diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/sq/free-software-even-more-important.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/sq/free-software-even-more-important.html | 160 |
1 files changed, 87 insertions, 73 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/sq/free-software-even-more-important.html b/talermerchantdemos/blog/articles/sq/free-software-even-more-important.html index 1a2419c..3fb1db7 100644 --- a/talermerchantdemos/blog/articles/sq/free-software-even-more-important.html +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/sq/free-software-even-more-important.html @@ -1,7 +1,10 @@ <!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/free-software-even-more-important.en.html" --> <!--#include virtual="/server/header.sq.html" --> -<!-- Parent-Version: 1.94 --> +<!-- Parent-Version: 1.96 --> +<!-- This page is derived from /server/standards/boilerplate.html --> +<!--#set var="TAGS" value="essays aboutfs principles" --> +<!--#set var="DISABLE_TOP_ADDENDUM" value="yes" --> <!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> <title>Software-i i Lirë Është Edhe Më i Rëndësishëm Tani - Projekti GNU - Free @@ -9,45 +12,41 @@ Software Foundation</title> <!--#include virtual="/philosophy/po/free-software-even-more-important.translist" --> <!--#include virtual="/server/banner.sq.html" --> +<!--#include virtual="/philosophy/ph-breadcrumb.sq.html" --> +<!--GNUN: OUT-OF-DATE NOTICE--> +<!--#include virtual="/server/top-addendum.sq.html" --> +<div class="article reduced-width"> <h2>Software-i i Lirë Tani Është Edhe Më i Rëndësishëm</h2> -<address class="byline">nga <a href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> - -<p><em>Një version thelbësisht i redaktuar i këtij artikulli u botua në <a -href="http://www.wired.com/opinion/2013/09/why-free-software-is-more-important-now-than-ever-before"> -Wired</a>.</em></p> - -<p><em>Shihni një <a -href="https://www.fsf.org/blogs/rms/20140407-geneva-tedx-talk-free-software-free-society/"> -paraqitje video 14 minuta</a> të këtyre ideve.</em></p> - -<div class="announcement"> -<p> -<a href="/help/help.html">Rrugë të këshilluara, përmes të cilave mund të -ndihmoni lëvizjen për software të lirë</a> -</p> -</div> -<hr class="thin" /> +<address class="byline">nga <a href="https://www.stallman.org/">Richard Stallman</a></address> <p>Që prej 1983-shit, Lëvizja për Software të Lirë ka dalë në mbrojtje të lirisë së përdoruesve të kompjuterit—që përdoruesit të kontrollojnë software-in që përdorin, jo anasjelltas. Kur një program respekton lirinë e -përdoruesve dhe bashkësinë, e quajmë “software të lirë.”</p> +përdoruesve dhe bashkësinë, e quajmë “<em>software</em> të lirë”.</p> -<p>Të tillë software e quajmë “software libre” që të theksojmë +<p>Të tillë <em>software</em> e quajmë “software libre” që të theksojmë aspektin se e kemi fjalën për lirinë, jo çmimin. Disa programe pronësore (jo të lira, të tilla si Photoshop, janë shumë të shtrenjta; të tjera, fjala vjen aplikacioni Flash Player, janë falas—por kjo është hollësi e vockël. Sipas njërës mënyrë, apo tjetrës, ato i japin zhvilluesit të programit pushtet mbi përdoruesit, pushtet që nuk duhet ta ketë kush.</p> +<div class="announcement comment" role="complementary"> +<hr class="no-display" /> +<p><em>Shihni një <a +href="https://www.fsf.org/blogs/rms/20140407-geneva-tedx-talk-free-software-free-society/"> +paraqitje video 14 minuta</a> të këtyre ideve.</em></p> +<hr class="no-display" /> +</div> + <p>Këto dy programe jo të lira kanë diçka të përbashkët: janë që të dy <em>malware</em>. Domethënë, që të dy kanë funksione të konceptuar për abuzim të përdoruesit. Software-i pronësor, sot, shpesh është -<em>malware</em>, ngaqë <a href="/proprietary/proprietary.html">pushteti i -zhvilluesve i korrupton ata</a>. Në atë listë radhiten rreth 500 funksione -të ndryshme dashakeqe (deri në Janar të 2021-shit), por pa diskutim që kjo -është vetëm maja e ajsbergut.</p> +<em>malware</em>, ngaqë <a href="/malware">pushteti i zhvilluesve i +korrupton ata</a>. Në atë listë radhiten rreth 550 funksione të ndryshme +dashakeqe (deri në nëntor të 2021-shit), por pa diskutim që kjo është vetëm +maja e ajsbergut.</p> <p>Me software-in e lirë, programin e kontrollojnë përdoruesit, individualisht dhe kolektivisht. Pra ata kontrollojnë çfarë bëjnë kompjuterët e tyre (duke @@ -56,10 +55,10 @@ href="/philosophy/loyal-computers.html">të besës</a> dhe bëjnë çka programe e përdoruesit u thonë të bëjë).</p> <p>Me software-in pronësor, programi kontrollon përdoruesit, dhe disa njësi të -tjera (zhvilluesi ose “pronari”) kontrollojnë programin. Pra -programi pronësor i jep zhvilluesit të tij pushtet mbi përdoruesit. Kjo në -vetvete është e padrejtë; për më tepër, e josh zhvilluesin të abuzojë me -përdoruesit në rrugë të tjera.</p> +tjera (zhvilluesi ose “pronari”) kontrollojnë programin. Pra programi +pronësor i jep zhvilluesit të tij pushtet mbi përdoruesit. Kjo në vetvete +është e padrejtë; për më tepër, e josh zhvilluesin të abuzojë me përdoruesit +në rrugë të tjera.</p> <p>Edhe kur software-i pronësor s’është thjesht dashakeq, zhvilluesit e tij kanë shtysa ta bëjnë <a @@ -82,17 +81,17 @@ href="/philosophy/free-sw.html">liri thelbësore</a>. <div class="important"> <p>(0) Lirinë për ta xhiruar programin si të doni, për çfarëdo qëllimi.</p> -<p>(1) Lirinë për të studiuar “kodin burim” të programit, dhe për -ta ndryshuar atë, kështu që programi i kryen përllogaritjet ashtu si doni -ju. Programet shkruhen nga programuesit në një gjuhë programimi—diçka -si Anglishtja e ndërthurur me algjebrën—dhe ajo formë e programit -përbën “kodin burim”. Cilido që di të programojë, dhe ka një -program në formën e kodit burim, mund të lexojë kodin burim, të kuptojë -funksionimin e tij, dhe ta ndryshojë madje. Kur krejt ajo që ju jepet është -forma e ekzekutueshme e programit, një varg numrash që është efikas për ta -ekzekutuar kompjuteri, por tejet i vështirë për ta kuptuar një qenie -njerëzore, të kuptuarit dhe ndryshimi i programit në atë formë janë aq të -vështirë sa thuajse e pamundur.</p> +<p>(1) Lirinë për të studiuar “kodin burim” të programit, dhe për ta ndryshuar +atë, kështu që programi i kryen përllogaritjet ashtu si doni ju. Programet +shkruhen nga programuesit në një gjuhë programimi—diçka si Anglishtja, +e ndërthurur me algjebrën—dhe ajo formë e programit përbën “kodin +burim”. Cilido që di të programojë, dhe ka një program në formën e kodit +burim, mund të lexojë kodin burim, të kuptojë funksionimin e tij, dhe ta +ndryshojë madje. Kur krejt ajo që ju jepet është forma e ekzekutueshme e +programit, një varg numrash që është efikas për ta ekzekutuar kompjuteri, +por tejet i vështirë për ta kuptuar një qenie njerëzore, të kuptuarit dhe +ndryshimi i programit në atë formë janë aq të vështirë, sa thuajse të +pamundur.</p> <p>(2) Lirinë për të krijuar dhe shpërndarë kopje ekzakte, kur të doni. (Nuk bëhet fjalë për një detyrim; e bëni kur doni dhe se doni. Nëse programi @@ -135,9 +134,9 @@ zënë, ngaqë makinat përmbajnë software jo të lirë.</p> <p>Nëse përdoruesi nuk e kontrollon programin, programi kontrollon përdoruesit. Me software-in pronësor, gjithmonë ka ndonjë njësi, -programuesi ose “pronari” i programit, që kontrollon -programin—dhe përmes kësaj, ushtron pushtet mbi përdoruesit e tij. -Një program jo i lirë është një kular, një instrument pushteti të padrejtë.</p> +programuesi ose “pronari” i programit, që kontrollon programin—dhe +përmes kësaj, ushtron pushtet mbi përdoruesit e tij. Një program jo i lirë +është një kular, një instrument pushteti të padrejtë.</p> <p>Në raste skandaloze (edhe pse kjo skandalozja është bërë shumë e zakonshme) <a href="/malware">programet pronësore janë konceptuar të spiunojnë @@ -150,16 +149,15 @@ përfshijnë një deriçkë universale që u lejon disa kompanive ta ndryshojnë programin së largëti pa marrë leje. Amazon Kindle ka një deriçkë që mund të përdoret për të fshirë libra.</p> -<p>Përdorimi i software-it jo të lirë në “internetin e sendeve” do -ta shndërrojë atë në <a -href="https://archive.ieet.org/articles/rinesi20150806.html"> -“internet të telemarketuesve”</a>, si dhe në “internetin e -atyre që fusin hundët ngado”.</p> +<p>Përdorimi i software-it jo të lirë në “internetin e sendeve” do ta +shndërrojë atë në <a +href="https://archive.ieet.org/articles/rinesi20150806.html"> “internet të +telemarketuesve”</a>, si dhe në “internetin e atyre që fusin hundët ngado”.</p> <p>Me synimin për t’i dhënë fund padrejtësisë së software-it të lirë, lëvizja e -software-it të lirë ndërton programe që përdoruesit të çlirojnë veten. E -filluam më 1984 me hartimin e sistemit të lirë operativ <a -href="/gnu/the-gnu-project.html">GNU</a>. Sot, miliona kompjuterë xhirojnë +software-it të lirë ndërton programe që përdoruesit të mund të çlirojnë +veten. E filluam më 1984-n, me hartimin e sistemit të lirë operativ <a +href="/gnu/thegnuproject.html">GNU</a>. Sot, miliona kompjutera xhirojnë GNU, kryesisht në formën e <a href="/gnu/gnu-linux-faq.html">ndërthurjes GNU/Linux</a>.</p> @@ -214,8 +212,8 @@ dikujt tjetër.</p> <p>Një tjetër gjë e dëmshme nga përdorimi i programeve jo të lira dhe SaaSS-it është se kështu shpërblehet ai që e bën, duke nxitur zhvillimin e mëtejshëm -të atij programi ose “shërbimi”, duke sjellë kështu që nën -thundrën e një kompanie të bien më tepër njerëz.</p> +të atij programi ose “shërbimi”, duke sjellë kështu që nën thundrën e një +kompanie të bien më tepër njerëz.</p> <p>Të gjitha format e dëmit të tërthortë zmadhohen edhe më, kur përdoruesi është një ent publik ose një shkollë.</p> @@ -238,13 +236,13 @@ SaaSS.</p> <p>Software-i pronësor nuk ka asnjë lloj sigurie në një rast kyç — kur përdoret kundër zhvilluesit të tij. Dhe zhvilluesi mund të ndihmojë të tjerët të sulmojnë. <a -href="http://arstechnica.com/security/2013/06/nsa-gets-early-access-to-zero-day-data-from-microsoft-others/"> +href="https://arstechnica.com/information-technology/2013/06/nsa-gets-early-access-to-zero-day-data-from-microsoft-others/"> Microsoft-i i tregon të meta të Windows-it NSA-së</a> (agjencia qeveritare e spiunazhit dixhital të ShBA-ve) përpara se t’i ndreqë ato. Nuk e dimë nëse kështu bën edhe Apple-i, por edhe ky gjendet nën të njëjtën trysni qeveritare si Microsoft-i. Nëse qeveria e cilitdo vendi tjetër përdor software të tillë, vë në rrezik sigurinë kombëtare. Doni që NSA-ja të fusë -hundët në kompjuterët e qeverisë juaj? Shihni <a +hundët në kompjuterat e qeverisë juaj? Shihni <a href="/philosophy/government-free-software.html">rregullat e këshilluara prej nesh për qeveritë për promovomin e software-it të lirë</a>.</p> @@ -260,13 +258,13 @@ shoqërisë drejt lirisë, dhe do të ndihmojë programuesit e talentuar të bë të zotë.</p> <p>Ato do t’u mësonin nxënësve zakonin e bashkëpunimit, ndihmës për -njëri-tjetrin. Çdo klasë do të duhej të kishte këtë rregull: “Nxënës, -kjo klasë është një vend ku ndajmë me njëri-tjetrin dijen tonë. Nëse sillni -në klasë software, nuk mund ta mbani për veten. Në vend të kësaj, duhet të +njëri-tjetrin. Çdo klasë do të duhej të kishte këtë rregull: “Nxënës, kjo +klasë është një vend ku ndajmë me njëri-tjetrin dijen tonë. Nëse sillni në +klasë software, nuk mund ta mbani për veten. Në vend të kësaj, duhet të ndani kopje të tij me gjithë klasën—përfshi kodin e tij burim, në rast se dikush dëshiron të mësojë prej tij. Për këtë arsye, sjellja në klasë e software-it pronësor nuk lejohet, hiq rastet kur kjo bëhet për -retroinxhinierim të tij.”</p> +retroinxhinierim të tij”.</p> <p>Zhvilluesit pronësorë do të na vinin t’i ndëshkonim nxënësit që janë aq zemërmirë sa të ndajnë <em>software</em> me të tjerët, dhe t’i pengonim ata @@ -275,24 +273,24 @@ i shtrembër. Shihni më tepër diskutime rreth <a href="/education/education.html">përdorimit të software-it të lirë në shkolla</a>.</p> -<h3>Software i Lirë: Më Shumë Se “Avantazhe”</h3> +<h3>Software-i i Lirë: Më Shumë Se “Avantazhe”</h3> -<p>Më kërkojnë shpesh të përshkruaj “avantazhet” e software-it të -lirë. Por fjala “avantazhe” është shumë e dobët kur vjen puna -te liria. Jeta pa liri është shtypje, dhe kjo vlen edhe për punimin në -kompjuter, si për çdo veprimtari tjetër në jetën tonë. Ne s’duhet të -pranojmë t’u japim pronarëve të programeve ose të shërbimeve kompjuterike -kontrollit mbi punimin tonë në kompjuter. Kjo është gjëja e drejtë që duhet -bërë, për arsye egoiste; por jo vetëm për arsye egoiste.</p> +<p>Më kërkojnë shpesh të përshkruaj “avantazhet e software-it të lirë. Por +fjala “avantazhe” është shumë e dobët kur vjen puna te liria. Jeta pa liri +është shtypje, dhe kjo vlen edhe për punimin në kompjuter, si për çdo +veprimtari tjetër në jetën tonë. Ne s’duhet të pranojmë t’u japim pronarëve +të programeve ose të shërbimeve kompjuterike kontrollit mbi punimin tonë në +kompjuter. Kjo është gjëja e drejtë që duhet bërë, për arsye egoiste; por +jo vetëm për arsye egoiste.</p> <p>Liria përfshin lirinë për të bashkëpunuar me të tjerët. T’ua mohosh njerëzve atë liri do të thotë t’i mbash ata të përçarë, çka është fillimi i një skeme për t’i shtypur ata. Në bashkësinë e software-it të lirë, jemi shumë të ndërgjegjshëm mbi rëndësinë e lirisë për të bashkëpunuar me të -tjerët, ngaqë puna jonë përfaqëson bashkëpunim të organizuar. Nëse shoku +tjerët, ngaqë puna jonë përbëhet nga bashkëpunim të organizuar. Nëse shoku juaj ju viziton dhe sheh që përdorni një program, mund t’ju kërkojë një -kopje. Një program që jua ndalon rishpërndarjen e tij, ose që thotë se -“nuk është menduar ta bëni”, është anti-shoqëror.</p> +kopje. Një program që jua ndalon rishpërndarjen e tij, ose që thotë se “nuk +është menduar ta bëni”, është anti-shoqëror.</p> <p>Në lëmin kompjuterik, bashkëveprimi përfshin rishpërndarjen e kopjeve ekzakte të një programi për përdoruesit e tjerë. Përfshin gjithashtu @@ -331,6 +329,22 @@ tani sistemin operativ të lirë GNU/Linux që kushdo—programues ose jo—mund ta përdorë. Bashkojuni kauzës sonë, si programues ose si veprimtar. Le t’i çlirojmë të tërë përdoruesit e kompjuterit.</p> +<div class="announcement comment" role="complementary"> +<hr class="no-display" /> +<p> +<a href="/help/help.html">Rrugë të këshilluara, përmes të cilave mund të +ndihmoni lëvizjen për software të lirë</a> +</p> +</div> + +<div class="infobox extra" role="complementary"> +<hr /> +<p>Një version thelbësisht i redaktuar i këtij artikulli u botua në <a +href="https://www.wired.com/2013/09/why-free-software-is-more-important-now-than-ever-before/"> +<cite>Wired</cite></a>.</p> +</div> +</div> + <div class="translators-notes"> <!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> @@ -339,7 +353,7 @@ veprimtar. Le t’i çlirojmë të tërë përdoruesit e kompjuterit.</p> <!-- for id="content", starts in the include above --> <!--#include virtual="/server/footer.sq.html" --> -<div id="footer"> +<div id="footer" role="contentinfo"> <div class="unprintable"> <p>Ju lutemi, pyetjet dhe kërkesat e përgjithshme rreth FSF-së & GNU-së @@ -360,7 +374,7 @@ href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> <web-translators@gnu.org></a>.</p> - <p>For information on coordinating and submitting translations of + <p>For information on coordinating and contributing translations of our web pages, see <a href="/server/standards/README.translations.html">Translations README</a>. --> @@ -390,7 +404,7 @@ përkthimet</a>.</p> There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> -<p>Të drejta kopjimi © 2015, 2017, 2018, 2019,2020, 2021 Richard Stallman</p> +<p>Të drejta kopjimi © 2013-2015, 2017, 2021 Richard Stallman</p> <p>Kjo faqe mund të përdoret sipas një licence <a rel="license" href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/">Creative Commons @@ -405,7 +419,7 @@ Attribution-NoDerivatives 4.0 International License</a>.</p> <p class="unprintable"><!-- timestamp start --> U përditësua më: -$Date: 2021/03/12 11:32:33 $ +$Date: 2021/11/27 20:30:44 $ <!-- timestamp end --> </p> |