summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/pl/not-ipr.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/pl/not-ipr.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/pl/not-ipr.html376
1 files changed, 376 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/pl/not-ipr.html b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/not-ipr.html
new file mode 100644
index 0000000..4ab3cb1
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/not-ipr.html
@@ -0,0 +1,376 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/not-ipr.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.86 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>&bdquo;Własność intelektualna&rdquo; to zwodniczy miraż - Projekt GNU -
+Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF)</title>
+
+<!--#include virtual="/philosophy/po/not-ipr.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
+<h2>&bdquo;Własność intelektualna&rdquo; to zwodniczy miraż</h2>
+
+<p><a href="http://www.stallman.org/">Richard M. Stallman</a></p>
+
+<p>
+Modne stało się określanie prawa autorskiego, prawa patentowego, prawa
+o&nbsp;znakach handlowych i&nbsp;tuzina innych praw mianem &bdquo;własności
+intelektualnej&rdquo;. Ta moda nie&nbsp;nastała
+przypadkowo&nbsp;&ndash;termin ten systematycznie zniekształca i&nbsp;wikła
+powyższe sprawy, a&nbsp;jego użycie było i&nbsp;jest promowane
+przez&nbsp;tych, którzy zyskują na&nbsp;tym zamieszaniu. Każdy, kto chce
+jasno myśleć o&nbsp;którymkolwiek z&nbsp;tych praw, dobrze zrobi odrzucając
+to&nbsp;określenie.
+</p>
+
+<p>
+Według profesora Marka Lemleya, obecnie pracującego w&nbsp;Stanford Law
+School, powszechne używanie określenia &bdquo;własność intelektualna&rdquo;
+jest modą, która nastąpiła po&nbsp;utworzeniu w&nbsp;roku 1967 Światowej
+Organizacji &bdquo;Własności Intelektualnej&rdquo; (World
+&bdquo;Intellectual Property&rdquo; Organization&nbsp;&ndash; WIPO)
+i&nbsp;stała się naprawdę powszechna w&nbsp;kilku ostatnich
+latach. (Formalnie WIPO jest organizacją wyspecjalizowaną ONZ,
+ale&nbsp;w&nbsp;rzeczywistości reprezentuje interesy posiadaczy praw
+autorskich, patentów i&nbsp;znaków handlowych). Powszechne stosowanie tej
+nazwy się zaczęło <a
+href="https://books.google.com/ngrams/graph?content=intellectual+property&amp;year_start=1800&amp;year_end=2008&amp;corpus=15&amp;smoothing=1&amp;share=&amp;direct_url=t1%3B%2Cintellectual%20property%3B%2Cc0">około
+roku 1990</a> (<a href="/graphics/seductivemirage.png">lokalna kopia</a>).
+</p>
+
+<p>
+Jednym z&nbsp;efektów używania tego określenia jest łatwo dostrzegalne
+nastawienie: sugeruje ono, by myśleć o&nbsp;prawie autorskim, prawie
+patentowym i&nbsp;prawie o&nbsp;znakach handlowych tak jak o&nbsp;prawie
+własności obiektów fizycznych. (Ta analogia kłóci się z&nbsp;filozofiami
+każdego z&nbsp;tych systemów prawnych, ale&nbsp;wiedzą o&nbsp;tym tylko
+specjaliści). Te prawa nie&nbsp;są tak naprawdę podobne do&nbsp;praw
+tyczących obiektów fizycznych, ale&nbsp;używanie tego określenia doprowadza
+do&nbsp;tego, że&nbsp;ustawodawcy upodabniają pierwszy rodzaj praw
+do&nbsp;drugich. Ponieważ&nbsp;taka zmiana jest na&nbsp;rękę firmom, które
+korzystają z&nbsp;praw autorskich, patentów i&nbsp;znaków handlowych, firmy
+te działały w&nbsp;kierunku uczynienia tego terminu popularnym.
+</p>
+
+<p>
+Ci, którzy chcieliby rozpatrywać meritum tych spraw [dotyczących prawa
+autorskiego, prawa patentowego i&nbsp;prawa o&nbsp;znakach handlowych],
+powinni odrzucić stronniczy termin. Wielu ludzi prosiło mnie, bym
+zaproponował inną nazwę dla tej kategorii przepisów&nbsp;&ndash;
+albo&nbsp;sami proponowali alternatywy. Wśród sugerowanych nazw znalazły
+się: Narzucone Przywileje Monopolistyczne (IMPs&nbsp;&ndash; Imposed
+Monopoly Privileges) i&nbsp;Stworzone-Przez-Rząd-Narzucone-Prawem-Monopole
+(GOLEMs&nbsp;&ndash; Government-Originated Legally Enforced
+Monopolies). Niektórzy mówią o&nbsp;&bdquo;reżimach praw wyłącznych&rdquo;,
+ale&nbsp;nazywanie nakładanych na&nbsp;społeczeństwo ograniczeń
+&bdquo;prawami&rdquo; wydawców to&nbsp;również dwójmyślenie.
+</p>
+
+<p>
+Niektóre z&nbsp;tych zastępników stanowią pewien stopniowy postęp,
+ale&nbsp;zastępowanie &bdquo;własności intelektualnej&rdquo; jakimkolwiek
+innym określeniem jest błędem. Inna nazwa nie&nbsp;wpłynęłaby
+jednak&nbsp;na&nbsp;sedno sprawy: zbytnie uogólnianie. Nie&nbsp;ma żadnego
+spójnego zjawiska zwanego &bdquo;własnością
+intelektualną&rdquo;&nbsp;&ndash; to miraż. Jedynym powodem dla którego
+ludzie myślą, że&nbsp;to ma sens jest to, że&nbsp;szerokie używanie terminu
+zwodziło ich myślenie o tych prawach.
+</p>
+
+<p>
+Określenie &bdquo;własność intelektualna&rdquo; działa jak słowo-wytrych,
+wrzuca do&nbsp;jednego worka zasadniczo odmienne prawa. Nie-prawnicy, którzy
+słyszą termin &bdquo;własność intelektualna&rdquo; stosowany do&nbsp;tych
+różnych praw, mają skłonność przyjmowania, że&nbsp;prawa te są przykładami
+wspólnej reguły i&nbsp;że&nbsp;działają podobnie.
+</p>
+
+<p>
+Nic bardziej błędnego. Te przepisy powstawały oddzielnie, ewoluowały
+w&nbsp;inny sposób, obejmują inne zakresy działalności, mają inne zasady
+i&nbsp;podnoszą różne kwestie zasad społecznych.
+</p>
+
+<p>
+Przykłądowo prawo autorskie zostało zaprojektowane, by&nbsp;promować pisanie
+i&nbsp;sztukę, i&nbsp;obejmuje szczegóły związane z&nbsp;pisarstwem
+lub&nbsp;sztuką. Prawo patentowe miało zachęcać do&nbsp;publikowania idei
+za&nbsp;cenę ograniczonych monopoli na&nbsp;te idee&nbsp;&ndash; cena, którą
+warto zapłacić w&nbsp;niektórych dziedzinach a&nbsp;w&nbsp;innych nie.
+</p>
+
+<p>
+Prawo o&nbsp;znaku handlowym nie było stworzone z&nbsp;myślą
+o&nbsp;promowaniu jakiejkolwiek działalności handlowej,
+ale&nbsp;po&nbsp;to&nbsp;tylko, by&nbsp;kupujący wiedzieli,
+co&nbsp;kupują. Jednak&nbsp;ustawodawcy pod&nbsp;wpływem określenia
+&bdquo;własność intelektualna&rdquo; zamienili to prawo w&nbsp;układ zachęt
+do&nbsp;reklamowania. A&nbsp;to są tylko trzy z&nbsp;wielu praw, które mogą
+być objęte tym terminem.
+</p>
+
+<p>
+Ponieważ&nbsp;te systemy praw rozwijały się niezależnie, są&nbsp;różne
+w&nbsp;każdym szczególe oraz&nbsp;w&nbsp;podstawowych celach i&nbsp;metodach
+stosowania. Jeżeli&nbsp;więc dowiecie się czegoś o&nbsp;prawie autorskim, to
+najlepiej, żebyście przyjęli, że&nbsp;prawo patentowe jest inne. Rzadko
+kiedy będziecie się mylić!
+</p>
+
+<p>
+W&nbsp;praktyce, prawie każde ogólne stwierdzenia na&nbsp;które się
+napotkacie używające termin &bdquo;własność intelektualna&rdquo; będą
+nieprawdziwe. Przykładowo znajdziecie, że&nbsp;&bdquo;jego&rdquo; celem jest
+&bdquo;promowanie innowacji&rdquo;, ale&nbsp;to tylko pasuje do&nbsp;prawa
+patentowego, i&nbsp;przypuszczalnie tylko do&nbsp;roślin. Prawa autorskie
+nic nie mają wspólnego z&nbsp;innowacją; piosenka czy&nbsp;powieść jest
+objęta prawami autorskimi nawet jeśli w&nbsp;niej nie ma nic
+innowacyjnego. Prawo marki handlowej nie zajmuje się innowacją; jeśli założę
+sklep z&nbsp;herbatą o nazwie &bdquo;rms tea&rdquo;, to byłaby solidna marka
+handlowa nawet jeśli sprzedawałbym te same herbaty w&nbsp;ten sam sposób jak
+wszyscy inni. Prawo o tajemnicach handlowych nie ma nic wspólnego
+z&nbsp;innowacją chyba, że&nbsp;pośrednio; moja lista klientów herbaty
+byłaby tajemnicą handlową nie mająca nic wspólnego z&nbsp;innowacją.</p>
+
+<p>
+Znajdziecie także zapewnienia, że&nbsp;&bdquo;własność intelektualna&rdquo;
+ma coś wspólnego z&nbsp;&bdquo;kreatywnością&rdquo;, ale&nbsp;tak naprawdę
+to to tylko pasuje do&nbsp;praw autorskich. Więcej niż sama kreatywność jest
+potrzeba aby&nbsp;wynalazek można było opatentować. Prawa marki handlowej
+czy&nbsp;tajemnic handlowych nie mają nic wspólnego z&nbsp;kreatywnością;
+nazwa &bdquo;rms tea&rdquo; nie jest w&nbsp;ogóle kreatywna, ani&nbsp;moja
+tajna lista herbacianych klientów.</p>
+
+<p>
+Ludzie mówią często &bdquo;własność intelektualna&rdquo;, kiedy tak naprawdę
+mają na&nbsp;myśli jakiś szerszy lub&nbsp;węższy zakres
+praw. Na&nbsp;przykład bogate kraje często narzucają niesprawiedliwe prawa
+krajom ubogim, aby&nbsp;wycisnąć z&nbsp;nich pieniądze. Niektóre z&nbsp;tych
+przepisów są prawami dotyczącymi &bdquo;własności intelektualnej&rdquo;,
+ale&nbsp;nie&nbsp;wszystkie. Mimo to ludzie często podchwytują tę etykietkę,
+bo&nbsp;się z&nbsp;nią oswoili, i&nbsp;fałszywie przedstawiają istotę
+zagadnienia. Byłoby lepiej używać terminu takiego jak &bdquo;ustawodawcza
+kolonizacja&rdquo;, który skupia się na&nbsp;głównym aspekcie sprawy
+i&nbsp;wystrzega się błędnego przedstawiania zakresu zjawiska.
+</p>
+
+<p>
+Nie tylko laicy są wprowadzani w&nbsp;błąd przez to&nbsp;określenie. Nawet
+profesorowie prawa uczący o&nbsp;tych przepisach, dali się zwieść ponętności
+terminu &bdquo;własność intelektualna&rdquo; i&nbsp;wyrażali ogólne
+stwierdzenia, które były sprzeczne ze znanymi im faktami. Termin ten odwodzi
+ich od&nbsp;używania ich wiedzy. Na&nbsp;przykład, pewien profesor napisał
+w&nbsp;2006 r.:
+</p>
+
+<blockquote><p>
+W&nbsp;przeciwieństwie do&nbsp;swoich potomków, obecnie zatrudnionych
+w&nbsp;WIPO, ojcowie konstytucji USA mieli zasadnicze, prokonkurencyjne
+podejście do&nbsp;własności intelektualnej. Wiedzieli, że&nbsp;uprawnienia
+mogą być niezbędne, ale&hellip;związali kongresowi ręce, ograniczając
+na&nbsp;różne sposoby jego władzę.
+</p></blockquote>
+
+<p>
+Powyższa wypowiedź odnosi się do&nbsp;artykułu 1, części 8, klauzuli 8
+Konstytucji USA, który legitymizuje prawo patentowe i&nbsp;prawo
+autorskie. Ta klauzula nie&nbsp;ma nic wspólnego z&nbsp;prawem
+o&nbsp;znakach handlowych, tajemnicach handlowych czy&nbsp;różnych innych
+prawach. Termin &bdquo;własność intelektualna&rdquo; przywiódł tego
+profesora do&nbsp;fałszywego uogólnienia.
+</p>
+
+<p>
+Określenie &bdquo;własność intelektualna&rdquo; prowadzi również
+do&nbsp;uproszczonego myślenia. Powoduje, że&nbsp;ludzie skupiają się
+na&nbsp;niewielkim podobieństwie formy tych odmiennych
+praw&mdash;polegającym na&nbsp;tym, że&nbsp;prawa te tworzą sztuczne
+przywileje dla pewnych podmiotów&nbsp;&ndash; a&nbsp;ignorują ich zasadnicze
+właściwości: specyficzne ograniczenia, które każde z&nbsp;tych praw nakłada
+na&nbsp;ludzi, oraz&nbsp;konsekwencje, które z&nbsp;tego wypływają.
+</p>
+
+<p>
+Ekonomia działa tu, jak to często robi, jako narzędzie niesprawdzonych
+założeń. Należą do&nbsp;nich założenia o&nbsp;wartościach, takich
+jak&nbsp;to, że&nbsp;ilość produkcji ma znaczenie podczas gdy wolność
+i&nbsp;styl życia nie, i&nbsp;faktycznych założeń, które są najczęściej
+fałszywe, takich jak&nbsp;to, że&nbsp;prawa autorskie wspierają muzyków,
+lub, że&nbsp;patenty na&nbsp;leki wspierają badania naukowe ratujące życie.
+</p>
+
+<p>
+Przy rozpatrywaniu tematu z&nbsp;tak szerokiej perspektywy, specyficzne
+problemy zasad społecznych powodowane przez prawo autorskie, odmienne
+problemy powodowane przez prawo patentowe, czy&nbsp;którekolwiek
+z&nbsp;innych praw są niemal niedostrzegalne. Te kwestie biorą się
+z&nbsp;charakterystycznych własności każdego z&nbsp;rodzajów praw, dokładnie
+tego, do&nbsp;czego ignorowania skłania termin &bdquo;własność
+intelektualna&rdquo;. Na&nbsp;przykład jedną ze&nbsp;spraw związanych
+z&nbsp;prawem autorskim jest to, czy&nbsp;dzielenie się muzyką z&nbsp;innymi
+powinno być dozwolone. Prawo patentowe nie&nbsp;ma z&nbsp;tym nic
+wspólnego. Prawo patentowe podnosi natomiast&nbsp;kwestię tego,
+czy&nbsp;biednym krajom można pozwolić na&nbsp;produkcję ratujących życie
+leków i&nbsp;sprzedawanie ich za&nbsp;niską cenę, by&nbsp;ratować ludzkie
+życia. Prawo autorskie nie&nbsp;ma z&nbsp;tym żadnego związku.
+</p>
+
+<p>
+Żadna z&nbsp;tych kwestii nie&nbsp;jest natury wyłącznie ekonomicznej,
+a&nbsp;ich aspekty nieekonomiczne są od&nbsp;siebie bardzo różne,
+więc&nbsp;każdy patrzący na&nbsp;nie z&nbsp;płytkiej, uogólniającej
+perspektywy ekonomicznej ignoruje różnice. Etykietowanie tych praw
+terminem&bdquo;własność intelektualna&rdquo; nie&nbsp;pozwala na&nbsp;jasne
+myślenie o&nbsp;którymkolwiek z&nbsp;nich.
+</p>
+
+<p>
+Skutkiem tego każda opinia o&nbsp;&bdquo;kwestii własności
+intelektualnej&rdquo; jest prawie na&nbsp;pewno
+niemądra. Jeżeli&nbsp;będziecie myśleć o&nbsp;wszystkich tych prawach jako
+o&nbsp;jednym zagadnieniu, to będziecie przejawiać skłonność
+do&nbsp;wybierania sobie opinii ze&nbsp;zbioru rozległych, nadmiernych
+uogólnień, z&nbsp;których żadne nie&nbsp;ma najmniejszej wartości.
+</p>
+
+<p>
+Odrzucenie &bdquo;własności intelektualnej&rdquo; to nie tylko zabawa
+filozoficzna. Ten zwrot robi prawdziwą szkodę. Apple używał go aby&nbsp;<a
+href="https://www.theguardian.com/us-news/2017/mar/11/nebraska-farmers-right-to-repair-bill-stalls-apple">wypaczyć
+debatę o ustawie w&nbsp;stanie Nebraska o &bdquo;prawie
+do&nbsp;naprawy&rdquo;</a>. To podrobione pojęcie dało Apple sposób
+aby&nbsp;ukryć swoje stanowisko o tajemnicach, które jest sprzeczne ze
+swobodami klientów, jako domniemana zasada której muszą ulec i&nbsp;klienci
+i&nbsp;państwo.</p>
+
+<p>
+Jeżeli&nbsp;chcecie poprawnie myśleć o&nbsp;sprawach związanych
+z&nbsp;prawem patentowym, prawem autorskim, prawem o&nbsp;znakach
+handlowych, lub&nbsp;którymkolwiek innym prawie, pierwszym krokiem jest
+zapomnieć o&nbsp;pomyśle wrzucania tych praw do&nbsp;jednego worka
+i&nbsp;traktować je jako oddzielne tematy. Drugi krok polega
+na&nbsp;odrzuceniu podsuwanej przez termin &bdquo;własność
+intelektualna&rdquo; zawężonej perspektywy i&nbsp;nadmiernych uproszczeń
+ekonomicznych. Rozpatrujcie każde z&nbsp;tych zagadnień oddzielnie,
+w&nbsp;całej jego rozciągłości, a&nbsp;będziecie mieć możliwość dobrego
+osądu.
+</p>
+
+<p>A&nbsp;jeśli chodzi o&nbsp;reformowanie WIPO, oto <a
+href="http://fsfe.org/projects/wipo/wiwo.en.html">jedna propozycja
+na&nbsp;zmianę nazwy i&nbsp;misji WIPO</a>.
+</p>
+
+<hr />
+
+<p>
+Zobacz także <a href="/philosophy/komongistan.html">Ciekawa Historia
+Komongistanu (Rozrywanie terminu &bdquo;własność intelektualna)&rdquo;</a>
+</p>
+
+<p>
+Kraje w&nbsp;Afryce są o wiele podobniejsze niż te prawa,
+a&nbsp;&bdquo;Afryka&rdquo; jest spójnym pojęciem geograficznym; tym nie
+mniej <a
+href="http://www.theguardian.com/world/2014/jan/24/africa-clinton">mówienie
+o &bdquo;Afryce&rdquo; zamiast o konkretnym kraju powoduje sporo
+zamieszania</a>.
+</p>
+
+<p>
+<a
+href="http://torrentfreak.com/language-matters-framing-the-copyright-monopoly-so-we-can-keep-our-liberties-130714/">
+Rickard Falkvinge wspiera odrzucenie tego terminu</a>.</p>
+
+<p><a
+href="http://www.locusmag.com/Perspectives/2016/11/cory-doctorow-sole-and-despotic-dominion/">Cory
+Doctorow także potępia</a> termin &bdquo;własność intelektualna&rdquo;.</p>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i&nbsp;FSF prosimy kierować na&nbsp;adres <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Inne metody kontaktu
+z&nbsp;FSF można znaleźć na&nbsp;stronie <a
+href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających
+odnośnikach oraz&nbsp;inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać
+na&nbsp;adres <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+Staramy się, aby&nbsp;tłumaczenia były wierne i&nbsp;wysokiej jakości,
+ale&nbsp;nie jesteśmy zwolnieni z&nbsp;niedoskonałości. Komentarze odnośnie
+tłumaczenia polskiego oraz&nbsp;zgłoszenia dotyczące chęci współpracy
+w&nbsp;tłumaczeniu prosimy kierować na&nbsp;adres <a
+href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej
+informacji na&nbsp;temat koordynacji oraz&nbsp;zgłaszania propozycji
+tłumaczeń artykułów znajdziecie na&nbsp;<a
+href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p>
+</div>
+
+<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to
+ files generated as part of manuals) on the GNU web server should
+ be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this
+ without talking with the webmasters or licensing team first.
+ Please make sure the copyright date is consistent with the
+ document. For web pages, it is ok to list just the latest year the
+ document was modified, or published.
+
+ If you wish to list earlier years, that is ok too.
+ Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying
+ years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable
+ year, i.e., a year in which the document was published (including
+ being publicly visible on the web or in a revision control system).
+
+ There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers
+ Information document, www.gnu.org/prep/maintain. -->
+<p>Copyright &copy; 2004, 2006, 2010, 2013, 2015, 2016, 2017, 2018 Richard
+M. Stallman</p>
+
+<p>Ta strona jest dostępna na&nbsp;<a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji
+Creative Commons Uznanie autorstwa&nbsp;&ndash; Bez&nbsp;utworów zależnych
+4.0 Międzynarodowe</a>.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+Tłumaczenie: Kamil Ignacak 2005, Jan Owoc 2014, 2015, 2017; poprawki:
+Wojciech Kotwica 2006, Mariusz Libera 2010, Jan Owoc 2011, 2013.</div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Aktualizowane:
+
+$Date: 2019/07/09 09:59:14 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
+</body>
+</html>