summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html548
1 files changed, 548 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html
new file mode 100644
index 0000000..70d97a2
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/byte-interview.html
@@ -0,0 +1,548 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/byte-interview.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.tr.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.77 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Richard Stallman ile BYTE Röportajı - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title>
+
+<!--#include virtual="/gnu/po/byte-interview.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" -->
+<h2>Richard Stallman ile BYTE Röportajı</h2>
+
+<p>Gerçekleştirenler David Betz ve Jon Edwards</p>
+
+<h3>Richard Stallman, kâmu malı Unix uyumlu yazılım sistemini BYTE editörleriyle
+tartışıyor (Temmuz 1986) </h3>
+
+<p>Richard Stallman muhtemelen bugüne kadarki en iddialı özgür yazılım
+geliştirme projesi olan GNU sistemine başlamıştır. Stallman; Dr. Dobb's
+Journal'ın Mart 1985 sayısında yayımlanan GNU Bildirisi'nde GNU'yu şu
+şekilde tanımlıyor: &ldquo;onu kullanabilen herkese ücretsiz olarak vermek
+üzere geliştirdiğim tamamen Unix uyumlu bir yazılım sistemi&hellip; GNU
+yazıldıktan sonra herkes iyi bir sistem yazılımını, tıpkı hava gibi,
+ücretsiz olarak edinebilecektir.&rdquo; (GNU, GNU's Not Unix [GNU, Unix
+Değildir]'in kısaltmasıdır; &ldquo;G&rdquo; telaffuz edilir.)</p>
+
+<p>Stallman, <abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr>
+Yapay Zekâ Laboratuvarında geliştirdiği güçlü bir metin düzenleyicisi olan
+EMACS'ın geliştiricisi olarak biliniyor. GNU projesinin bir parçası olarak
+üretilen ilk yazılım parçasının EMACS'ın yeni bir uygulaması olması tesadüf
+değildir. GNU EMACS, şu anda ne pahasına olursa olsun EMACS'ın en iyi
+uygulamalarından biri olarak ün kazanmıştır.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: GNU Bildirinizi Dr. Dobb's'un Mart 1985 sayısında
+okuduk. O zamandan beri ne oldu? Bu gerçekten başlangıç mıydı ve o zamandan
+beri nasıl ilerlediniz?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Dr. Dobb's'taki yayın projenin başlangıcı
+değildi. GNU Bildirisi'ni projeye başlamaya hazırlanırken bilgisayar
+üreticilerinden finansman istemek için bir teklif olarak yazdım. Katılmak
+istemiyorlardı ve zamanımı para peşinde koşmaya harcamak yerine kod yazarak
+geçirmem gerektiğine karar verdim. Bildiri, yazdıktan yaklaşık bir buçuk yıl
+sonra, GNU EMACS'ı zor bir şekilde dağıtmaya başladığımda yayımlandı. O
+zamandan beri, GNU EMACS'ı daha eksiksiz hale getirmeye ve daha birçok
+bilgisayarda çalıştırmaya ek olarak, C derleyicisini iyileştirmeyi ve C
+programlarını çalıştırmak için gereken diğer tüm yazılımları neredeyse
+bitirdim. Bu, Unix'teki diğer kaynak kodu düzeyi hata ayıklayıcılarının
+sahip olmadığı birçok özelliğe sahip bir kaynak kodu düzeyi hata
+ayıklayıcısını da içeriyor. Örneğin; hata ayıklayıcıda kolaylık değişkenleri
+var, böylece değerleri kaydedebilirsiniz ve ayrıca yazdırdığınız tüm
+değerlerin bir geçmişine sahiptir, bu da liste yapılarını takip etmeyi çok
+daha kolay hâle getirir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Şimdi geniş çapta dağıtılan bir düzenleyiciyi
+bitirdiniz ve derleyiciyi bitirmek üzeresiniz.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Bu Ekim ayında biteceğini umuyorum.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Çekirdek ne olacak?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Şu anda MIT'de yazılan ve son zamanlarda onu
+kullanacağım fikriyle yayımlanan çekirdekle başlamayı planlıyorum. Bu
+çekirdeğe TRIX denir; uzaktan yordam çağrısına dayanır. Hâlâ Unix'in şu anda
+sahip olmadığı birçok özellik için uyumluluk eklemem gerekiyor. Henüz bunun
+üzerinde çalışmaya başlamadım. Çekirdek üzerinde çalışmaya başlamadan önce
+derleyiciyi bitiriyorum. Ayrıca dosya sistemini yeniden yazmak zorunda
+kalacağım. Disk yapısının her zaman tutarlı olması için blokları uygun
+sırayla yazarak arızalara karşı güvence altına almayı düşünüyorum. Sonra
+sürüm numaraları eklemek istiyorum. Sürüm numaralarını, insanların
+genellikle Unix'i kullanma biçimiyle uzlaştırmak için karmaşık bir planım
+var. Sürüm numaraları olmadan dosya adlarını belirtebilmeniz gerekir ancak
+bunları belirgin sürüm numaraları ile belirtebilmeniz gerekir ve bunların
+her ikisi de, bu özelliğin varlığıyla başa çıkmak için herhangi bir şekilde
+değiştirilmemiş sıradan Unix programlarıyla çalışması gerekir. Bunu yapmak
+için bir planım olduğunu düşünüyorum ve sadece bunu denemek bana işi
+gerçekten yapıp yapmadığını gösterecektir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bir sistem olarak GNU'nun diğer sistemlerden nasıl
+üstün olacağına dair bize verebileceğiniz kısa bir açıklamanız var mı?
+Hedeflerinizden birinin Unix ile uyumlu bir şey üretmek olduğunu
+biliyoruz. Ama en azından dosya sistemleri alanında Unix'in ötesine
+geçeceğinizi ve daha iyi bir şey üreteceğinizi söylemiştiniz.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: C derleyicisi daha iyi kod üretir ve daha hızlı
+çalışır. Hata ayıklayıcısı daha iyidir. Her bir parça ile onu geliştirmek
+için bir yol bulabilirim ya da bulamayabilirim. Ama bu sorunun tek bir
+yanıtı yok. Bir dereceye kadar yeniden gerçekleştirimden yararlanıyorum, bu
+da birçok sistemi daha iyi hâle getiriyor. Bir dereceye kadar uzun zamandır
+sahada olduğum ve diğer birçok sistemde çalıştığım için. Dolayısıyla
+uygulamam gereken pek çok fikrim var. Daha iyi olması için bir yol,
+sistemdeki hemen hemen her şeyin; içinde görünen herhangi bir karakterle
+herhangi bir boyuttaki dosyayla, herhangi bir boyuttaki satırla,
+çalışmasıdır. Unix sistemi bu açıdan çok kötü. Yazılım mühendisliği prensibi
+olarak keyfî sınırlara sahip olmamanız gerektiği yeni bir şey değildir. Ama
+her zaman bu sınırları koymak, muhtemelen çok küçük bir bilgisayar için
+yazdıklarından ötürü, Unix geliştirmenin standart uygulamasıydı. GNU
+sistemindeki tek sınır; programınızın çok fazla veri üzerinde çalışmaya
+çalıştığı ve hepsini saklayacak bir yer olmadığı için belleğin bitmesidir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Ve sanal belleğiniz varsa bu muhtemelen olmaz. Sadece
+çözümü bulman çok zaman alabilir.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Aslında, çözümü bulmak için oldukça fazla zaman
+gerçmeden çok önce bu sınırlara ulaşılmaya eğilimlidir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Özellikle GNU EMACS'ın ne tür makineler ve ortamlar
+altında çalıştırıldığı hakkında bir şeyler söyleyebilir misiniz? Şimdi
+VAX'lar üzerinde çalışıyor; herhangi bir biçimde kişisel bilgisayarlara
+taşındı mı?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Kişisel bilgisayarlarla ne demek istediğinden
+emin değilim. Örneğin; Sun kişisel bir bilgisayar mıdır? GNU EMACS; en az
+bir megabayt kullanılabilir bellek ve tercihen daha fazlasını
+gerektirir. Normalde sanal belleğe sahip makinelerde kullanılır. Birkaç C
+derleyicisindeki çeşitli teknik sorunlar dışında sanal belleğe sahip ve
+Unix'in oldukça yeni bir sürümünü çalıştıran hemen hemen her makine GNU
+EMACS çalıştıracaktır ve bunların çoğu şu anda çalıştırmaktadır.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Kimse onu Atari'lere veya Macintosh'lara taşımayı
+denedi mi?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Atari 1040ST hâlâ yeterli belleğe sahip
+değil. Bir sonraki Atari makinesi, umarım, çalıştıracak. Ayrıca gelecekteki
+Atari'lerin bazı bellek haritalama biçimlerine sahip olacağını
+düşünüyorum. Elbette yazılımı bugün yaygın olan bilgisayarlarda çalışacak
+şekilde tasarlamıyorum. Bu projeye başladığımda birkaç yıl süreceğini
+biliyordum. Bu nedenle şu anda kısıtlı olan ortamda çalışmasını sağlamak
+için ek zorluklarla daha kötü bir sistem yapmak istemediğime karar
+verdim. Bunun yerine en doğal ve en iyi görünen şekilde yazmaya karar
+verdim. Birkaç yıl içinde yeterli büyüklükteki makinelerin yaygın
+olacağından eminim. Aslında bellek boyutundaki artışlar o kadar hızlı
+gerçekleşiyor ki insanların çoğunun sanal belleğe koymadaki yavaşlıkları
+beni şaşırtıyor; bence bu çok önemli.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bence insanlar bunu tek kullanıcılı makineler için
+gerekli görmüyorlar.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Tek bir kullanıcının tek bir ana program anlamına
+gelmediğini anlamıyorlar. Kesinlikle herhangi bir Unix benzeri sistem için
+sizden biri olsa bile aynı anda birçok farklı işlemi çalıştırabilmeniz
+önemlidir. GNU EMACS'ı yeterli belleğe sahip, sanal belleği olmayan bir
+makinede çalıştırabilirsiniz ancak GNU sisteminin geri kalanını veya Unix
+sistemini çok iyi çalıştıramazsınız.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: GNU EMACS'ta ne kadar LISP var? Bunu LISP öğrenmek
+için bir araç olarak kullanmanın yararlı olabileceği aklıma geldi.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Bunu kesinlikle yapabilirsiniz. GNU EMACS, çok
+güçlü olmasa da eksiksiz bir LISP sistemi içerir. Düzenleyici komutları
+yazmak için yeterince güçlü. Bir Common LISP System'le, diyelim ki,
+karşılaştırılabilir değildir, sistem programlama için gerçekten
+kullanabileceğiniz bir şeydir ancak LISP'ın sahip olması gereken her şeye
+sahiptir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Makinelerimize veya iş istasyonlarımıza koyarsak
+dağıttığınız koddan başka bir şey kullanmadan makul bir iş yapabileceğimiz,
+elverişli bir ortamı ne zaman dağıtabileceğiniz konusunda herhangi bir
+tahmininiz var mı?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Söylemesi gerçekten zor. Bu bir yıl içinde
+olabilir ama elbette daha uzun sürebilir. Aynı zamanda daha az zaman
+alabilir ancak bu artık çok olası değil. Sanırım derleyiciyi bir iki ay
+içinde bitireceğim. Gerçekten yapmam gereken tek büyük parça çekirdekte. İlk
+olarak GNU'nun iki yıl gibi bir şey alacağını tahmin ettim ama şimdi iki
+buçuk yıl oldu ve hâlâ bitirmedim. Gecikmenin sebebinin bir parçası, bir
+çıkmaz olduğu ortaya çıkan bir derleyici üzerinde çalışmak için çok zaman
+harcadım. Tamamen yeniden yazmak zorunda kaldım. Başka bir neden olarak da
+GNU EMACS için çok fazla zaman harcadım. Aslında bunu hiç yapmak zorunda
+kalmayacağımı düşündüm.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bize dağıtım planınızdan bahsedin.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Yazılımı veya el kitaplarını kamu malı olarak
+yayımlamıyorum ve bunun nedeni, tüm kullanıcıların paylaşma özgürlüğüne
+sahip olduğundan emin olmak istememdir. Kimsenin yazdığım bir programın
+geliştirilmiş bir sürümünü yapmasını ve onu özel mülk olarak dağıtmasını
+istemiyorum. Bu programlarda özgür geliştirmeleri teşvik etmek istiyorum ve
+bunu yapmanın en iyi yolu, bir kişinin geliştirmeleri özgür olmayan hâle
+getirmesi için herhangi bir cazibeyi ortadan kaldırmaktır. Evet, birkaçı
+geliştirme yapmaktan kaçınacak ancak birçoğu aynı iyileştirmeleri yapacak ve
+onları özgür yapacaklar.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Peki bunu nasıl garanti ediyorsun?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Bunu programların telif hakkını kullanarak ve
+insanlara programları kopyalayıp değiştirmek için belirgin izin veren bir
+bildirimde bulunarak yaparım ancak yalnızca kullandığım aynı koşullar
+altında dağıtmaları koşuluyla. Yaptığınız değişiklikleri herhangi bir
+programıma dağıtmanıza gerek yok, bunu sadece kendiniz için yapabilirsiniz
+ve bunu kimseye vermek veya kimseye söylemek zorunda değilsiniz. Ama başka
+birine verirseniz kullandığım koşullar altında yapmalısınız.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: C derleyicisinden türetilen çalıştırılabilir kod
+üzerinde herhangi bir hak elde ediyor musunuz?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Telif hakkı yasası bana derleyiciden çıktıda
+telif hakkı vermiyor, bu yüzden bana bununla ilgili bir şey söylemem için
+bir yol vermiyor ve aslında yapmaya çalışmıyorum. Herhangi bir derleyici ile
+özel mülk ürünler geliştiren insanlara sempati duymuyorum ancak bu derleyici
+ile onları geliştirmelerini engellemeye çalışmak özellikle yararlı
+görünmüyor, bu yüzden engellemeye çalışmayacağım.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: İnsanlar başka şeyler üretmek için kodunuzun
+parçalarını da alırsa kısıtlamalarınız geçerli midir?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Evet, herhangi bir büyük parça ile bünyesine
+katarlarsa. Eğer iki kod satırı olsaydı bu hiçbir şey değildir; telif hakkı
+bunun için geçerli değildir. Esasen bu koşulları seçtim, böylece önce tüm
+bencil yazılımcıların herkesin bir şey yapmasını engellemek için kullandığı
+bir telif hakkı var ve sonra bu hakların bir kısmından vazgeçen bir bildirim
+ekliyorum. Dolayısıyla koşullar yalnızca telif hakkının uygulandığı
+şeylerden bahseder. Bu koşullara uymanızın nedeninin yasadan kaynaklandığına
+inanmıyorum. Uymanızın nedeni, yazılımı dağıtırken dürüst bir kişinin diğer
+insanları daha fazla paylaşmaya teşvik etmesidir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bir anlamda yalnızca felsefenize alıştıklarında
+kullanabilecekleri tüm bu ilginç araçları sağlayarak insanları bu düşünce
+tarzına çekiyorsunuz.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Evet. Ayrıca bencil yazılımcıların onlara karşı
+oluşturduğu hukuk sistemini kullandığını da görebilirsiniz. Hukuk sistemini
+kamuyu onlardan korumak için kullanıyorum.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Üreticilerin projeyi finanse etmek istemedikleri göz
+önüne alındığında, GNU sistemi tamamlandığında kimlerin kullanacağını
+düşünüyorsunuz?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Hiçbir fikrim yok ama bu önemli bir soru
+değil. Amacım insanların özel mülk yazılımlarla gelen zincirleri
+reddetmelerini mümkün kılmak. Bunu yapmak isteyen insanlar olduğunu
+biliyorum. Şimdi başkaları umursamıyor da olabilir ama bunlar beni
+endişelendirmiyor. Onlar ve etkiledikleri insanlar için biraz üzülüyorum. Şu
+anda özel mülk yazılım koşullarının nahoşluğunu algılayan bir kişi; çıkmazda
+olduğunu ve bilgisayar kullanmamak dışında bir alternatifi olmadığını
+düşünüyor. Tamam, ona rahat bir alternatif vereceğim.</p>
+
+<p>Diğer insanlar GNU sistemini teknik olarak üstün olduğu için
+kullanabilirler. Örneğin; C derleyicim herhangi bir C derleyicisinden
+gördüğüm kadar iyi bir kod üretiyor. Ve GNU EMACS genellikle ticari
+rekabette çok daha üstündür. Ve GNU EMACS da hiç kimse tarafından finanse
+edilmedi ancak herkes bunu kullanıyor. Bu nedenle teknik avantajları
+nedeniyle birçok insanın GNU sisteminin geri kalanını kullanacağını
+düşünüyorum. Ama teknik olarak nasıl daha iyi hâle getireceğimi bilmesem
+bile bir GNU sistemi yapardım çünkü toplumsal olarak daha iyi olmasını
+istiyorum. GNU projesi gerçekten toplumsal bir projedir. Toplumu değiştirmek
+için teknik araçları kullanır.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: O zaman insanların GNU'yu benimsemesi sizin için
+oldukça önemlidir. Bu yazılımı insanlara bağışlamak için üretmek sadece
+akademik bir çalışma değildir. Bunun yazılım endüstrisinin çalışma şeklini
+değiştireceğini umuyorsunuz.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Evet. Bazı insanlar hiç kimsenin
+kullanamayacağını söylüyor çünkü üzerinde çekici bir şirket logosu yok ve
+diğerleri bunun çok önemli olduğunu ve herkesin kullanmak isteyeceğini
+söylüyor. Gerçekten ne olacağını bilmem mümkün değil. İçerisinde bulunduğum
+alanın çirkinliğini değiştirmeye çalışmanın başka bir yolunu bilmiyorum, bu
+yüzden bunu yapmam gerekiyor.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Sonuçları ele alabilir misiniz? Bunun önemli bir
+siyasi ve toplumsal açıklama olduğunu açıkça hissediyorsunuz.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Bu bir değişim. İnsanların genel olarak bilgi ve
+gerçeğe yaklaşım biçimlerini değiştirmeye çalışıyorum. Bence kendi bilgisine
+sahip olmayı denemek, insanların onu kullanmalarına izin verilip
+verilmediğini denetlemek veya başkalarının paylaşmasını engellemeye çalışmak
+sabotajdır. Yapan kişiye, tüm toplumu yoksullaştırma pahasına yarar sağlayan
+bir faaliyettir. Bir kişi iki dolarlık serveti yok ederek bir dolar
+kazanır. Bence vicdanı olan bir insan böyle bir şeyi yapmaz, belki aksi
+durumda ölecekse böyle bir şeyi yapabilir. Ve elbette bunu yapan insanlar
+oldukça zengindir; sadece ahlaksız oldukları sonucuna
+varabilirim. İnsanların özgür yazılım yazdıkları ve diğer insanları bu
+yazılımları kullanmaya teşvik ettikleri için ödüllendirildiklerini görmek
+istiyorum. İnsanların özel mülk yazılım yazarken ödüllendirildiklerini
+görmek istemiyorum, çünkü bu gerçekten topluma bir katkı değil. Kapitalizmin
+ilkesi; insanların bir şeyler üreterek para kazanmayı başardıkları ve
+böylelikle de yararlı olanı otomatik olarak yapmaları için teşvik
+edildikleri fikridir. Fakat bu, bilgiye sahip olmak söz konusu olduğunda işe
+yaramıyor. Gerçekten yararlı olanı yapmamaya teşvik edilirler ve gerçekten
+yararlı olan şey teşvik edilmez. Bilginin arabalar ve ekmek somunları gibi
+maddi nesnelerden farklı olduğunu söylemek önemlidir çünkü insanlar onu
+kopyalayabilir ve kendi başlarına paylaşabilir ve kimse onları durdurmaya
+çalışmazsa onu değiştirebilir ve kendileri için daha iyi hâle
+getirebilirler. Bu insanların yapacağı yararlı bir şeydir. Bu ekmek
+somunları için geçerli değildir. Bir somun ekmeğiniz varsa ve başka bir
+ekmek istiyorsanız sadece somun ekmeğinizi ekmek çoğaltma aletine
+koyamazsınız. Birincisini yapmak için kullanılan tüm adımları
+gerçekleştirmek dışında başka bir seçeneğiniz yoktur. Bu nedenle insanların
+kopyalamasına izin verilip verilmediği önemsizdir, çünkü bu imkânsızdır.</p>
+
+<p>Kitaplar yakın zamana kadar sadece matbaalarda basılıyordu. Bir kopyasını
+kendi kendinize, elinizle yapmanız mümkündü ancak pratik değildi çünkü bir
+matbaa kullanmaktan çok daha fazla çaba gerektiriyordu. Ve o kadar az çekici
+bir şey üretti ki, tüm niyetler ve amaçlar için, onları seri bir şekilde
+üretmekten başka kitap oluşturmanın imkânsız olduğunu varsayabilirsiniz. Ve
+bu nedenle telif hakkı, kamuda okumadan herhangi bir özgürlüğü gerçekten
+almadı. Bir kitap alıcısının yapabilecekleri arasında telif hakkı tarafından
+yasaklanan pek bir şey yoktu.</p>
+
+<p>Ancak bu bilgisayar programları için geçerli değildir. Bant kasetleri için
+de geçerli değildir. Şimdi kitaplar için kısmen yanlış ancak çoğu kitap için
+Xerox'tan ötürü bir kopya satın almaktan daha pahalı ve kesinlikle çok daha
+fazla iş olduğu ve sonucun daha az çekici olduğu hâlâ doğru. Şu anda telif
+hakkını zararsız ve kabul edilebilir hâle getiren durumun, telif hakkının
+yıkıcı ve dayanılmaz hâle geleceği bir duruma dönüştüğü bir dönemdeyiz. Yani
+&ldquo;korsanlar&rdquo; olarak iftiraya uğramış insanlar aslında yapmaları
+yasak olan yararlı bir şey yapmaya çalışan insanlardır. Telif hakkı yasaları
+tümüyle insanların kendi iyiliği için bazı bilgilerin kullanımını tamamen
+denetim altına almaya yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Ancak bilgilerin
+kamuya açık olduğundan emin olmak ve başkalarının kamuyu mahrum etmesini
+engellemek isteyen insanlara yardımcı olmak için tasarlanmamıştır. Yasanın
+kamuya ait bir parkın çöp kutusundaki bir şeyden farklı olduğu gibi kamu
+malından farklı olan, kamuya ait bir çalışma sınıfını tanıması gerektiğini
+düşünüyorum. Kimsenin götürmesi için orada değil, herkesin kullanması için
+orada ama kimse engellemiyor. Kamuoyunda kamunun sahip olduğu bir şeyin
+türev çalışmalarından mahrum bırakıldığını düşünen herkes bu konuda dava
+açabilmelidir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Fakat korsanlar programların kopyalarını almakla
+ilgilenmiyorlar çünkü bu programları kullanmak istiyorlar, bu bilgiyi daha
+iyi bir şey üretmek için kullanmak istedikleri için değil mi?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Bunun önemli bir ayrım olduğunu düşünmüyorum. Bir
+programı daha fazla kişinin kullanması, programın topluma daha fazla katkıda
+bulunduğu anlamına gelir. Bir veya milyon kez yenebilecek bir somun
+ekmeğiniz var.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bazı kullanıcılar destek almak için ticari yazılım
+satın alırlar. Dağıtım planınız nasıl destek sağlıyor?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Bu kullanıcıların yanlış yönlendirildiğinden ve
+açık düşünmediğinden şüpheleniyorum. Desteğe sahip olmak kesinlikle
+yararlıdır, ancak bunun yazılım satışı veya özel mülk yazılım ile nasıl bir
+ilgisi olduğunu düşünmeye başladıklarında, bu noktada kendi kafalarını
+karıştırmaktadırlar. Özel mülk yazılımın iyi bir destek alacağının garantisi
+yoktur. Satıcıların destek sağladıklarını söylemeleri, bunun iyi olacağı
+anlamına gelmez. Ve piyasadan silinebilirler. Aslında insanlar GNU EMACS'ın
+ticari EMACS'lardan daha iyi desteğe sahip olduğunu düşünüyor. Bunun
+nedenlerinden biri muhtemelen diğer EMACS'ları yazan insanlardan daha iyi
+bir hacker olmam <a href="#tn1">[1]</a>, ancak diğer neden herkesin
+kaynaklara sahip olması ve onunla nasıl bir şeyler yapacağını bulmak isteyen
+o kadar çok insan var ki benden destek almak zorunda değilsiniz. Sizin için
+bir sorunu çözmek amacıyla her zaman birini işe alabilirsiniz ve yazılım
+özgür olduğunda destek için rekabetçi bir pazara sahip olursunuz. Herhangi
+birisini işe alabilirsiniz. EMACS ile bir hizmet listesi dağıtıyorum,
+insanların adları ve telefon numaraları ile destek sağlamak için
+görevlendirildikleri bir liste.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Hata düzeltmelerini topluyor musunuz?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Şey, onları bana gönderiyorlar. Listelenmek
+isteyen tüm insanlardan, müşterilerinin hiçbirinden söylendikleri ne olursa
+olsun veya GNU yazılımında bu değişikliklerin bir parçası olarak herhangi
+bir değişiklik yaptıklarında gizli kalmasını asla istemeyeceklerine dair söz
+vermelerini istedim.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bu yüzden insanların, bir başkasının bilmediği bir
+sorunun çözümlerini bildiklerine dayanarak destek sağlamak için rekabet
+etmiş olamazsınız.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Zeki olmalarına ve probleminize çözüm
+bulma olasılıklarına veya daha sık karşılaşılan sorunları daha iyi
+anlamalarına veya size ne yapmanız gerektiğini nasıl daha iyi açıklayacağına
+bağlı olarak rekabet edebilirler. Bunların hepsi rekabet edebilecekleri
+yollardır. Daha iyisini yapmaya çalışabilirler ancak rakiplerini aktif
+olarak engelleyemezler.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Sanırım araba almak gibi. Destek veya sürekli bakım
+için orijinal üreticiye geri dönmek zorunda değilsiniz.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Veya bir ev satın almak gibi, evinizle ilgili
+sorunları çözebilecek tek kişi, onu ilk inşa eden müteahhit olsaydı nasıl
+olurdu? Bu, özel mülk yazılımdaki dayatma türüdür. İnsanlar bana Unix'te
+meydana gelen bir sorundan bahsediyorlar. Üreticiler, Unix'in geliştirilmiş
+sürümlerini sattıkları için düzeltmeleri toplama ve ikili dosyalar dışında
+bunları vermeme eğilimindedirler. Sonuç, hataların gerçekten
+düzeltilmemesidir.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Hepsi hataları bağımsız olarak çözmeye çalışan çabayı
+çoğaltıyor.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Evet. İşte, özel mülk bilgi sorununu toplumsal
+bir perspektife oturtmaya yardımcı olan bir başka nokta. Mali sorumluluk
+sigortası krizini düşünün. Toplumdan herhangi bir tazminat alabilmek için
+yaralı bir kişinin avukat tutması ve parayı bu avukatla paylaşması
+gerekir. Bu; kaza mağduru insanlara yardım etmenin aptalca ve verimsiz bir
+yoludur. Ve insanların her zaman işlerini rekabetlerinden uzaklaştırmak için
+koşturduklarını düşünün. Sadece kalemin çalınmadığından emin olmak için,
+kalemden daha pahalı olan büyük karton ambalajlarda paketlenmiş kalemleri
+düşünün. Her sokak köşesine sadece ücretsiz kalemler koysak daha iyi olmaz
+mıydı? Ve trafik akışını engelleyen tüm ücretli geçiş gişelerini düşünün. Bu
+devasa bir toplumsal olgu. İnsanlar toplumu engelleyerek para kazanmanın
+yollarını bulurlar. Toplumu engelleyebildiklerinde insanları yalnız
+bırakmaları için ödeme yapılabilir. Bilgiye sahip olmanın doğasında olan
+atıklar giderek daha önemli hâle gelecek ve nihayetinde kimsenin yaşamak
+için gerçekten çalışmak zorunda olmadığı ütopya arasındaki farkı
+yaratacaktır, çünkü hepsi robotlar ve tıpkı bizimki gibi bir dünya
+tarafından yapılır.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Yazılımdaki telif hakkı bildirimlerini yazmak gibi.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Daha çok herhangi bir şeyin kopyalarını
+yasaklamadığından emin olmak ve herkesin yapmış olduğu tüm işleri çoğaltmak
+için herkese polislik yapmak gibi.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bir kinik nasıl geçindiğinizi merak edebilir.</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Danışmanlıktan. Danışmanlık yaptığımda
+danışmanlık işi için yazdıklarımı açığa vurma hakkımı her zaman saklı
+tutarım. Ayrıca yazdığım özgür yazılımın ve diğer insanların yazdığı bazı
+e-postalanmış kopyalarla geçimimi sağlıyordum. Birçok kişi GNU EMACS için
+150 dolar gönderiyor ancak şimdi bu para başlattığım Özgür Yazılım Vakfına
+gidiyor. Vakıf bana bir maaş ödemiyor çünkü bu bir çıkar çatışması
+olurdu. Bunun yerine GNU üzerinde çalışması için diğer insanları
+tutar. Danışmanlık yaparak geçimini sağlayabildiğim sürece bunun en iyi yol
+olduğunu düşünüyorum.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Şu anda resmî GNU dağıtım bandında neler var?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Şu anda bant GNU EMACS (tüm bilgisayarlara uyan
+bir sürüm); <abbr title="Yet Another Compiler Compiler">YACC</abbr>'ın
+yerini alan bir program olan Bison; Profesör Sussman'ın LISP'ının süper
+basitleştirilmiş lehçesi olan <abbr>MIT</abbr> Scheme; ve Rogue'ye benzeyen
+bir zindan keşfetme oyunu olan Hack'i içeriyor.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Basılı kılavuz bantla birlikte geliyor mu?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Hayır. Basılı kılavuzların her biri 15 dolardır
+veya kendiniz kopyalayabilirsiniz. Bu röportajı da kopyalayın ve paylaşın.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Bunun bir kopyasını nasıl edinebilirsiniz?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Özgür Yazılım Vakfına&mdash;675 Massachusetts
+Ave., Cambridge, MA 02139&mdash;yazınız.</p>
+
+<p>[Şu anki adres (2005'ten beri): Free Software Foundation 51 Franklin St,
+Fifth Floor Boston, MA 02110-1301, USA Voice: +1-617-542-5942 Fax:
++1-617-542-2652]
+</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: GNU sistemi ile işiniz bittiğinde ne yapacaksınız?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Emin değilim. Bazen yapmaya devam edeceğim şeyin
+diğer yazılım alanlarında da aynı şey olduğunu düşünüyorum.</p>
+
+<p><strong>BYTE</strong>: Yani bu, yazılım endüstrisine yönelik bir dizi
+taarruzun sadece ilki mi?</p>
+
+<p><strong>Stallman</strong>: Umarım. Ama belki de yapacağım şey yalnızca
+yaşamımdaki birazcık zamanı çalışarak geçirip rahat bir yaşam
+yaşamaktır. Pahalı bir şekilde yaşamak zorunda değilim. Zamanın geri
+kalanında takılmak için ilginç insanlar bulabilirim veya nasıl yapılacağını
+bilmediğim şeyleri yapmayı öğrenebilirim.</p>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik
+beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli
+bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı
+kişiler.</div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a> adresine iletin. FSF ile
+iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen
+çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a
+href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a> adresine
+gönderin.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve
+önerilerinizi lütfen <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">bize&nbsp;bildirin</a>.</p><p>Bu
+yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a
+href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a>
+sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri
+gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a
+href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a
+href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma&nbsp;sayfamızı</a>
+ziyaret edebilirsiniz.</p>
+</div>
+
+<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
+ files generated as part of manuals) on the GNU web server should
+ be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this
+ without talking with the webmasters or licensing team first.
+ Please make sure the copyright date is consistent with the
+ document. For web pages, it is ok to list just the latest year the
+ document was modified, or published.
+
+ If you wish to list earlier years, that is ok too.
+ Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
+ years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
+ year, i.e., a year in which the document was published (including
+ being publicly visible on the web or in a revision control system).
+
+ There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
+ Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
+<p>Copyright &copy; 1999, 2000, 2001, 2002, 2007, 2013, 2014, 2020 Free
+Software Foundation, Inc.</p>
+
+<p>Bu sayfa <a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative
+Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında
+lisanslanmıştır.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p>
+<ul>
+<li>The FLOSS Information <a
+href="mailto:theflossinformation@gmail.com">&lt;theflossinformation@gmail.com&gt;</a>,
+2020.</li>
+</ul></div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Son Güncelleme:
+
+$Date: 2020/07/01 16:32:16 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+</body>
+</html>