diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html | 344 |
1 files changed, 344 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html new file mode 100644 index 0000000..c69652f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tr/android-and-users-freedom.html @@ -0,0 +1,344 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/android-and-users-freedom.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.tr.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü - GNU Projesi - Özgür Yazılım Vakfı</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/android-and-users-freedom.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.tr.html" --> +<h2>Android ve Kullanıcıların Özgürlüğü</h2> +<p>yazan Richard Stallman<br />İlk olarak <em><a +href="http://www.guardian.co.uk/technology/2011/sep/19/android-free-software-stallman">The +Guardian</a></em>'da yayımlandı</p> + +<hr class="thin" /> + +<p class="comment"> +Android, kullanıcılarının özgürlüğüne ne ölçüde saygı duyuyor? Özgürlüğe +değer veren bir bilgisayar kullanıcısı için herhangi bir yazılım sistemi +hakkında sorulması gereken en önemli soru budur.</p> + +<p><a href="http://fsf.org">Free/libre yazılım hareketinde</a> kullanıcıların +özgürlüğüne saygı duyan bir yazılım geliştiriyoruz, böylece biz ve siz özgür +olmayan yazılımlardan kurtulabiliyoruz. Aksine “açık kaynak” +fikri kodun nasıl geliştirileceğine odaklanır; asıl değeri <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">özgürlükten ziyade kod +kalitesi</a> olan farklı bir düşünce akımıdır. Dolayısıyla buradaki endişe +Android'in “<a +href="/philosophy/free-open-overlap.html">açık</a>” olup olmadığı +değil, kullanıcıların özgür olmasına izin verip vermediğidir.</p> + +<p>Android; Linux (Torvalds'ın çekirdeği) ağırlıklı olmak üzere bazı +kütüphaneler, bir Java platformu ve bazı uygulamalardan oluşan, cep +telefonları ve diğer aygıtlar için bir işletim sistemidir. Linux bir yana +Android'in 1. ve 2. sürümünün yazılımı çoğunlukla Google tarafından +geliştirildi; Google, <a href="/licenses/copyleft.html">copyleft</a> +olmayan, esnek bir yazılım lisansı olan Apache 2.0 lisansı altında +yayımladı.</p> + +<p>Android'de bulunan Linux sürümü tamamen özgür bir yazılım değildir çünkü +bazıları bazı Android aygıtlarda gerçekten kullanılan özgür olmayan +“ikili blob'lar” (Torvalds'ın Linux sürümü gibi) içerir. Android +platformları; diğer özgür olmayan aygıt yazılımlarını ve özgür olmayan +kütüphaneleri de kullanır. Bunların yanı sıra Google tarafından yayımlanan +Android'in 1. ve 2. sürümünün kaynak kodu özgür bir yazılımdır, ancak bu kod +aygıtı çalıştırmak için yetersizdir. Genellikle Android ile birlikte gelen +uygulamalardan bazıları da özgür değildir.</p> + +<div class="announcement comment"> +<p><em><a href="http://FreeYourAndroid.org/">Androidinizi Özgürleştirin</a> +kampanyasını destekleyin.</em></p> +</div> + +<p>Android, <a href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU/Linux işletim +sisteminden</a> çok farklı çünkü çok az GNU içeriyor. Gerçekten de Android +ve GNU/Linux arasında ortak olan tek bileşen çekirdek olan +Linux'tur. Yanlışlıkla “Linux”un tüm GNU/Linux bileşimine atıfta +bulunduğunu düşünen insanlar; bu gerçeklerle düğüm düğüm bağlanır ve +“Android Linux içerir ancak Linux değil.” gibi çelişkili +açıklamalar yaparlar.(<a href="#linuxnote">1</a>) Bir karışıklık yok, durum +basit: Android, Linux içeriyor ancak GNU içermiyor; dolayısıyla Android ve +GNU/Linux çoğunlukla farklıdır çünkü tek ortak noktaları Linux'tur.</p> + +<p>Android'in bünyesindeki Linux, çekirdek, <a +href="/licenses/gpl-2.0.html">GNU GPL'nin 2. sürümü</a> altında kaynak kodu +ile ayrı bir program olmaya devam ediyor. Linux'u Apache 2.0 lisansı altında +kodla birleştirmek; GPL'nin 2. sürümü ve Apache 2.0 <a +href="/licenses/license-list.html#apache2">uyumsuz</a> olduğundan telif +hakkı ihlali anlamına gelir. Google'nin bir şekilde Linux'u Apache lisansına +dönüştürdüğü söylentileri hatalı; Google'nin, Linux'un kodundaki lisansı +değiştirme yetkisi yoktur ve denememiştir. Linux'un yazarları, onun GPL'nin +3. sürümü altında kullanılmasına izin verdiyse bu kod Apache lisanslı kodla +birleştirilebilir ve bileşim <a href="/licenses/gpl.html">GPL'nin +3. sürümü</a> altında yayımlanabilir. Ancak Linux bu şekilde yayımlanmadı.</p> + +<p>Google; Linux için GNU Genel Kamu Lisansı gerekliliklerine uymuştur ancak +Android'in geri kalanındaki Apache lisansı için kaynak yayımı +gerekmez. Google, Android 3.0'ın kaynak kodunu (Linux dışında) asla +yayımlamayacağını söyledi. Android 3.1 kaynak kodu da saklandı, bu da +Android 3'ü, Linux dışında, saf ve basitçe özgür olmayan yazılım hâline +getiriyordu.</p> + +<p>Google; 3.0 kaynak kodunu hata dolu olduğu için sakladığını ve insanların +bir sonraki sürümü beklemesi gerektiğini söyledi. Bu, Android sistemini +çalıştırmak isteyen insanlar için iyi bir öneri olabilir ancak kullanıcılar +buna karar verecek olanlar olmalıdır. Aslında, kendi sürümlerindeki +değişikliklerin bazılarını dâhil etmek isteyen geliştiriciler ve onarıcılar +bu kodu iyi kullanabilirlerdi.</p> + +<p>Neyse ki Google daha sonra Android 3.* için kaynak kodunu 4. sürümü +yayımladığında (kaynak koduyla da) yayımladı. Yukarıdaki sorunun politika +değişikliğinden ziyade geçici bir sapma olduğu ortaya çıktı. Bununla +birlikte bir kez olan şey tekrar da olabilir.</p> + +<p>Her durumda Android'in çeşitli sürümlerinin kaynak kodlarının çoğu özgür +yazılım olarak yayımlandı. Bu, bu Android sürümlerini kullanan ürünlerin +kullanıcıların özgürlüğüne saygı gösterdiği anlamına mı geliyor? Bir kaç +nedenden dolayı bu anlama gelmiyor.</p> + +<p>Her şeyden önce onların çoğu YouTube ve Google Haritalar gibi hizmetlerle +konuşmak için özgür olmayan Google uygulamalarını içerir. Bunlar resmen +Android'in bir parçası değil ancak bu, ürünü iyi yapmıyor. Android'in daha +önceki sürümleri için kullanılabilen özgür uygulamaların çoğu, <a +href="http://arstechnica.com/gadgets/2013/10/googles-iron-grip-on-android-controlling-open-source-by-any-means-necessary/">özgür +olmayan uygulamalarla değiştirildi</a>; 2013 yılında <a +href="http://www.androidbeat.com/2013/12/new-google-play-edition-devices-lack-photo-gallery-app-use-google/">özgür +olmayan bir Google+ uygulaması dışında fotoğrafları görüntülemenin bir +yolunu sağlamayan</a> Android aygıtlar ortaya çıktı. 2014 yılında Google; <a +href="http://arstechnica.com/gadgets/2014/06/android-wear-auto-and-tv-save-you-from-skins-and-oems-from-themselves/">TV'ler, +saatler ve arabalar için Android sürümlerinin büyük ölçüde özgür +olmayacağını duyurdu</a>. +</p> + +<p>Çoğu Android aygıtı, özgür olmayan Google Play yazılımı (eskiden +“Android Market”) ile birlikte gelir. Bu yazılım, bir Google +hesabı olan kullanıcıları özgür olmayan uygulamalar kurmaya davet +eder. Ayrıca Google'nin uygulamaları zorla kurabileceği veya kaldırabileceği +bir arka kapısı vardır. (Bu muhtemelen onu evrensel bir arka kapı yaratır +ancak bu kanıtlanmamıştır.) Google Play resmî olarak Android'in bir parçası +değildir ancak bu onun kötülüğünü azaltmaz. +</p> + +<p>Google; birçok temel genel işlevi özgür olmayan <a +href="https://blog.grobox.de/2016/the-proprietarization-of-android-google-play-services-and-apps/">Google +Play Hizmetleri kütüphanesine</a> taşıdı. Bir uygulamanın kendi kodu özgür +bir yazılımsa ancak Google Play Hizmetleri'ne bağlıysa bu uygulama bir bütün +olarak etkili bir şekilde özgür değildir; Android'in Replicant gibi özgür +bir sürümünde çalışamaz. +</p> + +<p>Özgürlüğe değer veriyorsanız Google Play'ın sunduğu özgür olmayan +uygulamaları istemezsiniz. Özgür Android uygulamaları kurmak için Google +Play'e ihtiyacınız yoktur çünkü bunları <a +href="http://f-droid.org">f-droid.org</a> adresinden edinebilirsiniz. +</p> + +<p>Android ürünleri ayrıca özgür olmayan kütüphanelerle birlikte gelir. Bunlar +resmen Android'in bir parçası değil ancak çeşitli Android işlevleri onlara +bağlı olduğundan herhangi bir gerçek Android kurulumunun bir parçasıdırlar.</p> + +<p>Resmî olarak Android'in bir parçası olan programlar bile Google'nin +yayımladığı kaynak koduna karşılık gelmeyebilir. Üreticiler bu kodu +değiştirebilir ve genellikle kendi sürümlerinin kaynak kodunu +yayımlamazlar. GNU GPL, uygun oldukları varsayılarak, Linux'un sürümleri +için kodu dağıtmalarını gerektirir. Kodun geri kalanı esnek Apache lisansı +altında, gerçekten kullandıkları kaynak sürümü yayımlamalarını gerektirmez.</p> + +<p>Bir kullanıcı, Android sistemindeki telefonuyla birlikte gelen birçok +programın <a +href="http://www.beneaththewaves.net/Projects/Motorola_Is_Listening.html">Motorola'ya +kişisel veri gönderecek şekilde değiştirildiğini</a> keşfetti. Bazı +üreticiler <a +href="http://androidsecuritytest.com/features/logs-and-services/loggers/carrieriq/"> +Carrier IQ gibi gizli bir genel gözetim paketi</a> ekler.</p> + +<p><a href="http://replicant.us">Replicant</a>, Android'in özgür +sürümüdür. Replicant geliştiricileri, bazı telefon modelleri için birçok +özgür olmayan kütüphaneyi başkalarıyla değiştirmiştir. Özgür olmayan +uygulamalar hariç tutulur ancak kesinlikle bunları kullanmak +istemezsiniz. Buna karşılık CyanogenMod (Android'in değiştirilmiş başka bir +sürümü), bazı özgür olmayan programlar içerdiği için özgür değildir.</p> + +<p>Birçok Android aygıtı “zalim”dir: Kullanıcılar kendi +değiştirilmiş yazılımlarını kuramayacak ve çalıştıramayacak, yalnızca bazı +şirketler tarafından onaylanan sürümleri kurabilecek ve çalıştırabilecek +şekilde tasarlanmışlardır. Bu durumda çalıştırılabilir dosyalar sizin için +özgür ve kullanılabilir kaynaklardan yapılmış olsalar bile özgür +değildir. Bununla birlikte bazı Android aygıtlara “root +atılabilir”, böylece kullanıcılar farklı yazılımlar kurabilir.</p> + +<p>Önemli aygıt yazılımı veya sürücüler de genellikle özel mülktür. Bunlar; +hücresel ağ radyosunu, WiFi'yi, bluetooth'u, GPS'yi, 3B grafikleri, +kamerayı, hoparlörü ve bazı durumlarda mikrofonu da idare eder. Bazı +modellerde bu sürücülerden birkaçı özgürdür ve onsuz yapabileceğiniz +bazıları vardır, ancak mikrofon veya hücresel ağ radyosu olmadan +yapamazsınız.</p> + +<p>Hücresel ağ aygıt yazılımı önceden kurulmuş olarak gelir. Tek yaptığı orada +durmak ve istediğiniz zaman hücresel ağla haberleşmek olsaydı bunu bir +devreye eş değer olarak görebilirdik. Bir bilgisayar aygıtındaki yazılımın +özgür olması gerektiğinde ısrar ettiğimizde, yükseltilmeyecek önceden +kurulmuş aygıt yazılımını hiçbir zaman göz ardı edemeyiz, çünkü kullanıcı +için bir devre yerine bir program olması fark etmez.</p> + +<p>Ne yazık ki bu durumda kötücül bir devre olacaktır. Kötücül özellikler nasıl +uygulanırsa uygulansınlar kabul edilemez.</p> + +<p>Çoğu Android aygıtta bu aygıt yazılımı o kadar fazla denetime sahiptir ki +ürünü bir dinleme aygıtına dönüştürebilir. Bazılarında mikrofonu +denetler. Bazılarında paylaşımlı bellek yoluyla ana bilgisayarın bütün +denetimini ele geçirebilir ve böylece kurduğunuz özgür yazılımı geçersiz +kılabilir veya değiştirebilir. Bazı, belki de tüm, modellerde aygıttaki +yazılımın geri kalanının üzerine yazmak için bu aygıt yazılımının uzaktan +denetimini yapmak mümkündür. Özgür yazılımın amacı; yazılımımızı ve +bilişimimizi kendimizin denetlemesidir; arka kapılı bir sistem buna uygun +değildir. Herhangi bir bilişim sisteminde hata <em>olabilirken</em> bu +aygıtların kendisi hata <em>olabilir</em>. (<a +href="http://www.guardian.co.uk/books/2006/aug/12/politics">Semerkant'taki +Cinayet</a>'teki Craig Murray, kuşkulanmayan bir hedefin Android olmayan +taşınabilir telefonunu uzaktan dinleme aygıtına dönüştüren bir istihbarat +operasyonuna katılımını anlatıyor.)</p> + +<p>Her durumda bir Android telefondaki hücresel ağ aygıt yazılımı bir devreye +eş değer değildir çünkü donanım yeni sürümlerin kurulmasına izin verir ve bu +aslında yapılır. Özel mülk aygıt yazılımı olduğundan pratikte yalnızca +üretici yeni sürümler yapabilir, kullanıcılar yapamaz.</p> + +<p>Bu noktaları bir araya getirerek yeni sürümlerinin yüklenmemesi koşuluyla +özgür olmayan hücresel ağ aygıt yazılımına katlanabiliriz, ana bilgisayarın +denetimini alamaz ve yalnızca özgür işletim sistemi iletişim kurmayı +seçtiğinde iletişim kurabilir. Başka bir deyişle devre ile eş değer +olmalıdır ve bu devre kötücül olmamalıdır. Bu özelliklere sahip bir Android +telefon oluşturmak için teknik bir engel yoktur ancak hiçbirinden haberdar +değiliz.</p> + +<p>Android kendi kendini barındıran bir sistem değildir; Android için +geliştirmenin başka bir sistemde yapılması gerekiyor. Google'nin +“yazılım geliştirme takımı”ndaki (<abbr title="software +development kit">SDK</abbr>) araçlar, özgür gibi gözüküyor ancak bunu +doğrulamak zor. Belirli Google API'ları için tanım dosyaları özgür +değildir. SDK'yi kurmak, imzalamayı reddetmeniz gereken özel mülk bir +yazılım lisansının imzalanmasını gerektiriyor. <a +href="http://redmine.replicant.us/projects/replicant/wiki/ReplicantSDK"> +Replicant'ın SDK'si</a> özgür bir ikamedir.</p> + +<p>Android'in son basın haberleri patent savaşlarına odaklanıyor. Yazılım +patentlerinin kaldırılmasına yönelik 20 yıllık kampanya boyunca bu tür +savaşların olabileceği konusunda uyardık. Yazılım patentleri Android'den +özelliklerin kaldırılmasına zorlayabilir veya hatta kullanılamaz hâle +getirebilir. Yazılım patentlerinin neden kaldırılması gerektiği hakkında +daha fazla bilgi için <a +href="http://endsoftpatents.org">endsoftpatents.org</a> adresine +bakabilirsiniz.</p> + +<p>Bununla birlikte patent saldırıları ve Google'nin yanıtları bu yazının +konusuyla doğrudan ilgili değildir, bu yazının konusu Android ürünlerinin +kısmen etik bir dağıtım sistemine nasıl yaklaştığı ve nasıl yetersiz +kaldığıdır. Bu sorun, basının da ilgisine layıktır.</p> + +<p>Android; etik, kullanıcı denetimli, özgür yazılım taşınabilir bir telefona +doğru atılan önemli bir adımdır ancak gidecek daha çok yol var ve Google +yanlış yönde ilerliyor. Hacker'ler <a href="#tn1">[1]</a>, <a +href="http://replicant.us">Replicant</a> üzerinde çalışıyor ancak yeni bir +aygıt modelini desteklemek büyük bir iş ve aygıt yazılımı sorunu devam +ediyor. Bugünün Android telefonları, Apple veya Windows telefonlardan çok +daha az kötü olsa da özgürlüğünüze saygı duydukları söylenemez.</p> + +<hr class="thin" /> + +<ol> +<li id="linuxnote">Bu karışıklığın en uç örneği, “Android aygıtlarınıza Linux [sic] +kurulumu” için yardım sunan linuxonandroid.com sitesinde yer +almaktadır. Bu tamamen yanlıştır: Kurdukları şey Android'in bir parçası +olarak zaten mevcut olan, Linux <em>hariç</em>, GNU sisteminin bir +sürümüdür. Bu site yalnızca <a href="/distros/distros.html">özgür olmayan +GNU/Linux dağıtımlarını</a> desteklediğinden önermiyoruz. +</li> +</ol> + +<!-- If needed, change the copyright block at the bottom. In general, + all pages on the GNU web server should have the section about + verbatim copying. Please do NOT remove this without talking + with the webmasters first. + Please make sure the copyright date is consistent with the document + and that it is like this: "2001, 2002", not this: "2001-2002". --> +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> +<a id="tn1">[1]</a> Burada kullanılan hacker, üstat anlamındadır: teknik +beceri sahibi, problem çözmeden zevk alan ve sınırları aşan kişiler, belirli +bir konuda sahip olduğu bilgiyi kullanıp daha fazlasını öğrenmeye meraklı +kişiler.</div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.tr.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Lütfen FSF ve GNU ile ilgili sorularınızı <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a> adresine iletin. FSF ile +iletişim kurmanın <a href="/contact/">başka yolları</a> da vardır. Lütfen +çalışmayan bağlantıları ve başka düzeltmeleri veya önerilerinizi <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a> adresine +gönderin.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Çevirilerimizde bulmuş olabileceğiniz hataları, aklınızdaki soru ve +önerilerinizi lütfen <a +href="mailto:web-translators@gnu.org">bize bildirin</a>.</p><p>Bu +yazının çeviri düzenlemesi ve sunuşu ile ilgili bilgi için lütfen <a +href="/server/standards/README.translations.html">Çeviriler BENİOKU</a> +sayfasına bakın. Bu sayfanın ve diğer tüm sayfaların Türkçe çevirileri +gönüllüler tarafından yapılmaktadır; Türkçe niteliği yüksek bir <a +href="/home.html">www.gnu.org</a> için bize yardımcı olmak istiyorsanız, <a +href="https://savannah.gnu.org/projects/www-tr">çalışma sayfamızı</a> +ziyaret edebilirsiniz.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2011, 2012, 2014, 2015, 2016, 2018, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Bu sayfa <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.tr">Creative +Commons Alıntı-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı</a> altında +lisanslanmıştır.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.tr.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<p><strong>Çeviriye katkıda bulunanlar:</strong></p> +<ul> +<li>The FLOSS Information <a +href="mailto:theflossinformation@gmail.com"><theflossinformation@gmail.com></a>, +2020.</li> +</ul></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Son Güncelleme: + +$Date: 2020/04/27 18:30:29 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> |