summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/pl/push-copyright-aside.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/pl/push-copyright-aside.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/pl/push-copyright-aside.html242
1 files changed, 242 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/pl/push-copyright-aside.html b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/push-copyright-aside.html
new file mode 100644
index 0000000..d6d2f23
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/push-copyright-aside.html
@@ -0,0 +1,242 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/push-copyright-aside.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.86 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Nauka musi &bdquo;odsunąć na&nbsp;bok prawa autorskie&ldquo; - Projekt GNU -
+Free Software Foundation</title>
+
+<!--#include virtual="/philosophy/po/push-copyright-aside.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
+<h2>Nauka musi odsunąć na&nbsp;bok prawa autorskie</h2>
+
+<p><strong>Richard M. Stallman</strong></p>
+
+<p><em>Wiele argumentów prowadzących do&nbsp;tego, że&nbsp;wolność
+oprogramowania musi być uniwersalna, często ma zastosowanie do&nbsp;innych
+form prac twórczych, choć&nbsp;na odmienne sposoby. Ten esej dotyczy
+stosowania zasad związanych z&nbsp;wolnością oprogramowania do&nbsp;obszaru
+literatury. Ogólnie, takie kwestie są niezależne od&nbsp;wolności
+oprogramowania, ale&nbsp;umieszczamy tutaj eseje tego rodzaju,
+ponieważ&nbsp;wiele osób zainteresowanych wolnym oprogramowaniem chce
+wiedzieć więcej o tym, jak zasady te mogą być stosowane do&nbsp;innych
+obszarów niż oprogramowanie.</em></p>
+
+<p>(Ten artykuł ukazał się na&nbsp;forum <b>web</b>debates czasopisma
+<em>Nature</em> w&nbsp;2001 roku.)</p>
+
+<p>Stwierdzenie, iż literatura naukowa istnieje po&nbsp;to, by rozpowszechniać
+naukową wiedzę, a&nbsp;naukowe czasopisma istnieją po&nbsp;to, by ten proces
+ułatwiać powinno być truizmem. Dlatego&nbsp;też reguły korzystania
+z&nbsp;literatury naukowej powinny być ustalone tak, aby&nbsp;pomóc ten cel
+osiągnąć.</p>
+
+<p>Zasady obowiązujące obecnie, znane jako prawa autorskie, zostały ustalone
+w&nbsp;epoce prasy drukarskiej, z&nbsp;natury rzeczy scentralizowanej metody
+masowej produkcji kopii. W&nbsp;ówczesnym środowisku opartym na&nbsp;druku,
+prawo autorskie, którym objęto wówczas artykuły naukowe, ograniczało jedynie
+wydawców periodyków naukowych&nbsp;&ndash; przez nałożenie na&nbsp;nich
+obowiązku uzyskania zezwolenia na&nbsp;publikację artykułu&nbsp;&ndash;
+oraz&nbsp;ewentualnych plagiatorów. Pomagało to w&nbsp;funkcjonowaniu
+czasopism i&nbsp;rozpowszechnianiu wiedzy, nie przeszkadzając
+w&nbsp;użytecznej pracy naukowców czy&nbsp;studentów, zarówno piszących jak
+i&nbsp;czytających artykuły. Reguły te były odpowiednie dla tego systemu.</p>
+
+<p>Niemniej jednak, współczesna technika publikacji naukowych to sieć
+www. Jakie reguły najlepiej zapewniłyby maksymalne rozpowszechnianie
+artykułów naukowych i&nbsp;wiedzy w&nbsp;Internecie? Artykuły powinny być
+rozpowszechniane w&nbsp;niewłasnościowych formatach, z&nbsp;dostępem dla
+wszystkich. I&nbsp;każdy powinien mieć prawo
+do&nbsp;&bdquo;mirrorowania&rdquo; artykułów&nbsp;&ndash; to jest
+do&nbsp;publikacji ich dosłownych kopii z&nbsp;odpowiednią informacją o
+autorstwie.</p>
+
+<p>Te normy powinny obowiązywać zarówno w&nbsp;przypadku starych jak
+i&nbsp;przyszłych artykułów, gdy są one rozpowszechniane w&nbsp;formie
+elektronicznej. Nie ma jednak&nbsp;zasadniczej potrzeby, aby&nbsp;zmieniać
+obecny system praw autorskich dotyczący publikowania pism naukowych
+na&nbsp;papierze, gdyż to nie ich dotyczy problem.</p>
+
+<p>Niestety, wygląda na&nbsp;to że&nbsp;nie wszyscy zgadzają się
+z&nbsp;truizmami zaczynającymi ten artykuł. Wielu wydawców wydaje się
+wierzyć, że&nbsp;celem literatury naukowej jest umożliwienie im wydawania
+periodyki i&nbsp;pobierać opłaty za&nbsp;prenumeratę od&nbsp;naukowców
+i&nbsp;studentów. Tego typu myślenie jest znane jako &ldquo;mylenie
+przyczyny ze skutkiem&rdquo;.</p>
+
+<p>Wydawcy z&nbsp;tym podejściem ograniczają dostęp do&nbsp;literatury
+naukowej, udostępniając ją&nbsp;&ndash; nawet tylko
+do&nbsp;czytania&nbsp;&ndash; tylko tym, których stać i&nbsp;chcą za&nbsp;to
+zapłacić. Używają przepisów prawa autorskiego, które nadal obowiązuje, mimo
+iż jest nieadekwatne dla sieci komputerowych, jako wymówki, która ma
+powstrzymać naukowców przed ustaleniem nowych reguł.</p>
+
+<p>Dla dobra naukowej współpracy i&nbsp;przyszłości ludzkości, musimy odrzucić
+to podejście od&nbsp;samych jego korzeni&nbsp;&ndash; nie tylko utrudniające
+systemy, który ustanowiono, ale&nbsp;też błędne priorytety leżące u&nbsp;ich
+podstaw.</p>
+
+<p>Wydawcy czasopism twierdzą czasami, że&nbsp;dostęp online wymaga drogich
+serwerów o dużej mocy i&nbsp;z tego powodu muszą za&nbsp;dostęp do&nbsp;nich
+pobierać opłaty. Ten &bdquo;problem&rdquo; jest konsekwencją samego
+przyjętego &bdquo;rozwiązania&rdquo;. Dajmy każdemu możliwość tworzenia
+mirrorów, a&nbsp;biblioteki zaczną pojawiać się na&nbsp;całym świecie,
+zaspokajając popyt. Zdecentralizowane rozwiązanie zredukuje wymaganą
+przepustowość sieci oraz&nbsp;umożliwi szybszy dostęp, jednocześnie chroniąc
+naukowy zapis od&nbsp;przypadkowej utraty.</p>
+
+<p>Wydawcy również utrzymują, że&nbsp;płacenie redaktorom wymaga pobierania
+opłat za&nbsp;dostęp. Przyjmijmy założenie, że&nbsp;redaktorzy muszą być
+opłacani, ale&nbsp;nie trzeba stawiać sprawy na&nbsp;głowie. Koszty
+redakcyjne dla typowego artykułu mieszczą się pomiędzy 1 a&nbsp;3 procent
+kosztów badań potrzebnych do&nbsp;jego wytworzenia. Trudno wyjaśnić
+blokowanie dostępu do&nbsp;wyników badań, z&nbsp;powodu tak małego odsetku
+kosztów.</p>
+
+<p>Zamiast tego, środki przeznaczone na&nbsp;koszta redakcyjne mogą pochodzić
+na&nbsp;przykład z&nbsp;opłat wnoszonych przez autorów, którzy z&nbsp;kolei
+mogą je przerzucić na&nbsp;sponsorów badań. Sponsorzy nie powinni mieć nic
+przeciwko temu, wziąwszy pod&nbsp;uwagę fakt, że&nbsp;obecnie płacą
+za&nbsp;publikacje w&nbsp;bardziej nieefektywny sposób&nbsp;&ndash; ponosząc
+koszta subskrypcji czasopism przez biblioteki uniwersyteckie. Zmieniając
+model ekonomii na&nbsp;taki, który obciąża kosztami redakcyjnymi sponsorów
+badań, możemy usunąć pozorną potrzebę ograniczania dostępu. Sporadycznie
+publikujący autorzy, którzy nie są stowarzyszeni z&nbsp;żadną instytucją
+czy&nbsp;przedsiębiorstwem i&nbsp;nie mają sponsora swoich badań, mogliby
+być zwolnieni z&nbsp;opłat za&nbsp;publikację, a&nbsp;koszta przerzucone
+na&nbsp;autorów instytucjonalnych.</p>
+
+<p>Innym uzasadnieniem dla pobierania opłat za&nbsp;dostęp do&nbsp;publikacji
+online są fundusze potrzebne na&nbsp;konwersję archiwów drukowanych
+czasopism na&nbsp;wersje elektroniczne. Ta praca musi być wykonana,
+ale&nbsp;powinniśmy poszukać alternatywnej drogi jej opłacenia. Takiej,
+która nie wymaga blokowania dostępu do&nbsp;wyników. Ta praca sama
+w&nbsp;sobie nie będzie trudniejsza ani&nbsp;bardziej kosztowna. Daremne
+jest skanowanie archiwów i&nbsp;marnowanie wyniku poprzez&nbsp;ograniczenie
+dostępu do&nbsp;nich.</p>
+
+<p>Konstytucja USA mówi, że&nbsp;prawo autorskie istnieje, &bdquo;aby popierać
+rozwój nauki&rdquo;. Gdy prawo autorskie utrudnia postęp nauki, nauka musi
+usunąć prawo autorskie ze swojej drogi.</p>
+
+<hr />
+
+Późniejsze wydarzenia:
+
+<p>Niektóre uniwersytety przyjęły politykę niweczącą władzę wydawców
+czasopism. Na&nbsp;przykład, oto polityka MIT.<br/>
+<a
+href="https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/">
+https://libraries.mit.edu/scholarly/mit-open-access/open-access-policy/</a>.
+Jednakże silniejsze polityki są potrzebne, jako że&nbsp;ta pozwala autorom
+na&nbsp;"opt out" (rezygnację).</p>
+
+<p>Rząd USA nałożył wymóg znany jako "otwarty dostęp" do&nbsp;niektórych
+sponsorowanych badań. Wymaga ono publikacji w&nbsp;pewnym czasie
+na&nbsp;stronie, która pozwala każdemu zapoznać się z&nbsp;artykułem. Ten
+wymóg jest pozytywnym krokiem, ale&nbsp;niewystarczającym, bo&nbsp;nie
+obejmuje wolności do&nbsp;redystrybucji artykułu.</p>
+
+<p>Co ciekawe, koncepcja "otwartego dostępu" w&nbsp;Budapest Open Access
+Initiative (Budapesztańskiej Inicjatywie Otwartego Dostępu) z&nbsp;2002 roku
+zawierała wolność do&nbsp;redystrybucji. Podpisałem tę deklarację, pomimo
+mojego niesmaku dla słowa "otwarty", ponieważ&nbsp;istota pozycji była
+właściwa.</p>
+
+<p>Jednakże, sprawdziły się moje przeczucia co do&nbsp;słowa
+&bdquo;otwarty&rdquo;: prowadzący kampanię na&nbsp;rzecz &bdquo;otwartego
+dostępu&rdquo; porzucali wolność redystrybucji z&nbsp;listy swoich
+celów. Trwam na&nbsp;stanowisku zawartym <a
+href="http://www.budapestopenaccessinitiative.org/">BOAI</a>,
+ale&nbsp;wiedzcie, że&nbsp;&bdquo;otwarty dostęp&rdquo; oznacza coś innego,
+odnoszę się do&nbsp;niego jako do&nbsp;&bdquo;swobodnej redystrybucji
+publikacji&rdquo; lub&nbsp;&bdquo;publikacji zezwalającej na&nbsp;tworzenie
+dokładnych kopii&rdquo;.</p>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i&nbsp;FSF prosimy kierować na&nbsp;adres <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Inne metody kontaktu
+z&nbsp;FSF można znaleźć na&nbsp;stronie <a
+href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających
+odnośnikach oraz&nbsp;inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać
+na&nbsp;adres <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+Staramy się, aby&nbsp;tłumaczenia były wierne i&nbsp;wysokiej jakości,
+ale&nbsp;nie jesteśmy zwolnieni z&nbsp;niedoskonałości. Komentarze odnośnie
+tłumaczenia polskiego oraz&nbsp;zgłoszenia dotyczące chęci współpracy
+w&nbsp;tłumaczeniu prosimy kierować na&nbsp;adres <a
+href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej
+informacji na&nbsp;temat koordynacji oraz&nbsp;zgłaszania propozycji
+tłumaczeń artykułów znajdziecie na&nbsp;<a
+href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p>
+</div>
+
+<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
+ files generated as part of manuals) on the GNU web server should
+ be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this
+ without talking with the webmasters or licensing team first.
+ Please make sure the copyright date is consistent with the
+ document. For web pages, it is ok to list just the latest year the
+ document was modified, or published.
+
+ If you wish to list earlier years, that is ok too.
+ Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
+ years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
+ year, i.e., a year in which the document was published (including
+ being publicly visible on the web or in a revision control system).
+
+ There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
+ Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
+<p>Copyright &copy; 2001, 2012, 2015, 2016, 2017, 2018 Richard M. Stallman</p>
+
+<p>Ta strona jest dostępna na&nbsp;<a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji
+Creative Commons Uznanie autorstwa&nbsp;&ndash; Bez&nbsp;utworów zależnych
+4.0 Międzynarodowe</a>.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+Tłumaczenie: Mikolaj Sitarz 2005, Paweł Różański 2010, 2011, 2012, Jan Owoc
+2011, 2012; poprawki: Marcin Wolak 2011, Jan Owoc 2014, 2016.</div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Aktualizowane:
+
+$Date: 2019/07/09 09:59:14 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
+</body>
+</html>