summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/tl/linux-and-gnu.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/tl/linux-and-gnu.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/tl/linux-and-gnu.html323
1 files changed, 323 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/tl/linux-and-gnu.html b/talermerchantdemos/blog/articles/tl/linux-and-gnu.html
new file mode 100644
index 0000000..e8e7f7b
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/tl/linux-and-gnu.html
@@ -0,0 +1,323 @@
+<!--#set var="PO_FILE" value=''
+ --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/gnu/linux-and-gnu.html"
+ --><!--#set var="DIFF_FILE" value=""
+ --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2005-06-19" -->
+
+<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
+ "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
+<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="tl" lang="tl">
+
+<!-- TRANSLATORS: This page was generated locally by GNUN. Please do
+ not update it manually, update the corresponding PO file instead.
+ The PO is archived in trans-coord task #14377 (file: orphan-POs.tar.gz).
+ For more info, contact web-translators@gnu.org. -->
+
+<head>
+<!--#include virtual="/server/head-include-1.html" -->
+<title>Linux at GNU – Proyektong GNU – Free Software Foundation</title>
+<meta http-equiv="Keywords" content="GNU, FSF, Free Software Foundation, Linux, Emacs, GCC, Unix, Free Software, Operating System, GNU Kernel, HURD, GNU HURD, Hurd" />
+<meta http-equiv="Description" content="Since 1983, developing the free Unix style operating system GNU, so that computer users can have the freedom to share and improve the software they use." />
+
+<!--#include virtual="/gnu/po/linux-and-gnu.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.html" -->
+<!--#include virtual="/server/outdated.html" -->
+<h2>Ang Linux at ang Systemang GNU</h2>
+
+<p><strong>ni <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></strong></p>
+
+<div class="announcement">
+ <blockquote><p>Kung gusto mong malaman pa ang ibang mga bagay tungkol sa isyu o usaping
+ito, maaari mo ring basahin ang aming <a
+href="/gnu/gnu-linux-faq.html">GNU/Linux FAQ o mga bagay na malimit
+itanong</a>.</p>
+ </blockquote>
+</div>
+
+<p>
+Maraming gumagamit (users) ng kompyuter ang nagpapatakbo ng isang
+minodipikang bersyon ng <a
+href="/philosophy/categories.html#TheGNUsystem">the GNU system</a>
+araw-araw, nang hindi nila nalalaman. Dahil sa isang pekulyar o ‘di
+pangkaraniwan pagtakbo ng mga pangyayari, ang bersyon na GNU na malawakan
+nang ginagamit sa ngayon ay mas kilala na “Linux”, at maraming gumagamit ang
+hindi nakakaalam ng laki nang koneksyon nito sa <a
+href="/gnu/gnu-history.html">Proyektong GNU</a>.</p>
+
+<p>
+Totoong mayroong Linux, at ginagamit ito ng mga taong ito, pero hindi ito
+ang operating system. Ang Linux ang kernel: ang programa na nasa sistema na
+namamahagi (alokasyon) ng mga resources ng makina sa iba pang programang
+pinapatakbo ninyo. Ang kernel ay isang mahalagang bahagi ng operating
+system, pero walang silbi kung nag-iisa; gagana lamang ito kung mapapaloob
+sa isang kumpletong operating system. Ang Linux ay karaniwang ginagamit na
+kasama nang GNU operating system: ang buong sistema ay talagang GNU, na may
+Linux na siyang gumagana bilang kernel nito.</p>
+
+<p>
+Maraming gumagamit ang hindi lubos na nakakaalam ng kaibhan ng kernel, at
+ito ay ang Linux, at ang buong sistema, na tinatawag ring “Linux”. Ang hindi
+malinaw na paggamit ng pangalan ay hindi nagpapakilala nang
+pagkaintindi. Malimit ay naiisip ng mga gumagamit o user nito na si Linus
+Torvalds ang nagdebelop ng buong opeting system noong 1991, na may kaunting
+tulong.</p>
+
+<p>
+Sa pangkalahatan ay nalalaman ng mga programmer na ang Linux ay isang
+kernel. Subalit dahil sa pangkalahatan ay naririnig nila na ang buong
+sistema ay tinatawag na ring “Linux”, malimit ay lumilikha sila sa kanilang
+isipan nang isang kuwento para mabigyang katarungan ang pagtawag sa buong
+sistema na kernel. Halimbawa, marami ang naniniwala na pagkatapos na
+pagkatapos maisulat ni Linus Torvalds ang Linux ang kernel, ang mga
+gumagamit nito ay naghanap sa paligid nang iba pang mga software na maiisama
+rito; at nakita (nang walang partikular na dahilan) na mayroon na halos
+lahat nang kailangan para gumawa ng isang Unix-like o kapareho ng Unix na
+sistema.</p>
+
+<p>
+Ang nakita nila ay hindi isang aksidente—iyon ang sistemang GNU. Ang
+naririyan nang <a href="/philosophy/free-sw.html">free software</a> ay
+idinagdag para makumpleto ang sistema sapagkat ang Proyektong GNU ay matagal
+nang gumagawa, noon pang 1984, para makabuo ng ganito. <a
+href="/gnu/manifesto.html">Ang GNU Manifesto</a>ay nagtakda ng isang layunin
+na makapagdebelop ng isang libreng Unix-like system o sistemang parang Unix,
+na ang tawag ay GNU. Sa <a href="/gnu/initial-announcement.html">Unang
+Pag-aanunsiyo</a> ng Proyektong GNU, binalangkas rin ang ilan sa mga
+orihinal na plano para sa sistemang GNU. Nang maisulat na ang Linux, halos
+tapos na ang sistema.</p>
+
+<p>
+Karamihan sa mga proyektong free software ay may layuning makapagdebelop ng
+isang partikular na programa para sa isang partikular na trabaho. Halimbawa,
+si Linus Torvalds ay sumulat ng isang Unix-like kernel (Linux); Si Donald
+Knuth ay sumulat ng isang text formatter (TeX); si Bob Scheifler ay
+nagdebelop ng isang window system (ang X Window System). Tama lamang na
+sukatin ang kontribusyon ng ganitong uri ng proyekto ng mga tukoy na
+programa na nagmula sa isang proyekto.</p>
+
+<p>
+Kung susubukan nating sukatin ang kontribusyon ng Proyektong GNU sa ganitong
+paraan, ano ang ating magiging pasiya o konklusyon? Napag-alaman ng isang
+magtitinda ng CD-ROM na ang “distribusyon ng kanilang Linux”, ang, <a
+href="/philosophy/categories.html#GNUsoftware">GNU software</a> ang
+nag-iisang pinakamalaking pinagbabatayan o salalayan, humigit-kumulang 28%
+ng buong source code, at kabilang rito ang ilan sa mga mahahalagang
+pangunahing komponente na kung mawawala ay wala ring sistema. Sa Linux mismo
+ay humigit-kumulang na 3%. Kaya’t kung kukuha kayo ng isang pangalan para sa
+sistema batay sa kung sino ang sumulat ng mga programa sa sistema, ang
+pinaka-angkop at nag-iisang dapat na piliin ay “GNU”.</p>
+
+<p>
+Pero sa palagay namin ay hindi ito ang tamang paraan ng pagsasaalang-alang
+ng katanungan. Ang proyektong GNU noon, ngayon, ay hindi isang proyekto para
+makapagdebelop ng tukoy na software packages. Hindi ito isang proyekto para
+<a href="/software/gcc/">makapagdebelop ng isang C compiler</a>, bagama’t
+ginawa namin ito. Hindi ito isang proyekto para makapagdebelop ng isang text
+editor, bagama’t nagdebelop kami ng isa. Ang layunin ng proyektong GNU ay
+ang makapagdebelop ng isang kumpleto at libreng sistemang parang Unix o
+Unix-like system: ang GNU.</p>
+
+<p>
+Maraming tao ang nakapagbigay na ng mga mahahalagang kontribusyon sa libreng
+software na nasa sistema, at lahat sila ay dapat na kilalanin. Subalit ang
+dahilan kaya ito ay naging isang pinag-isang sistema o isang <em>integrated
+system</em>—at hindi isang koleksyon lamang ng mga kapaki-pakinabang na
+programa –ay sapagkat ang Proyektong GNU ay kumilos para gawin itong
+ganito. Gumawa kami ng listahan ng mga programa upang makagawa ng isang
+libreng sistema, at sa pamamagitan ng isang sistematikong pamamaraan ay
+nakakita kami, sumulat, o naghanap ng mga tao na siyang magsusulat ng lahat
+sa listahan. Sumulat kami ng mga mahahalaga bagamat’t hindi naman
+nakapagpapasiglang <a href="#unexciting">(1)</a> komponente sapagkat hindi
+ka naman magkakaroon ng sistema kung wala ang mga ito. Ang ilan sa mga
+komponente ng aming sistema, ang mga programming tools, ay nakilala o naging
+popular sa mga programmers, ngunit sumulat kami ng mga komponente na hindi
+tools <a href="#nottools">(2)</a>. Nagdebelop rin kami ng larong chess, ang
+GNU Chess, sapagkat kailangan rin ng isang sistema ang magagandang laro.</p>
+
+<p>
+Sa mga unang taon ng 1990 ay nabuo namin ang buong sistema bukod pa sa
+kernel (at gumagawa rin kami ng kernel, ang <a
+href="/software/hurd/hurd.html">GNU Hurd</a>, na tumatakbo o gumaganang
+kasabay ng Mach. Ang pagdedebelop ng kernel na ito ay naging mas mahirap pa
+kaysa sa aming inaasahan; <a href="/software/hurd/hurd-and-linux.html">at
+ang GNU Hurd ay nagsimulang gumana nang maayos o yung mapagkakatiwalaan na
+noong 2001</a>. Nagsisimula na kami ngayong maghanda para sa preparasyon ng
+aktwal na release o paglalabas ng sistemang GNU, na kasama na ang GNU Hurd.</p>
+
+<p>
+Mabuti na lamang, hindi mo na kailangan pang hintayin ang Hurd, sapagkat
+mayroon nang Linux. Nang isulat ni Linus Torvalds ang Linux, pinunan niya
+ang pinakahuling pangunahing puwang. Maisasama na ngayon ng mga tao ang
+Linux sa sistemang GNU upang makagawa ng isang kumpletong libreng sistema;
+isang bersyon ng sistemang GNU na Linux-based; ang sistemang GNU/Linux, sa
+madaling salita. Sa <a
+href="http://ftp.funet.fi/pub/linux/historical/kernel/old-versions/RELNOTES-0.01">pinakanaunang
+paglabas o release ng Linux</a> ay kinilala o tinukoy na ang Linux ay isang
+kernel, na ginagamit na kasama ang mga bahagi ng GNU: “Karamihan sa mga
+tools na ginamit kasama ang linux ay mga software ng GNU at nakapailalim sa
+GNU na laban sa “copyleft” o karapatang-ari. Ang mga tools na ito ay hindi
+kasama sa mga ipinamamahagi – tanungin ninyo ako (o ang GNU) para sa
+karagdagang impormasyon.”</p>
+
+<p>
+Parang simpleng pakinggan ang pagsama-samahin ang mga ito, pero hindi ito
+isang maliit lamang na trabaho. Ang ilan sa mga komponente ng GNU <a
+href="/gnu/linux-and-gnu.html#somecomponents">(3)</a> ay nangailangan ng
+malaking pagbabago para gumanang kasabay ng Linux. Ang pagsasama-sama ng
+isang kumpletong sistema na gagana kaagad o handa nang gamitin
+pagkakuhang-pagkakuha, ay isang malaking trabaho rin. Kinailangan ditong
+harapin ang isyu o usapin kung paano ang instalasyon (install) at pag-boot
+(boot) ng sistema—isang suliraning hindi pa namin hinaharap, sapagkat hindi
+pa naman kami dumarating sa ganoong punto. Ang mga tao na nagdebelop ng
+iba’t ibang sistema ng distribusyon ay nakapagbigay ng malalaking
+kontribusyon.</p>
+
+<p>
+Sinusuportahan ng proyektong GNU ang sistemang GNU/Linux pati na rin
+<em>ang</em> sistemang GNU—pati na ang pondo. Pinopondohan <a
+href="http://fsf.org/">namin</a> ang muling pagsusulat ng mga ekstensyong
+may kaugnayan sa Linux papunta sa library (aklatan) ng GNU C, upang ang mga
+ito ay maayos na mapagsama, at ang pinakabagong mga sistemang GNU/Linux ay
+gumagamit ng kasalukuyang library ng walang mga pagbabago. Pinondohan rin
+namin ang mga naunang bahagi ng pagdedebelop ng Debian GNU/Linux</p>
+
+
+<p>Sa kasalukuyan ay gumagamit kami ng sistemang Linux-based sa karamihan ng
+aming mga trabaho, at umaasa kaming gagamitin rin ninyo ang mga ito. Ngunit
+kung maaari lamang ay huwag lituhin ang publiko sa paggamit ng pangalang
+“Linux” sa paraang hindi malinaw. Ang Linux ay ang kernel, isa sa mga
+mahahalagang pangunahing komponente ng sistema. Ang sistema sa kabuuan ay
+ang sistemang GNU, na idinagdag ang Linux. Kung ang pinag-uusapan ninyo ay
+ang kumbinasyong ito, mangyari lamang na pangalanan ito o tawaging
+“GNU/Linux”.</p>
+
+<p>
+Kung gusto ninyong gumawa ng link papuntang &quot;GNU/Linux&rdquo; para sa
+karagdagang pagsangguni, ang pahinang ito at ang <a
+href="/gnu/the-gnu-project.html">http://www.gnu.org/gnu/the-gnu-project.html</a>
+ay magagagandang gamiting URL. Kung babanggitin ninyo ang Linux, ang kernel,
+at gustong magdagdag ng link para maging karagdagan pang sanggunian, ang <a
+href="http://foldoc.org/linux">http://foldoc.org/linux</a> ay magandang
+gamiting URL.</p>
+
+<h3>Pahabol</h3>
+
+<p>
+Bukod pa sa GNU, may isa pang proyektong kahit nagsosolo ay nakapagprodyus o
+nakagawa ng isang libreng parang Unix o Unix-like na operating system. Ang
+sistemang ito ay kinilalang BSD, at nadebelop ito sa UC Berkeley. Hindi ito
+libre noong mga taon ng 1980, pero naging libre na noong mga unang taon ng
+1990. Ang isang libreng operating system sa kasalukuyan ay halos tiyak na
+alinman sa mula sa o variant ng sistemang GNU o isang uri ng sistemang BSD.</p>
+
+<p>
+Kung minsan, ang mga tao ay nagtatanong kung ang BSD ba ay bersyon pa rin ng
+GNU, katulad ng GNU/Linux. Nagkaroon ng inspirasyon ang mga negdebelop ng
+BSD na gumawa ng kanilang libreng software na walang code o code free
+software dahil sa ehemplong ipinakita ng Proyektong GNU, at ang mga
+bulgarang pakiusap ng mga aktibista ng GNU ay nakatulong upang sila ay
+mapilit, ngunit kaunti lamang ang overlap ng code sa GNU. Ang mga sistemang
+BSD sa ngayon ay gumagamit ng ilan sa mga programa ng GNU, katulad rin ng
+paggamit ng sistemang GNU at mga nagmula o variant nito sa mga programang
+BSD; magkaganunpaman, kung titingnan o ituturing na buo, ang mga ito ay
+magkakaibang sistemang magkahiwalay na nabuo o lumabas. Ang mga nagdebelop
+ng BSD ay hindi sumulat ng kernel at nagdagdag nito sa sistemang GNU, at ang
+katawagan o pangalang gaya ng GNU/BSD ay hindi angkop sa sitwasyon.</p>
+
+<h3>Tandaan</h3>
+<ol>
+<li>
+<a id="unexciting">Kabilang sa mga hindi nakakapagpasigla bagama’t
+mahahalagang</a>mahahalagang komponente ang GNU assembler, GAS at ang
+linker, GLD, na ngayon ay pareho nang bahagi ng <a
+href="/software/binutils/">GNU Binutils</a> <em>package</em>, <a
+href="/software/tar/">GNU tar</a>, at iba pa.</li>
+
+<li>
+<a id="nottools">Halimbawa</a>, Ang The Bourne Again SHell (BASH), ang
+PostScript interpreter <a href="/software/ghostscript/">Ghostscript</a>, at
+ang <a href="/software/libc/">GNU C library</a> ay hindi programming
+tools. Lalong hindi ang GNUCash, GNOME, at GNU Chess.</li>
+
+<li>
+<a id="somecomponents">Halimbawa</a>, ang <a
+href="/software/libc/libc.html">aklatan GNU C</a>.</li>
+</ol>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Mangyari lamang na ipadala ang mga katanungan tungkol sa FSF at GNU sa <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Mayroon ding <a
+href="/contact/">iba pang mga pamamaraan para makontak</a> ang FSF. Mangyari
+lamang na ipadala ang mga broken links at iba pang mga koreksyon o pagtatama
+(o mga mungkahi) sa <a
+href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+Mangyari lamang na tingnan ang <a
+href="/server/standards/README.translations.html">Translations README</a>
+(Pagsasaling-wika README) para sa impormasyon tungkol sa koordinasyon at
+pagsusumite ng mga pagsasaling-wika ng artikulo o pahayag na ito.</p>
+</div>
+
+<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
+ files generated as part of manuals) on the GNU web server should
+ be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this
+ without talking with the webmasters or licensing team first.
+ Please make sure the copyright date is consistent with the
+ document. For web pages, it is ok to list just the latest year the
+ document was modified, or published.
+
+ If you wish to list earlier years, that is ok too.
+ Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
+ years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
+ year, i.e., a year in which the document was published (including
+ being publicly visible on the web or in a revision control system).
+
+ There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
+ Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
+<p>Copyright &copy; 1997-2002 Richard M. Stallman</p>
+
+<p>This page is licensed under a <a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons
+Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+ </div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Updated:
+
+$Date: 2017/02/20 22:36:13 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+</body>
+</html>