summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html344
1 files changed, 344 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html
new file mode 100644
index 0000000..c69652f
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html
@@ -0,0 +1,344 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/android-and-users-freedom.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.tr.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.86 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title>
+
+<!--#include virtual="/philosophy/po/android-and-users-freedom.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" -->
+<h2>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü</h2>
+<p>yazan Richard Stallman<br />İlk olarak <em><a
+href="http://www.guardian.co.uk/technology/2011/sep/19/android-free-software-stallman">The
+Guardian</a></em>'da yayımlandı</p>
+
+<hr class="thin" />
+
+<p class="comment">
+Android, kullanıcılarının özgürlüğüne ne ölçüde saygı duyuyor? Özgürlüğe
+değer veren bir bilgisayar kullanıcısı için herhangi bir yazılım sistemi
+hakkında sorulması gereken en önemli soru budur.</p>
+
+<p><a href="http://fsf.org">Free/libre yazılım hareketinde</a> kullanıcıların
+özgürlüğüne saygı duyan bir yazılım geliştiriyoruz, böylece biz ve siz özgür
+olmayan yazılımlardan kurtulabiliyoruz. Aksine &ldquo;açık kaynak&rdquo;
+fikri kodun nasıl geliştirileceğine odaklanır; asıl değeri <a
+href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">özgürlükten ziyade kod
+kalitesi</a> olan farklı bir düşünce akımıdır. Dolayısıyla buradaki endişe
+Android'in &ldquo;<a
+href="/philosophy/free-open-overlap.html">açık</a>&rdquo; olup olmadığı
+değil, kullanıcıların özgür olmasına izin verip vermediğidir.</p>
+
+<p>Android; Linux (Torvalds'ın çekirdeği) ağırlıklı olmak üzere bazı
+kütüphaneler, bir Java platformu ve bazı uygulamalardan oluşan, cep
+telefonları ve diğer aygıtlar için bir işletim sistemidir. Linux bir yana
+Android'in 1. ve 2. sürümünün yazılımı çoğunlukla Google tarafından
+geliştirildi; Google, <a href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a>
+olmayan, esnek bir yazılım lisansı olan Apache 2.0 lisansı altında
+yayımladı.</p>
+
+<p>Android'de bulunan Linux sürümü tamamen özgür bir yazılım değildir çünkü
+bazıları bazı Android aygıtlarda gerçekten kullanılan özgür olmayan
+&ldquo;ikili blob'lar&rdquo; (Torvalds'ın Linux sürümü gibi) içerir. Android
+platformları; diğer özgür olmayan aygıt yazılımlarını ve özgür olmayan
+kütüphaneleri de kullanır. Bunların yanı sıra Google tarafından yayımlanan
+Android'in 1. ve 2. sürümünün kaynak kodu özgür bir yazılımdır, ancak bu kod
+aygıtı çalıştırmak için yetersizdir. Genellikle Android ile birlikte gelen
+uygulamalardan bazıları da özgür değildir.</p>
+
+<div class="announcement comment">
+<p><em><a href="http://FreeYourAndroid.org/">Androidinizi Özgürleştirin</a>
+kampanyasını destekleyin.</em></p>
+</div>
+
+<p>Android, <a href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU/Linux işletim
+sisteminden</a> çok farklı çünkü çok az GNU içeriyor. Gerçekten de Android
+ve GNU/Linux arasında ortak olan tek bileşen çekirdek olan
+Linux'tur. Yanlışlıkla &ldquo;Linux&rdquo;un tüm GNU/Linux bileşimine atıfta
+bulunduğunu düşünen insanlar; bu gerçeklerle düğüm düğüm bağlanır ve
+&ldquo;Android Linux içerir ancak Linux değil.&rdquo; gibi çelişkili
+açıklamalar yaparlar.(<a href="#linuxnote">1</a>) Bir karışıklık yok, durum
+basit: Android, Linux içeriyor ancak GNU içermiyor; dolayısıyla Android ve
+GNU/Linux çoğunlukla farklıdır çünkü tek ortak noktaları Linux'tur.</p>
+
+<p>Android'in bünyesindeki Linux, çekirdek, <a
+href="/licenses/gpl-2.0.html">GNU GPL'nin 2. sürümü</a> altında kaynak kodu
+ile ayrı bir program olmaya devam ediyor. Linux'u Apache 2.0 lisansı altında
+kodla birleştirmek; GPL'nin 2. sürümü ve Apache 2.0 <a
+href="/licenses/license-list.html#apache2">uyumsuz</a> olduğundan telif
+hakkı ihlali anlamına gelir. Google'nin bir şekilde Linux'u Apache lisansına
+dönüştürdüğü söylentileri hatalı; Google'nin, Linux'un kodundaki lisansı
+değiştirme yetkisi yoktur ve denememiştir. Linux'un yazarları, onun GPL'nin
+3. sürümü altında kullanılmasına izin verdiyse bu kod Apache lisanslı kodla
+birleştirilebilir ve bileşim <a href="/licenses/gpl.html">GPL'nin
+3. sürümü</a> altında yayımlanabilir. Ancak Linux bu şekilde yayımlanmadı.</p>
+
+<p>Google; Linux için GNU Genel Kamu Lisansı gerekliliklerine uymuştur ancak
+Android'in geri kalanındaki Apache lisansı için kaynak yayımı
+gerekmez. Google, Android 3.0'ın kaynak kodunu (Linux dışında) asla
+yayımlamayacağını söyledi. Android 3.1 kaynak kodu da saklandı, bu da
+Android 3'ü, Linux dışında, saf ve basitçe özgür olmayan yazılım hâline
+getiriyordu.</p>
+
+<p>Google; 3.0 kaynak kodunu hata dolu olduğu için sakladığını ve insanların
+bir sonraki sürümü beklemesi gerektiğini söyledi. Bu, Android sistemini
+çalıştırmak isteyen insanlar için iyi bir öneri olabilir ancak kullanıcılar
+buna karar verecek olanlar olmalıdır. Aslında, kendi sürümlerindeki
+değişikliklerin bazılarını dâhil etmek isteyen geliştiriciler ve onarıcılar
+bu kodu iyi kullanabilirlerdi.</p>
+
+<p>Neyse ki Google daha sonra Android 3.* için kaynak kodunu 4. sürümü
+yayımladığında (kaynak koduyla da) yayımladı. Yukarıdaki sorunun politika
+değişikliğinden ziyade geçici bir sapma olduğu ortaya çıktı. Bununla
+birlikte bir kez olan şey tekrar da olabilir.</p>
+
+<p>Her durumda Android'in çeşitli sürümlerinin kaynak kodlarının çoğu özgür
+yazılım olarak yayımlandı. Bu, bu Android sürümlerini kullanan ürünlerin
+kullanıcıların özgürlüğüne saygı gösterdiği anlamına mı geliyor? Bir kaç
+nedenden dolayı bu anlama gelmiyor.</p>
+
+<p>Her şeyden önce onların çoğu YouTube ve Google Haritalar gibi hizmetlerle
+konuşmak için özgür olmayan Google uygulamalarını içerir. Bunlar resmen
+Android'in bir parçası değil ancak bu, ürünü iyi yapmıyor. Android'in daha
+önceki sürümleri için kullanılabilen özgür uygulamaların çoğu, <a
+href="http://arstechnica.com/gadgets/2013/10/googles-iron-grip-on-android-controlling-open-source-by-any-means-necessary/">özgür
+olmayan uygulamalarla değiştirildi</a>; 2013 yılında <a
+href="http://www.androidbeat.com/2013/12/new-google-play-edition-devices-lack-photo-gallery-app-use-google/">özgür
+olmayan bir Google+ uygulaması dışında fotoğrafları görüntülemenin bir
+yolunu sağlamayan</a> Android aygıtlar ortaya çıktı. 2014 yılında Google; <a
+href="http://arstechnica.com/gadgets/2014/06/android-wear-auto-and-tv-save-you-from-skins-and-oems-from-themselves/">TV'ler,
+saatler ve arabalar için Android sürümlerinin büyük ölçüde özgür
+olmayacağını duyurdu</a>.
+</p>
+
+<p>Çoğu Android aygıtı, özgür olmayan Google Play yazılımı (eskiden
+&ldquo;Android Market&rdquo;) ile birlikte gelir. Bu yazılım, bir Google
+hesabı olan kullanıcıları özgür olmayan uygulamalar kurmaya davet
+eder. Ayrıca Google'nin uygulamaları zorla kurabileceği veya kaldırabileceği
+bir arka kapısı vardır. (Bu muhtemelen onu evrensel bir arka kapı yaratır
+ancak bu kanıtlanmamıştır.) Google Play resmî olarak Android'in bir parçası
+değildir ancak bu onun kötülüğünü azaltmaz.
+</p>
+
+<p>Google; birçok temel genel işlevi özgür olmayan <a
+href="https://blog.grobox.de/2016/the-proprietarization-of-android-google-play-services-and-apps/">Google
+Play Hizmetleri kütüphanesine</a> taşıdı. Bir uygulamanın kendi kodu özgür
+bir yazılımsa ancak Google Play Hizmetleri'ne bağlıysa bu uygulama bir bütün
+olarak etkili bir şekilde özgür değildir; Android'in Replicant gibi özgür
+bir sürümünde çalışamaz.
+</p>
+
+<p>Özgürlüğe değer veriyorsanız Google Play'ın sunduğu özgür olmayan
+uygulamaları istemezsiniz. Özgür Android uygulamaları kurmak için Google
+Play'e ihtiyacınız yoktur çünkü bunları <a
+href="http://f-droid.org">f-droid.org</a> adresinden edinebilirsiniz.
+</p>
+
+<p>Android ürünleri ayrıca özgür olmayan kütüphanelerle birlikte gelir. Bunlar
+resmen Android'in bir parçası değil ancak çeşitli Android işlevleri onlara
+bağlı olduğundan herhangi bir gerçek Android kurulumunun bir parçasıdırlar.</p>
+
+<p>Resmî olarak Android'in bir parçası olan programlar bile Google'nin
+yayımladığı kaynak koduna karşılık gelmeyebilir. Üreticiler bu kodu
+değiştirebilir ve genellikle kendi sürümlerinin kaynak kodunu
+yayımlamazlar. GNU GPL, uygun oldukları varsayılarak, Linux'un sürümleri
+için kodu dağıtmalarını gerektirir. Kodun geri kalanı esnek Apache lisansı
+altında, gerçekten kullandıkları kaynak sürümü yayımlamalarını gerektirmez.</p>
+
+<p>Bir kullanıcı, Android sistemindeki telefonuyla birlikte gelen birçok
+programın <a
+href="http://www.beneaththewaves.net/Projects/Motorola_Is_Listening.html">Motorola'ya
+kişisel veri gönderecek şekilde değiştirildiğini</a> keşfetti. Bazı
+üreticiler <a
+href="http://androidsecuritytest.com/features/logs-and-services/loggers/carrieriq/">
+Carrier IQ gibi gizli bir genel gözetim paketi</a> ekler.</p>
+
+<p><a href="http://replicant.us">Replicant</a>, Android'in özgür
+sürümüdür. Replicant geliştiricileri, bazı telefon modelleri için birçok
+özgür olmayan kütüphaneyi başkalarıyla değiştirmiştir. Özgür olmayan
+uygulamalar hariç tutulur ancak kesinlikle bunları kullanmak
+istemezsiniz. Buna karşılık CyanogenMod (Android'in değiştirilmiş başka bir
+sürümü), bazı özgür olmayan programlar içerdiği için özgür değildir.</p>
+
+<p>Birçok Android aygıtı &ldquo;zalim&rdquo;dir: Kullanıcılar kendi
+değiştirilmiş yazılımlarını kuramayacak ve çalıştıramayacak, yalnızca bazı
+şirketler tarafından onaylanan sürümleri kurabilecek ve çalıştırabilecek
+şekilde tasarlanmışlardır. Bu durumda çalıştırılabilir dosyalar sizin için
+özgür ve kullanılabilir kaynaklardan yapılmış olsalar bile özgür
+değildir. Bununla birlikte bazı Android aygıtlara &ldquo;root
+atılabilir&rdquo;, böylece kullanıcılar farklı yazılımlar kurabilir.</p>
+
+<p>Önemli aygıt yazılımı veya sürücüler de genellikle özel mülktür. Bunlar;
+hücresel ağ radyosunu, WiFi'yi, bluetooth'u, GPS'yi, 3B grafikleri,
+kamerayı, hoparlörü ve bazı durumlarda mikrofonu da idare eder. Bazı
+modellerde bu sürücülerden birkaçı özgürdür ve onsuz yapabileceğiniz
+bazıları vardır, ancak mikrofon veya hücresel ağ radyosu olmadan
+yapamazsınız.</p>
+
+<p>Hücresel ağ aygıt yazılımı önceden kurulmuş olarak gelir. Tek yaptığı orada
+durmak ve istediğiniz zaman hücresel ağla haberleşmek olsaydı bunu bir
+devreye eş değer olarak görebilirdik. Bir bilgisayar aygıtındaki yazılımın
+özgür olması gerektiğinde ısrar ettiğimizde, yükseltilmeyecek önceden
+kurulmuş aygıt yazılımını hiçbir zaman göz ardı edemeyiz, çünkü kullanıcı
+için bir devre yerine bir program olması fark etmez.</p>
+
+<p>Ne yazık ki bu durumda kötücül bir devre olacaktır. Kötücül özellikler nasıl
+uygulanırsa uygulansınlar kabul edilemez.</p>
+
+<p>Çoğu Android aygıtta bu aygıt yazılımı o kadar fazla denetime sahiptir ki
+ürünü bir dinleme aygıtına dönüştürebilir. Bazılarında mikrofonu
+denetler. Bazılarında paylaşımlı bellek yoluyla ana bilgisayarın bütün
+denetimini ele geçirebilir ve böylece kurduğunuz özgür yazılımı geçersiz
+kılabilir veya değiştirebilir. Bazı, belki de tüm, modellerde aygıttaki
+yazılımın geri kalanının üzerine yazmak için bu aygıt yazılımının uzaktan
+denetimini yapmak mümkündür. Özgür yazılımın amacı; yazılımımızı ve
+bilişimimizi kendimizin denetlemesidir; arka kapılı bir sistem buna uygun
+değildir. Herhangi bir bilişim sisteminde hata <em>olabilirken</em> bu
+aygıtların kendisi hata <em>olabilir</em>. (<a
+href="http://www.guardian.co.uk/books/2006/aug/12/politics">Semerkant'taki
+Cinayet</a>'teki Craig Murray, kuşkulanmayan bir hedefin Android olmayan
+taşınabilir telefonunu uzaktan dinleme aygıtına dönüştüren bir istihbarat
+operasyonuna katılımını anlatıyor.)</p>
+
+<p>Her durumda bir Android telefondaki hücresel ağ aygıt yazılımı bir devreye
+eş değer değildir çünkü donanım yeni sürümlerin kurulmasına izin verir ve bu
+aslında yapılır. Özel mülk aygıt yazılımı olduğundan pratikte yalnızca
+üretici yeni sürümler yapabilir, kullanıcılar yapamaz.</p>
+
+<p>Bu noktaları bir araya getirerek yeni sürümlerinin yüklenmemesi koşuluyla
+özgür olmayan hücresel ağ aygıt yazılımına katlanabiliriz, ana bilgisayarın
+denetimini alamaz ve yalnızca özgür işletim sistemi iletişim kurmayı
+seçtiğinde iletişim kurabilir. Başka bir deyişle devre ile eş değer
+olmalıdır ve bu devre kötücül olmamalıdır. Bu özelliklere sahip bir Android
+telefon oluşturmak için teknik bir engel yoktur ancak hiçbirinden haberdar
+değiliz.</p>
+
+<p>Android kendi kendini barındıran bir sistem değildir; Android için
+geliştirmenin başka bir sistemde yapılması gerekiyor. Google'nin
+&ldquo;yazılım geliştirme takımı&rdquo;ndaki (<abbr title="software
+development kit">SDK</abbr>) araçlar, özgür gibi gözüküyor ancak bunu
+doğrulamak zor. Belirli Google API'ları için tanım dosyaları özgür
+değildir. SDK'yi kurmak, imzalamayı reddetmeniz gereken özel mülk bir
+yazılım lisansının imzalanmasını gerektiriyor. <a
+href="http://redmine.replicant.us/projects/replicant/wiki/ReplicantSDK">
+Replicant'ın SDK'si</a> özgür bir ikamedir.</p>
+
+<p>Android'in son basın haberleri patent savaşlarına odaklanıyor. Yazılım
+patentlerinin kaldırılmasına yönelik 20 yıllık kampanya boyunca bu tür
+savaşların olabileceği konusunda uyardık. Yazılım patentleri Android'den
+özelliklerin kaldırılmasına zorlayabilir veya hatta kullanılamaz hâle
+getirebilir. Yazılım patentlerinin neden kaldırılması gerektiği hakkında
+daha fazla bilgi için <a
+href="http://endsoftpatents.org">endsoftpatents.org</a> adresine
+bakabilirsiniz.</p>
+
+<p>Bununla birlikte patent saldırıları ve Google'nin yanıtları bu yazının
+konusuyla doğrudan ilgili değildir, bu yazının konusu Android ürünlerinin
+kısmen etik bir dağıtım sistemine nasıl yaklaştığı ve nasıl yetersiz
+kaldığıdır. Bu sorun, basının da ilgisine layıktır.</p>
+
+<p>Android; etik, kullanıcı denetimli, özgür yazılım taşınabilir bir telefona
+doğru atılan önemli bir adımdır ancak gidecek daha çok yol var ve Google
+yanlış yönde ilerliyor. Hacker'ler <a href="#tn1">[1]</a>, <a
+href="http://replicant.us">Replicant</a> üzerinde çalışıyor ancak yeni bir
+aygıt modelini desteklemek büyük bir iş ve aygıt yazılımı sorunu devam
+ediyor. Bugünün Android telefonları, Apple veya Windows telefonlardan çok
+daha az kötü olsa da özgürlüğünüze saygı duydukları söylenemez.</p>
+
+<hr class="thin" />
+
+<ol>
+<li id="linuxnote">Bu karışıklığın en uç örneği, &ldquo;Android aygıtlarınıza Linux [sic]
+kurulumu&rdquo; için yardım sunan linuxonandroid.com sitesinde yer
+almaktadır. Bu tamamen yanlıştır: Kurdukları şey Android'in bir parçası
+olarak zaten mevcut olan, Linux <em>hariç</em>, GNU sisteminin bir
+sürümüdür. Bu site yalnızca <a href="/distros/distros.html">özgür olmayan
+GNU/Linux dağıtımlarını</a> desteklediğinden önermiyoruz.
+</li>
+</ol>
+
+<!-- If needed, change the copyright block at the bottom. In general,
+ all pages on the GNU web server should have the section about
+ verbatim copying. Please do NOT remove this without talking
+ with the webmasters first.
+ Please make sure the copyright date is consistent with the document
+ and that it is like this: "2001, 2002", not this: "2001-2002". -->
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik
+beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli
+bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı
+kişiler.</div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a> adresine iletin. FSF ile
+iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen
+çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a
+href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a> adresine
+gönderin.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve
+önerilerinizi lütfen <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">bize&nbsp;bildirin</a>.</p><p>Bu
+yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a
+href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a>
+sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri
+gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a
+href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a
+href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma&nbsp;sayfamızı</a>
+ziyaret edebilirsiniz.</p>
+</div>
+
+<p>Copyright &copy; 2011, 2012, 2014, 2015, 2016, 2018, 2020 Richard Stallman</p>
+
+<p>Bu sayfa <a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative
+Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında
+lisanslanmıştır.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p>
+<ul>
+<li>The FLOSS Information <a
+href="mailto:theflossinformation@gmail.com">&lt;theflossinformation@gmail.com&gt;</a>,
+2020.</li>
+</ul></div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Son Güncelleme:
+
+$Date: 2020/04/27 18:30:29 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
+</body>
+</html>