle getireceğimi bilmesem +bile bir GNU sistemi yapardım çünkü toplumsal olarak daha iyi olmasını +istiyorum. GNU projesi gerçekten toplumsal bir projedir. Toplumu değiştirmek +için teknik araçları kullanır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: O zaman insanların GNU'yu benimsemesi sizin için +oldukça önemlidir. Bu yazılımı insanlara bağışlamak için üretmek sadece +akademik bir çalışma değildir. Bunun yazılım endüstrisinin çalışma şeklini +değiştireceğini umuyorsunuz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet. Bazı insanlar hiç kimsenin +kullanamayacağını söylüyor çünkü üzerinde çekici bir şirket logosu yok ve +diğerleri bunun çok önemli olduğunu ve herkesin kullanmak isteyeceğini +söylüyor. Gerçekten ne olacağını bilmem mümkün değil. İçerisinde bulunduğum +alanın çirkinliğini değiştirmeye çalışmanın başka bir yolunu bilmiyorum, bu +yüzden bunu yapmam gerekiyor.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Sonuçları ele alabilir misiniz? Bunun önemli bir +siyasi ve toplumsal açıklama olduğunu açıkça hissediyorsunuz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bu bir değişim. İnsanların genel olarak bilgi ve +gerçeğe yaklaşım biçimlerini değiştirmeye çalışıyorum. Bence kendi bilgisine +sahip olmayı denemek, insanların onu kullanmalarına izin verilip +verilmediğini denetlemek veya başkalarının paylaşmasını engellemeye çalışmak +sabotajdır. Yapan kişiye, tüm toplumu yoksullaştırma pahasına yarar sağlayan +bir faaliyettir. Bir kişi iki dolarlık serveti yok ederek bir dolar +kazanır. Bence vicdanı olan bir insan böyle bir şeyi yapmaz, belki aksi +durumda ölecekse böyle bir şeyi yapabilir. Ve elbette bunu yapan insanlar +oldukça zengindir; sadece ahlaksız oldukları sonucuna +varabilirim. İnsanların özgür yazılım yazdıkları ve diğer insanları bu +yazılımları kullanmaya teşvik ettikleri için ödüllendirildiklerini görmek +istiyorum. İnsanların özel mülk yazılım yazarken ödüllendirildiklerini +görmek istemiyorum, çünkü bu gerçekten topluma bir katkı değil. Kapitalizmin +ilkesi; insanların bir şeyler üreterek para kazanmayı başardıkları ve +böylelikle de yararlı olanı otomatik olarak yapmaları için teşvik +edildikleri fikridir. Fakat bu, bilgiye sahip olmak söz konusu olduğunda işe +yaramıyor. Gerçekten yararlı olanı yapmamaya teşvik edilirler ve gerçekten +yararlı olan şey teşvik edilmez. Bilginin arabalar ve ekmek somunları gibi +maddi nesnelerden farklı olduğunu söylemek önemlidir çünkü insanlar onu +kopyalayabilir ve kendi başlarına paylaşabilir ve kimse onları durdurmaya +çalışmazsa onu değiştirebilir ve kendileri için daha iyi hâle +getirebilirler. Bu insanların yapacağı yararlı bir şeydir. Bu ekmek +somunları için geçerli değildir. Bir somun ekmeğiniz varsa ve başka bir +ekmek istiyorsanız sadece somun ekmeğinizi ekmek çoğaltma aletine +koyamazsınız. Birincisini yapmak için kullanılan tüm adımları +gerçekleştirmek dışında başka bir seçeneğiniz yoktur. Bu nedenle insanların +kopyalamasına izin verilip verilmediği önemsizdir, çünkü bu imkânsızdır.</p> + +<p>Kitaplar yakın zamana kadar sadece matbaalarda basılıyordu. Bir kopyasını +kendi kendinize, elinizle yapmanız mümkündü ancak pratik değildi çünkü bir +matbaa kullanmaktan çok daha fazla çaba gerektiriyordu. Ve o kadar az çekici +bir şey üretti ki, tüm niyetler ve amaçlar için, onları seri bir şekilde +üretmekten başka kitap oluşturmanın imkânsız olduğunu varsayabilirsiniz. Ve +bu nedenle telif hakkı, kamuda okumadan herhangi bir özgürlüğü gerçekten +almadı. Bir kitap alıcısının yapabilecekleri arasında telif hakkı tarafından +yasaklanan pek bir şey yoktu.</p> + +<p>Ancak bu bilgisayar programları için geçerli değildir. Bant kasetleri için +de geçerli değildir. Şimdi kitaplar için kısmen yanlış ancak çoğu kitap için +Xerox'tan ötürü bir kopya satın almaktan daha pahalı ve kesinlikle çok daha +fazla iş olduğu ve sonucun daha az çekici olduğu hâlâ doğru. Şu anda telif +hakkını zararsız ve kabul edilebilir hâle getiren durumun, telif hakkının +yıkıcı ve dayanılmaz hâle geleceği bir duruma dönüştüğü bir dönemdeyiz. Yani +“korsanlar” olarak iftiraya uğramış insanlar aslında yapmaları +yasak olan yararlı bir şey yapmaya çalışan insanlardır. Telif hakkı yasaları +tümüyle insanların kendi iyiliği için bazı bilgilerin kullanımını tamamen +denetim altına almaya yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Ancak bilgilerin +kamuya açık olduğundan emin olmak ve başkalarının kamuyu mahrum etmesini +engellemek isteyen insanlara yardımcı olmak için tasarlanmamıştır. Yasanın +kamuya ait bir parkın çöp kutusundaki bir şeyden farklı olduğu gibi kamu +malından farklı olan, kamuya ait bir çalışma sınıfını tanıması gerektiğini +düşünüyorum. Kimsenin götürmesi için orada değil, herkesin kullanması için +orada ama kimse engellemiyor. Kamuoyunda kamunun sahip olduğu bir şeyin +türev çalışmalarından mahrum bırakıldığını düşünen herkes bu konuda dava +açabilmelidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Fakat korsanlar programların kopyalarını almakla +ilgilenmiyorlar çünkü bu programları kullanmak istiyorlar, bu bilgiyi daha +iyi bir şey üretmek için kullanmak istedikleri için değil mi?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bunun önemli bir ayrım olduğunu düşünmüyorum. Bir +programı daha fazla kişinin kullanması, programın topluma daha fazla katkıda +bulunduğu anlamına gelir. Bir veya milyon kez yenebilecek bir somun +ekmeğiniz var.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bazı kullanıcılar destek almak için ticari yazılım +satın alırlar. Dağıtım planınız nasıl destek sağlıyor?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Bu kullanıcıların yanlış yönlendirildiğinden ve +açık düşünmediğinden şüpheleniyorum. Desteğe sahip olmak kesinlikle +yararlıdır, ancak bunun yazılım satışı veya özel mülk yazılım ile nasıl bir +ilgisi olduğunu düşünmeye başladıklarında, bu noktada kendi kafalarını +karıştırmaktadırlar. Özel mülk yazılımın iyi bir destek alacağının garantisi +yoktur. Satıcıların destek sağladıklarını söylemeleri, bunun iyi olacağı +anlamına gelmez. Ve piyasadan silinebilirler. Aslında insanlar GNU EMACS'ın +ticari EMACS'lardan daha iyi desteğe sahip olduğunu düşünüyor. Bunun +nedenlerinden biri muhtemelen diğer EMACS'ları yazan insanlardan daha iyi +bir hacker olmam <a href="#tn1">[1]</a>, ancak diğer neden herkesin +kaynaklara sahip olması ve onunla nasıl bir şeyler yapacağını bulmak isteyen +o kadar çok insan var ki benden destek almak zorunda değilsiniz. Sizin için +bir sorunu çözmek amacıyla her zaman birini işe alabilirsiniz ve yazılım +özgür olduğunda destek için rekabetçi bir pazara sahip olursunuz. Herhangi +birisini işe alabilirsiniz. EMACS ile bir hizmet listesi dağıtıyorum, +insanların adları ve telefon numaraları ile destek sağlamak için +görevlendirildikleri bir liste.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Hata düzeltmelerini topluyor musunuz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Şey, onları bana gönderiyorlar. Listelenmek +isteyen tüm insanlardan, müşterilerinin hiçbirinden söylendikleri ne olursa +olsun veya GNU yazılımında bu değişikliklerin bir parçası olarak herhangi +bir değişiklik yaptıklarında gizli kalmasını asla istemeyeceklerine dair söz +vermelerini istedim.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bu yüzden insanların, bir başkasının bilmediği bir +sorunun çözümlerini bildiklerine dayanarak destek sağlamak için rekabet +etmiş olamazsınız.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Zeki olmalarına ve probleminize çözüm +bulma olasılıklarına veya daha sık karşılaşılan sorunları daha iyi +anlamalarına veya size ne yapmanız gerektiğini nasıl daha iyi açıklayacağına +bağlı olarak rekabet edebilirler. Bunların hepsi rekabet edebilecekleri +yollardır. Daha iyisini yapmaya çalışabilirler ancak rakiplerini aktif +olarak engelleyemezler.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Sanırım araba almak gibi. Destek veya sürekli bakım +için orijinal üreticiye geri dönmek zorunda değilsiniz.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Veya bir ev satın almak gibi, evinizle ilgili +sorunları çözebilecek tek kişi, onu ilk inşa eden müteahhit olsaydı nasıl +olurdu? Bu, özel mülk yazılımdaki dayatma türüdür. İnsanlar bana Unix'te +meydana gelen bir sorundan bahsediyorlar. Üreticiler, Unix'in geliştirilmiş +sürümlerini sattıkları için düzeltmeleri toplama ve ikili dosyalar dışında +bunları vermeme eğilimindedirler. Sonuç, hataların gerçekten +düzeltilmemesidir.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Hepsi hataları bağımsız olarak çözmeye çalışan çabayı +çoğaltıyor.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Evet. İşte, özel mülk bilgi sorununu toplumsal +bir perspektife oturtmaya yardımcı olan bir başka nokta. Mali sorumluluk +sigortası krizini düşünün. Toplumdan herhangi bir tazminat alabilmek için +yaralı bir kişinin avukat tutması ve parayı bu avukatla paylaşması +gerekir. Bu; kaza mağduru insanlara yardım etmenin aptalca ve verimsiz bir +yoludur. Ve insanların her zaman işlerini rekabetlerinden uzaklaştırmak için +koşturduklarını düşünün. Sadece kalemin çalınmadığından emin olmak için, +kalemden daha pahalı olan büyük karton ambalajlarda paketlenmiş kalemleri +düşünün. Her sokak köşesine sadece ücretsiz kalemler koysak daha iyi olmaz +mıydı? Ve trafik akışını engelleyen tüm ücretli geçiş gişelerini düşünün. Bu +devasa bir toplumsal olgu. İnsanlar toplumu engelleyerek para kazanmanın +yollarını bulurlar. Toplumu engelleyebildiklerinde insanları yalnız +bırakmaları için ödeme yapılabilir. Bilgiye sahip olmanın doğasında olan +atıklar giderek daha önemli hâle gelecek ve nihayetinde kimsenin yaşamak +için gerçekten çalışmak zorunda olmadığı ütopya arasındaki farkı +yaratacaktır, çünkü hepsi robotlar ve tıpkı bizimki gibi bir dünya +tarafından yapılır.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Yazılımdaki telif hakkı bildirimlerini yazmak gibi.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Daha çok herhangi bir şeyin kopyalarını +yasaklamadığından emin olmak ve herkesin yapmış olduğu tüm işleri çoğaltmak +için herkese polislik yapmak gibi.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bir kinik nasıl geçindiğinizi merak edebilir.</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Danışmanlıktan. Danışmanlık yaptığımda +danışmanlık işi için yazdıklarımı açığa vurma hakkımı her zaman saklı +tutarım. Ayrıca yazdığım özgür yazılımın ve diğer insanların yazdığı bazı +e-postalanmış kopyalarla geçimimi sağlıyordum. Birçok kişi GNU EMACS için +150 dolar gönderiyor ancak şimdi bu para başlattığım Özgür Yazılım Vakfına +gidiyor. Vakıf bana bir maaş ödemiyor çünkü bu bir çıkar çatışması +olurdu. Bunun yerine GNU üzerinde çalışması için diğer insanları +tutar. Danışmanlık yaparak geçimini sağlayabildiğim sürece bunun en iyi yol +olduğunu düşünüyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Şu anda resmî GNU dağıtım bandında neler var?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Şu anda bant GNU EMACS (tüm bilgisayarlara uyan +bir sürüm); <abbr title="Yet Another Compiler Compiler">YACC</abbr>'ın +yerini alan bir program olan Bison; Profesör Sussman'ın LISP'ının süper +basitleştirilmiş lehçesi olan <abbr>MIT</abbr> Scheme; ve Rogue'ye benzeyen +bir zindan keşfetme oyunu olan Hack'i içeriyor.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Basılı kılavuz bantla birlikte geliyor mu?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Basılı kılavuzların her biri 15 dolardır +veya kendiniz kopyalayabilirsiniz. Bu röportajı da kopyalayın ve paylaşın.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Bunun bir kopyasını nasıl edinebilirsiniz?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Özgür Yazılım Vakfına—675 Massachusetts +Ave., Cambridge, MA 02139—yazınız.</p> + +<p>[Şu anki adres (2005'ten beri): Free Software Foundation 51 Franklin St, +Fifth Floor Boston, MA 02110-1301, USA Voice: +1-617-542-5942 Fax: ++1-617-542-2652] +</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: GNU sistemi ile işiniz bittiğinde ne yapacaksınız?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Emin değilim. Bazen yapmaya devam edeceğim şeyin +diğer yazılım alanlarında da aynı şey olduğunu düşünüyorum.</p> + +<p><strong>BYTE</strong>: Yani bu, yazılım endüstrisine yönelik bir dizi +taarruzun sadece ilki mi?</p> + +<p><strong>Stallman</strong>: Umarım. Ama belki de yapacağım şey yalnızca +yaşamımdaki birazcık zamanı çalışarak geçirip rahat bir yaşam +yaşamaktır. Pahalı bir şekilde yaşamak zorunda değilim. Zamanın geri +kalanında takılmak için ilginç insanlar bulabilirim veya nasıl yapılacağını +bilmediğim şeyleri yapmayı öğrenebilirim.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.</div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1999, 2000, 2001, 2002, 2007, 2013, 2014, 2020 Free +Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/07/01 16:32:16 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |