diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/pl/manifesto.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/pl/manifesto.html | 834 |
1 files changed, 834 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/pl/manifesto.html b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/manifesto.html new file mode 100644 index 0000000..af46d5f --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/manifesto.html @@ -0,0 +1,834 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/gnu/manifesto.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Manifest GNU - Projekt GNU - Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF)</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/manifesto.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> +<h2>Manifest GNU</h2> + +<p> Manifest GNU (który widzicie poniżej) został napisany przez <a +href="http://www.stallman.org/">Richarda Stallmana</a> w 1985 roku +w celu uzyskania współpracowników i poparcia. Część tekstu jest +z oryginalnego ogłoszenia z 1983 roku. Do 1987 był +uaktualniany wraz z rozwojem projektu, lecz teraz najlepszym +wyjściem jest przekazywanie go w stanie niezmiennym.</p> + +<p>Od tamtego czasu dowiedzieliśmy się o pewnych nieporozumieniach, +których można uniknąć używając innego słownictwa. Przypisy dodane +w roku 1993 powinny rozjaśnić te kwestie.</p> + +<p>Jeśli chcecie zainstalować system GNU/Linux, sugerujemy abyście używali +jedną z <a href="/distros">dystrybucji zawierających w 100% wolne +oprogramowanie</a>. Aby dowiedzieć się jak pomóc, odwiedźcie <a +href="/help/help.html">http://www.gnu.org/help</a>.</p> + +<p>Projekt GNU jest częścią ruchu wolnego oprogramowania, działania aby <a +href="/philosophy/free-sw.html">użytkownicy oprogramowania mieli +wolność</a>.Jest błędem łączyć projekt GNU z terminem „open +source” – ten termin wymyślono w 1998 roku przez +ludzi, którzy się nie zgadzają z wartościami ruchu wolnego +oprogramowania. Używają go aby promować podejście <a +href="/philosophy/open-source-misses-the-point.html">bez morałów</a>.</p> + +<h3 id="whats-gnu">Czym jest GNU? GNU to Nie Unix!</h3> + +<p> + GNU, czyli GNU to Nie Unix (ang. GNU's Not Unix), jest nazwą +kompletnego, kompatybilnego z Uniksem systemu, który piszę, +aby potem móc rozdawać go każdemu kto zechce zacząć go używać.<a +href="#f1">(1)</a> Pomaga mi również kilku wolontariuszy. Potrzebna jest nam +pomoc w postaci poświęconego czasu, pieniędzy, programów +oraz sprzętu.</p> + +<p> + Aktualnie mamy edytor Emacs z Lispem do pisania do niego +komend, debugger źródeł, kompatybilny z yacc generator parserów, linker +i około 35 innych narzędzi. Powłoka (interpreter komend) jest prawie +ukończona. Nowy, przenośny, optymalizujący kompilator C skompilował sam +siebie i może być wydany już w tym roku. Mamy również jądro +w początkującym stadium rozwoju lecz jeszcze wiele mu brakuje by +emulować Uniksa. Gdy jądra i kompilator będą ukończone, będzie możliwa +dystrybucja systemu GNU w postaci wystarczającej na tworzenie +programów. Będziemy używać systemu TeX jako narzędzie do formatowania +tekstu, ale pracujemy nad nroffem. Użyjemy również wolnego, +przenośnego systemu X Window System. Następnie dodamy przenośnego Common +Lispa, grę Empire, arkusz kalkulacyjny i wiele innych rzeczy, wraz +z dokumentacją online. Mamy nadzieję dostarczyć wszystkie narzędzia +zazwyczaj dołączane do systemów Uniksowych, a nawet więcej.</p> + +<p> + GNU będzie mogło uruchamiać programy Uniksowe, lecz nie będzie +identyczne jak Unix. Wprowadzimy wszelkie przydatne nowinki, bazując +na doświadczeniu z innych systemów. Głównie zależy nam +na wprowadzeniu dłuższych nazw plików, numery wersji plików, system +plików odporny na awarie, być może uzupełnianie nazw plików, obsługę +wyświetlania niezależną od terminala i być może bazujący +na Lispie system okien, w którym niektóre programy Lispowe +i Uniksowe będą mogły wspólnie korzystać z ekranu. C +oraz Lisp będą językami programowania systemu. Będziemy się starać +wspierać UUCP, MIT Chaosnet i inne Internetowe protokoły komunikacyjne.</p> + +<p> + Wstępnie GNU pisany jest dla maszyn klasy 68000/16000 z wirtualną +pamięcią, bo na nich będzie najłatwiej go uruchomić. Pozostawiamy pole +do popisu dla tych, którzy chcieliby go uruchomić i używać +na słabszych komputerach.</p> + +<p> + W celu uniknięcia nieporozumień, proszę wymawiać <em>g</em> +na początku słowa „GNU”, gdy odnosi się ono +do niniejszego projektu [standardowo w angielskim „g” +w wyrazie „gnu” nie jest artykułowane].</p> + +<h3 id="why-write">Dlaczego muszę napisać GNU</h3> + +<p> + Uważam, że złota zasada wymaga, żebym programem, który mi się podoba, +podzielił się z innymi, którym też się spodobał. Sprzedawcy +oprogramowania chcą podzielić użytkowników i nad nimi zapanować +poprzez zmuszanie ich, by zgodzili się nie dzielić zakupionym +oprogramowaniem. Odmawiam zerwania solidarności z innymi użytkownikami +w taki sposób. Nie mogę z czystym sumieniem podpisać umowy o +poufności lub umowy licencyjnej. Przez długie lata pracując w AI +Lab [Laboratorium Sztucznej Inteligencji w Massachussets Institute of +Technology] starałem się oprzeć takim tendencjom i innym tego typu +działaniom, ale w końcu stały się one zbyt daleko posunięte: nie mogłem +pozostać w instytucji, w której robi mi się takie rzeczy wbrew +mojej woli.</p> + +<p> + Aby nadal używać komputerów z honorem, zdecydowałem się zebrać +razem wystarczającą ilość wolnego oprogramowania, żeby obejść się +bez programów, które nie są wolne. Odszedłem z AI Lab, żeby +odebrać MIT wszelkie prawne preteksty do powstrzymania mnie przed +rozdawaniem GNU.<a href="#f2a">(2)</a></p> + +<h3 id="compatible">Dlaczego GNU będzie zgodne z Uniksem</h3> + +<p> + Unix nie jest moim idealnym systemem, ale nie jest taki zły. Podstawowe +cechy Uniksa wydają się być dobre i myślę, że będę w stanie +bez zepsucia uzupełnić to, czego w nim brak. Poza tym, system +kompatybilny z Uniksem byłby dla wielu ludzi znacznie łatwiejszy +do przyswojenia.</p> + +<h3 id="available">W jaki sposób GNU będzie rozpowszechniane</h3> + +<p> + GNU nie jest w domenie publicznej. Każdy będzie mógł modyfikować +i rozpowszechniać GNU, lecz żaden z dystrybutorów nie będzie +mógł zabronić dalszej dystrybucji. Innymi słowy, <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">własnościowe</a> +modyfikacje nie będą dozwolone. Chcę być pewien, że wszystkie wersje +GNU pozostaną wolne.</p> + +<h3 id="why-help">Dlaczego wielu innych programistów chce pomóc</h3> + +<p> + Znalazłem wielu innych programistów, którzy są zachwyceni GNU i chcą +pomóc.</p> + +<p> + Duża ilość programistów jest niezadowolona z faktu komercjalizacji +oprogramowania systemowego. Wprawdzie pozwala to im zarabiać więcej +pieniędzy, ale zarazem powoduje, że czują się poróżnieni +z innymi, zamiast czuć się jak towarzysze. Podstawowym aktem przyjaźni +pomiędzy programistami jest dzielenie się programami; typowe współczesne +układy marketingowe zasadniczo nie pozwalają programistom traktować innych +jak przyjaciół. Nabywca oprogramowania musi wybierać pomiędzy przyjaźnią +a przestrzeganiem prawa. Oczywiście wielu decyduje, że przyjaźń +jest ważniejsza. Ale ci, którzy wierzą w prawo, często nie są +usatysfakcjonowani żadną z tych alternatyw. Stają się cyniczni +i myślą, że programowanie to tylko sposób zarabiania pieniędzy.</p> + +<p> + Poprzez prace nad GNU i używanie go zamiast programów +objętych restrykcyjną licencją, możemy zarazem być przyjaźni dla innych +i przestrzegać prawa. Ponadto GNU jest inspirującym przykładem +dzielenia się z innymi oraz sztandarem, pod którym możemy się +jednoczyć. Może to dać nam poczucie zgodności, które nie jest możliwe +do osiągnięcia jeśli używamy oprogramowania, które nie jest +wolne. Około połowa z programistów, z którymi rozmawiam, uważa, +że jest to ważne poczucie, którego pieniądze nie są w stanie +zastąpić. </p> + +<h3 id="contribute">Jak możecie pomóc</h3> + +<blockquote> +<p> +(Aby sprawdzić obecną listę prac nad oprogramowaniem, sprawdźcie <a +href="http://fsf.org/campaigns/priority-projects">Listę projektów +wysoko-priorytetowych</a> oraz <a +href="http://savannah.gnu.org/people/?type_id=1">Listę projektów +potrzebujących wsparcia</a>, ogólną listę zadań dla paczek oprogramowania +GNU. Inne sposoby pomocy są opisane w <a +href="/help/help.html">przewodniku pomocy systemowi GNU</a>.) +</p> +</blockquote> + +<p> + Proszę producentów komputerów o darowizny w postaci sprzętu +i pieniędzy. Proszę osoby prywatne o programy i wkład pracy.</p> + +<p> + Przez dotację w postaci sprzętu, możecie się spodziewać, że GNU +szybko będzie na takich maszynach działać. Oczekujemy kompletnych, +gotowych do użycia systemów, zaaprobowanych do użytku +na terenach mieszkalnych i mogących się obyć +bez skomplikowanego chłodzenia lub źródeł energii.</p> + +<p> + Znalazłem bardzo wielu programistów skłonnych pracować dla GNU +po godzinach. W przypadku większości projektów, taki rozproszony +system pracy po godzinach byłby bardzo trudny do skoordynowania; +niezależnie od siebie napisane części nie działałyby ze sobą. Jednakże +w przypadku tego konkretnego zadania, tj. zastąpienia Uniksa, problem +ten nie istnieje. Kompletny system Uniksowy składa się z setek +narzędzi, z których każde jest osobno udokumentowane. Większość +specyfikacji interfejsowych jest ustalona przez zgodność +z Uniksem. Jeśli każdy z uczestników projektu może napisać +kompatybilny program zastępczy dla jednego narzędzia uniksowego +i sprawić, by działał na miejscu oryginału w uniksowym +systemie, to będzie to znaczyło, że nowe narzędzia będą współpracowały +ze sobą. Nawet zakładając, że da o sobie znać prawo Murphyego, to +połączenie tych komponentów i tak będzie wykonalnym zadaniem. (Praca +nad jądrem będzie wymagała ściślejszego kontaktu i będzie +przeprowadzona przez małą, zwartą grupę.)</p> + +<p> + Jeśli dostanę darowizny w postaci pieniędzy, będę mógł wynająć kilku +ludzi na pełny lub na pół etatu. Płaca nie będzie wysoka jak +na standardy programistów, ale szukam ludzi, dla których budowanie +ducha wspólnoty jest równie ważne jak zarabianie pieniędzy. Widzę to jako +sposób dający zaangażowanym ludziom szansę na poświęcenie całego +swojego potencjału na prace nad GNU poprzez oszczędzenie im +konieczności zarabiania na życie w inny sposób.</p> + +<h3 id="benefit">Dlaczego wszyscy użytkownicy komputerów na tym zyskają</h3> + +<p> + Gdy GNU już zostanie napisane, wszyscy będą mogli zyskać dobry system +bez żadnych ograniczeń, niczym powietrze.<a href="#f2">(3)</a></p> + +<p> + Oznacza to znacznie więcej niż tylko zaoszczędzenie wydatku na licencję +uniksową. Oznacza to, że nie będzie się już marnować czasu +i wysiłku na duplikowanie tych samych partii kodu systemowego. Ten +czas i wysiłek będzie można zamiast tego przeznaczyć na postęp +w dziedzinie programowania.</p> + +<p> + Kompletne źródła systemu będą dostępne dla każdego. W rezultacie +użytkownik potrzebujący zmian w systemie zawsze będzie mógł je zrobić +sam albo wynająć jakiegokolwiek programistę lub firmę by zrobili +to dla niego. Użytkownicy nie będą już na łasce jednego programisty +lub firmy posiadających na własność kod źródłowy i będących +jedynymi uprawnionymi do wprowadzania zmian.</p> + +<p> + Szkoły będą mogły zaoferować o wiele bardziej pouczające zajęcia +poprzez zachęcanie studentów do badania i ulepszania kodu +systemowego. Laboratorium komputerowe na Harvardzie miało kiedyś zasadę +nieinstalowania programów, których kody źródłowe nie były publicznie +dostępne i stało na jej straży rzeczywiście zabraniając +instalowania niektórych programów. Bardzo mnie ten fakt zainspirował.</p> + +<p> + Ostatecznie, zostaną zniesione koszty rozpatrywania, kto jest właścicielem +oprogramowania systemowego oraz co można a czego nie można +z nim robić.</p> + +<p> + Umowy zmuszające ludzi do płacenia za program, włączając +licencjonowanie kopii, zawsze ściągają na społeczeństwo ogromne koszty +poprzez kłopotliwe mechanizmy potrzebne do określenia ile +(tzn. za które programy) trzeba zapłacić. Poza tym tylko państwo +policyjne jest w stanie zmusić wszystkich do przestrzegania tychże +umów. Wyobraźcie sobie stację kosmiczną, na której wielkim kosztem +trzeba produkować powietrze: pobieranie opłaty od każdego oddychającego +za każdy zużyty litr powietrza wprawdzie jest sprawiedliwe, +ale noszenie maski z miernikiem powietrza przez cały dzień +i całą noc jest nieznośne, nawet jeśli każdego stać na zapłacenie +rachunku. Nie mówiąc już o wszechobecnych kamerach telewizyjnych pilnujących +czy nikt nie zdejmuje maski, które są nie do pomyślenia. Lepiej +już utrzymywać fabrykę powietrza z pogłównego a maski wywalić.</p> + +<p> + Kopiowanie całego programu lub jego części jest dla programisty tak +samo naturalne, jak oddychanie, i równie efektywne. Powinno być równie +swobodne.</p> + +<h3 id="rebutted-objections">Kilka łatwych do odparcia zarzutów wobec celów GNU</h3> + +<p id="support"> +<strong>„Nikt nie będzie go używał jeśli będzie darmowy, +bo oznacza to brak jakiegokolwiek wsparcia +technicznego.”</strong></p> + +<p> +<strong>„Trzeba pobierać opłaty za program, żeby mieć za co +zapewnić wsparcie techniczne.”</strong></p> + +<p> + Jeśli ludzie woleliby płacić za GNU razem z obsługą zamiast +dostawać GNU za darmo bez obsługi, to firma, która zapewniałaby +obsługę dla ludzi, którzy uzyskali system GNU za darmo, powinna +przynosić dochody.<a href="#f3">(4)</a></p> + +<p> + Musimy rozróżnić pomiędzy pomocą techniczną w formie rzeczywistej pracy +programistycznej a zwykłym prowadzeniem za rękę. To pierwsze jest +czymś, na co nie można liczyć ze strony sprzedawcy +oprogramowania. Jeśli Wasz problem nie dotyczy wystarczająco dużej liczby +użytkowników, sprzedawca powie wam, żebyście się wypchali.</p> + +<p> + Jeżeli Wasza firma musi mieć pewność, że będzie mogła polegać +na pomocy technicznej, to jedynym na to sposobem jest posiadanie +wszystkich niezbędnych źródeł i narzędzi. Wtedy możecie wynająć +jakąkolwiek dostępną osobę do rozwiązania waszego problemu; nie +jesteście na łasce jednej, konkretnej osoby. Jeśli chodzi o Uniksa, to +koszty źródła wykluczają takie rozwiązanie w większości +przypadków. Z GNU będzie inaczej. Wprawdzie jest możliwe, +że akurat nie będzie dostępny nikt kompetentny, ale nie można +o to obwiniać warunków dystrybucji. GNU nie rozwiązuje wszystkich +problemów świata, tylko niektóre z nich.</p> + +<p> + Natomiast użytkownicy, którzy nie znają się zupełnie +na komputerach, potrzebują prowadzenia za rękę, +czyli robienia dla nich rzeczy, które z łatwością mogliby zrobić +samodzielnie, tylko nie wiedzą jak.</p> + +<p> + Takie usługi mogłyby być świadczone przez firmy sprzedające wyłącznie usługi +naprawcze i prowadzenia za rękę. Jeśli rzeczywiście użytkownicy +woleliby raczej wydać pieniądze i otrzymać produkt z pomocą +techniczną, to znaczy, że będą również chcieli kupić samą pomoc +techniczną, jeśli dostaną produkt za darmo. Firmy oferujące taką pomoc +będą konkurować pod względem jakości i cen; użytkownicy będą mieli +wybór. Tymczasem ci z nas, którzy serwisu nie potrzebują, nie będą +musieli za niego płacić.</p> + +<p id="advertising"> +<strong>„Nie da się dotrzeć do wielu ludzi bez reklamy, +a żeby mieć na nią środki, trzeba pobierać opłaty +za program.”</strong></p> + +<p> +<strong>„Reklamowanie programu, który można dostać za darmo, jest +bezcelowe.”</strong></p> + +<p> + Istnieje wiele darmowych lub bardzo tanich sposobów, dzięki którym +można nadać rozgłos czemuś takiemu jak GNU wśród wielu użytkowników +komputerów. Ale być może można dotrzeć do nawet większej ich +liczby poprzez reklamę. Jeśli rzeczywiście tak jest, to firma +reklamująca kopiowanie i rozsyłanie GNU za opłatą powinna +przynosić wystarczające zyski, by móc pokryć koszty reklamy i jeszcze +coś zarobić. W ten sposób za reklamę płacą tylko ci użytkownicy, +którzy na niej korzystają.</p> + +<p> + Z drugiej strony, jeśli wielu ludzi dostanie GNU od swoich +znajomych i takie firmy nie odniosą sukcesu, udowodni to, +że reklama nie była tak naprawdę potrzebna do rozpowszechnienia +GNU. Dlaczego zwolennicy wolnego rynku nie chcą pozwolić, by wolny rynek to +rozstrzygnął?<a href="#f4">(5)</a></p> + +<p id="competitive"> +<strong>„Moja firma potrzebuje objętego restrykcyjną licencją systemu +operacyjnego, żeby mieć przewagę nad konkurencją.”</strong></p> + +<p> + GNU wyłączy systemy operacyjne ze sfery konkurencji. Nie będziecie mogli +uzyskać na tym polu przewagi, ale z drugiej strony Wasi konkurenci +nie będą mogli uzyskać przewagi nad Wami. Będziecie konkurować +na innych polach, wspólnie korzystając na GNU. Jeśli Wasza firma +sprzedaje jakiś system operacyjny, to GNU Wam się nie spodoba, ale mówi +się trudno. Jeśli Wasza firma zajmuje się czymś innym, GNU może pozwolić Wam +uniknąć bycia wepchniętym w drogą zabawę w sprzedaż systemów +operacyjnych.</p> + +<p> + Chciałbym, żeby GNU rozwijało się poprzez dary od wielu +producentów i użytkowników, obniżając im wszystkim koszty.<a +href="#f5">(6)</a></p> + +<p id="deserve"> +<strong>„Czy programiści nie zasługują na zapłatę za swoją +kreatywność?”</strong></p> + +<p> + Jeśli cokolwiek zasługuje na zapłatę, jest to działalność dla +społeczeństwa. Kreatywność może być taką działalnością, ale tylko +wtedy, gdy społeczeństwo może swobodnie korzystać z jej owoców. Jeśli +programiści zasługują na zapłatę za tworzenie nowatorskich +programów, to z tego samego powodu zasługują na karę, jeśli +ograniczają ich użycie.</p> + +<p id="reward"> +<strong>„Czy programista nie powinien móc domagać się zapłaty +za swoją kreatywność?”</strong></p> + +<p> + Nie ma nic złego w oczekiwaniu na zapłatę za wykonaną pracę, +albo w próbowaniu uzyskania jak największych dochodów, jeśli tylko nie +używa się do tego destrukcyjnych środków. Jednak sposoby obecnie +będące w zwyczaju na polu oprogramowania opierają się +na destrukcji.</p> + +<p> + Wyciąganie pieniędzy od użytkowników programu poprzez ograniczanie +jego użycia jest destrukcyjne, ponieważ ograniczenia te redukują ilość +możliwych sposobów, w jakie program ten może być wykorzystany. To +z kolei redukuje ogólne korzyści, które dzięki niemu uzyskuje cała +ludzkość. Jeśli celowo się coś ogranicza, to szkodliwe tego konsekwencje są +celową destrukcją.</p> + +<p> + Dobry obywatel nie powinien używać takich destrukcyjnych środków, +aby się wzbogacić, ponieważ jeśli każdy by w ten sposób +postępował, to wszyscy zbiednielibyśmy przez wzajemną destrukcyjność. To +etyka kantowska, zwana też złotą zasadą. Skoro nie podobają mi się +konsekwencje wynikające z tego, że nikt nie dzieli się +informacjami, to jestem zobligowany uważać, że takie postępowanie jest +złe. Mówiąc konkretnie, chęć bycia nagrodzonym za kreatywność nie +usprawiedliwia pozbawiania całego świata jej części lub całości.</p> + +<p id="starve"> +<strong>„Czy programiści nie będą głodować?”</strong></p> + +<p> + Mógłbym odpowiedzieć, że nikogo nie zmusza się na siłę, by został +programistą. Większość z nas nie jest w stanie zarobić +na życie stojąc na ulicy i robiąc miny. Ale nie skazuje +to nas na spędzenie życia na staniu na ulicy, robieniu min +i głodowaniu. Robimy coś innego.</p> + +<p> + Jednak taka odpowiedź jest zła, bo akceptuje ona domyślne +założenie pytającego, a mianowicie, że bez własności +oprogramowania programiści nie zarobią ani centa. Czyli wszystko +albo nic.</p> + +<p> + Prawdziwym powodem, dla którego programiści nie będą głodować, jest fakt, iż +nadal będzie się im płacić za programowanie, po prostu nie aż +tyle, co teraz.</p> + +<p> + Ograniczanie kopiowania nie jest dla firm programistycznych jedynym sposobem +na uzyskiwanie dochodów. Jest po prostu najczęściej spotykanym<a +href="#f8">(7)</a>, bo przynosi najwięcej pieniędzy. Jeśli byłby on +zabroniony, lub zbojkotowany przez użytkowników, to branża korzystałaby +z innych możliwości, po które teraz sięga rzadziej. Każdy interes +można zawsze zorganizować na wiele sposobów.</p> + +<p> + Prawdopodobnie nowa organizacja branży oprogramowania spowoduje, +że programowanie nie będzie już tak lukratywnym zajęciem jak +teraz. Ale to nie jest żaden argument przeciwko zmianom. To, +że sprzedawczynie w sklepie zarabiają tyle, ile zarabiają, nie +jest uznawane za niesprawiedliwość. Jeśli programiści zarabialiby tyle +samo, to też nie byłoby niesprawiedliwe. (Tak naprawdę i tak +zarabialiby znacznie więcej.)</p> + +<p id="right-to-control"> +<strong>„Czy ludzie nie mają prawa kontrolować w jaki sposób +używane są ich pomysły?”</strong></p> + +<p> +„Kontrola nad użyciem własnych pomysłów” tak naprawdę +stanowi kontrolę nad życiem innych ludzi i zwykle jest używana +do jego utrudnienia.</p> + +<p> + Ludzie, którzy dokładnie studiowali prawo własności intelektualnej<a +href="#f6">(8)</a> (np. prawnicy), twierdzą, że nie ma żadnego +wrodzonego prawa do własności intelektualnej. Rzekome prawa +do własności intelektualnej uznawane przez rząd zostały wprowadzone +przez konkretne akty legislacyjne dla osiągnięcia konkretnych celów.</p> + +<p> + Na przykład prawo patentowe zostało ustanowione by zachęcić wynalazców +do ujawniania sekretów ich wynalazków. Jego celem było działanie +na rzecz społeczeństwa, a nie wynalazców. W owym czasie +17-letni okres trwania patentu był krótki w porównaniu z tempem +rozwoju techniki. Patenty zazwyczaj nie są bardzo szkodliwe, +ponieważ dotyczą tylko wytwórców, dla których koszty umowy licencyjnej +są małe w porównaniu z kosztami rozpoczęcia produkcji. Nie +zawadzają one większości indywidualnych użytkowników opatentowanych +produktów.</p> + +<p> + Koncepcja prawa autorskiego nie istniała w starożytności, kiedy to +autorzy często kopiowali długie fragmenty innych dzieł. Ta praktyka była +przydatna i tylko dzięki niej dzieła wielu autorów przetrwały, +chociażby po części. System prawa autorskiego został stworzony +specjalnie po to, by zachęcić autorów do pisania. W sferze, +dla której został wymyślony – tj. książek, które mogły być tanio +kopiowane tylko na prasie drukarskiej – nie wyrządzał on +dużo szkody i nie przeszkadzał większości czytelników książek.</p> + +<p> + Wszystkie prawa do własności intelektualnej to po prostu licencje +wydawane przez społeczeństwo, ponieważ zakładano, słusznie +bądź nie, że społeczeństwo jako całość na nich +zyska. Ale w każdej konkretnej sytuacji musimy zadać pytanie: +czy naprawdę zyskujemy, gdy wydajemy taką licencję? Na jakiego +rodzaju czyn udzielamy licencji?</p> + +<p> + Kwestia programów komputerowych w dzisiejszych czasach bardzo się różni +od kwestii książek sto lat temu. To, że najłatwiejszym sposobem +uzyskania programu jest skopiowanie go od przyjaciela, jak również to, +że program ma osobny kod źródłowy i osobny wynikowy, a także +fakt, że program jest raczej używany, a nie czytany dla +przyjemności, razem stwarzają sytuację, w której osoba narzucająca +prawo autorskie szkodzi społeczeństwu materialnie i duchowo; sytuację, +w której nikt nie powinien tego robić niezależnie od tego, +czy prawo na to zezwala.</p> + +<p id="competition"> +<strong>„Konkurencja poprawia jakość usług +i produktów.”</strong></p> + +<p> + Konkurencja opiera się na modelu wyścigu: poprzez nagradzanie +zwycięzcy zachęcamy wszystkich do szybszego biegu. Gdy kapitalizm +rzeczywiście tak działa, to działa dobrze; ale jego obrońcy mylą się +zakładając, że zawsze działa w taki sposób. Jeśli biegacze +zapominają, po co jest nagroda i stają się skupieni +na wygrywaniu bez względu na środki, mogą zacząć używać innej +strategii – np. atakowania innych uczestników wyścigu. Jeśli +biegacze wdadzą się w bójkę, w rezultacie wszyscy dobiegną +do mety spóźnieni.</p> + +<p> + Objęte restrykcyjną licencją lub tajemnicą oprogramowanie jest moralnym +odpowiednikiem bójki wśród uczestników wyścigu. To smutne, ale jedyny +sędzia, którego mamy, nie wydaje się sprzeciwiać walkom; jedyne co robi, to +je reguluje („Na każde przebiegnięte 10 metrów możecie oddać jeden +strzał”), a powinien rozdzielić biegaczy i karać ich +za najmniejszą próbę wszczęcia bójki.</p> + +<p id="stop-programming"> +<strong>„Czy bez pieniężnej motywacji nie przestanie się +programować?”</strong></p> + +<p> + W rzeczywistości wiele osób będzie programować bez żadnej +motywacji finansowej. Niektórych ludzi, zwykle tych, którzy są w tym +najlepsi, programowanie nieodparcie fascynuje. Nie brakuje profesjonalnych +muzyków, którzy trzymają się swojego zajęcia, mimo że nie liczą nawet +na to, że będą w stanie w ten sposób zarobić +na życie.</p> + +<p> + Jednak to pytanie, mimo że często się je słyszy, nie jest +odpowiednie do sytuacji. Programistom nadal będzie się płacić, tylko +że mniej. Tak więc właściwym pytaniem jest czy ktokolwiek +będzie chciał programować przy zmniejszonej motywacji finansowej? +Z mojego doświadczenia wynika, że tak.</p> + +<p> + Przez ponad dziesięć lat wielu spośród najlepszych światowych programistów +pracowało dla AI Lab za dużo mniej pieniędzy, niż mogliby dostawać +gdziekolwiek indziej. Byli nagradzani na inne sposoby, na przykład +zyskując sławę i uznanie. A kreatywność daje radość, jest nagrodą +samą w sobie.</p> + +<p> + Potem większość z nich odeszła, kiedy dostali szansę wykonywania tej +samej interesującej pracy w zamian za dużo pieniędzy.</p> + +<p> + Fakty pokazują, że ludzie chcą programować z powodów innych niż +bogactwo; ale gdy da im się szanse zarabiania przy tym wielkich +pieniędzy, to zaczną się tego spodziewać i domagać. Słabo płacące +organizacje nie wypadają dobrze w konkurencji z tymi, które płacą +dużo, ale mogłoby być inaczej, jeśli te drugie będą zdelegalizowane.</p> + +<p id="desperate"> +<strong>„Bardzo potrzebujemy programistów. Jeśli oni domagają się, +żebyśmy przestali pomagać swoim przyjaciołom, to musimy ich +posłuchać.”</strong></p> + +<p> + Nigdy nie potrzebujecie ich aż tak bardzo, by słuchać tego rodzaju +żądań. Pamiętajcie: miliony na obronę, ale ani centa daniny! +[„Millions for defense, but not one cent for +tribute!” – Robert Goodloe Harper]</p> + +<p id="living"> +<strong>„Programiści muszą jakoś zarabiać +na życie.”</strong></p> + +<p> + W krótkiej perspektywie to prawda. Jednak programiści mają mnóstwo +możliwości zarabiania na życie oprócz sprzedawania praw +do używania programów. Ten sposób jest teraz najbardziej +rozpowszechniony, bo przynosi programistom i biznesmenom najwięcej +pieniędzy, a nie dlatego, że jest to jedyny sposób na ich +zarabianie. Jeśli tylko się chce, to łatwo znaleźć inne możliwości. Oto +kilka przykładów:</p> + +<p> + Producent wprowadzający na rynek nowy komputer będzie płacił +za dostosowanie do niego systemu operacyjnego.</p> + +<p> + W usługi sprzedaży kursów, prowadzenia za rękę +oraz konserwacji mogliby angażować się także programiści.</p> + +<p> + Ludzie z innowacyjnymi pomysłami mogliby rozpowszechniać programy jako +„freeware”<a href="#f7">(9)</a>, prosząc zadowolonych +użytkowników o darowizny, lub sprzedając usługi prowadzenia +za rękę. Zdarzyło mi się spotkać ludzi, którzy już odnieśli w ten +sposób sukces.</p> + +<p> + Ludzie o podobnych zapotrzebowaniach mogą tworzyć grupy użytkowników +i płacić składki. Grupy takie mogłyby następnie podpisywać kontrakty +z firmami programistycznymi, które pisałyby potrzebne im programy.</p> + +<p> + Przeróżne drogi rozwoju mogą być finansowane przez Podatek Na Rzecz +Oprogramowania:</p> + +<p> + Przyjmijmy, że każdy kto kupuje komputer musi zapłacić jakiś procent +jego ceny jako podatek na rzecz oprogramowania. Rząd przekazuje zebrane +w ten sposób pieniądze agencji takiej jak NSF [National Science +Foundation], żeby rozdysponowała je na rozwój oprogramowania.</p> + +<p> + Jednak jeśli kupujący komputer sam przekaże jakąś darowiznę +na rzecz rozwoju oprogramowania, to może odliczyć ją +od podatku. Może przekazać pieniądze na rzecz samodzielnie +wybranego projektu – takiego, którego ma nadzieję +w przyszłości sam używać, gdy będzie gotowy. Może odliczyć kwotę +darowizny do wysokości całego podatku, który musiałby zapłacić.</p> + +<p> + Stawka podatkowa mogłaby być ustalona na podstawie głosowania samych +opodatkowanych i wyważona stosownie do kwoty, która będzie +opodatkowana.</p> + +<p> + Konsekwencje:</p> + +<ul> +<li>Społeczność użytkowników komputerów wspiera rozwój oprogramowania.</li> +<li>Ta sama społeczność decyduje, jak duże wsparcie jest potrzebne.</li> +<li>Użytkownicy, którym zależy, na co idą ich składki, samodzielnie mogą +wybrać wspierany projekt.</li> +</ul> +<p> + W dalszej perspektywie rozwój wolnych programów jest krokiem ku światu +dostatku, w którym nikt nie będzie musiał ciężko harować tylko +po to, by przeżyć. Ludzie będą mogli oddawać się czynnościom, które +sprawiają radość, takim jak programowanie, po tym jak spędzą wymagane +10 godzin tygodniowo na niezbędnych zadaniach takich jak legislacja, +doradztwo rodzinne, naprawy robotów i badania geologiczne asteroid. Nie +trzeba już będzie zarabiać na życie programowaniem.</p> + +<p> + Już udało nam się bardzo zwiększyć produktywność, ale niewiele +z tego przełożyło się na czas wolny dla pracowników, +bo działania produktywne wymagają przeprowadzania wielu działań +nieproduktywnych. Głównymi tego przyczynami są urzędy i obustronne +zmagania z konkurencją. Wolne oprogramowanie znacznie ograniczy te +utrudnienia na polu produkcji oprogramowania. Musimy to zrobić, żeby +technologiczne zyski w wydajności przełożyły się na mniej pracy +dla nas.</p> + + +<h3 id="footnotes">Przypisy</h3> + +<!-- The anchors do not match the actual footnote numbers because of + revisions over time. And if a new footnote is added, the references + to existing footnotes that follow the new one must be changed. --> +<ol> +<li id="f1">[Przypis ten wyjaśnia nieporozumienia związane z użyciem +w oryginale dwuznacznego angielskiego słowa „free”, +mogącego oznaczać zarówno „darmowe” jak +i „swobodne”; w polskim tłumaczeniu nie istnieje +nieporozumienie.] W tym miejscu użycie słów było niedbałe. Tekst miał +mówić, że nikt nie będzie musiał płacić za <b>pozwolenie</b> +na używanie GNU. Ale słowa nie wyrażają tego jasno, +więc ludzie często interpretują ten fragment jako mówiący, +że kopie GNU zawsze powinny być dystrybuowane za niewielką opłatą +lub za darmo. To nigdy nie było naszą intencją; później manifest +wspomina o możliwości istnienia firm świadczących usługi dystrybucji +za opłatą. Z czasem nauczyłem się starannie rozróżniać pomiędzy +„wolnym” oprogramowaniem i oprogramowaniem +„darmowym”. Wolne oprogramowanie to takie oprogramowanie, które +użytkownicy mogą swobodnie rozpowszechniać i zmieniać. Niektórzy +użytkownicy mogą uzyskać kopie za darmo, a niektórzy za nie +płacą – jeśli zebrane w ten sposób środki pomogą ulepszyć +oprogramowanie, to tym lepiej. Ważne jest, że każdy, kto ma kopię, może +swobodnie współpracować z innymi użytkownikami.</li> + +<li id="f2a">Wyrażenie „rozdawać” jest kolejnym przykładem na to, +że w momencie pisania tego tekstu nie rozdzieliłem jeszcze wyraźnie +kwestii ceny od wolności. Aktualnie zalecamy unikanie tego wyrażenia, +kiedy mówimy o wolnym oprogramowaniu. Patrz „<a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#GiveAwaySoftware">Mylące słowa +i sformułowania</a>” po dokładniejsze wyjaśnienie.</li> + +<li id="f2">Tutaj też nie udało mi się rozróżnić pomiędzy „wolnym” +a „darmowym”. Stwierdzenie w swojej postaci nie jest +fałszywe – można dostać kopie GNU za darmo, od swoich +przyjaciół lub poprzez Internet – jednakże prowadzi ono +do nieporozumień.</li> + +<li id="f3">Istnieje teraz kilka takich firm.</li> + +<li id="f4">Fundacja Wolnego Oprogramowania (The Free Software Foundation) przez 10 lat +zdobywała większość swoich funduszy poprzez dystrybucję oprogramowania, +chociaż jest raczej organizacją charytatywną, a nie firmą. Możecie +składać <a href="/order/order.html">zamówienia na rzeczy +z FSF</a>, by nas wspierać. +</li> + +<li id="f5">Grupa firm komputerowych ok. 1991 r. zebrała fundusze, aby wspomóc +utrzymanie GNU C Compiler.</li> + +<li id="f8">Zdaje się, że popełniłem błąd mówiąc, że własnościowe +oprogramowanie było głównym środkiem zysków +z oprogramowania. Zauważyłem, że w zasadzie większość modeli +biznesowych opierało się i opiera na tworzeniu oprogramowania +specjalistycznego. Nie tworzy to dodatkowych opłat, więc biznes się +kręci dzięki nowym zewnętrznym zamówieniom. Segment biznesowy oprogramowania +specjalistycznego będzie wciąż istniał, prawdopodobnie bez większych +zmian w świecie wolnego oprogramowania. Zatem, moim zdaniem, zarobki +najlepszych programistów nie będą się wiele różnić w świecie wolnego +oprogramowania.</li> + +<li id="f6">W latach osiemdziesiątych nie zdawałem sobie jeszcze sprawy, jak +niejasne jest mówienie o „własności intelektualnej”. Termin ten +jest oczywiście tendencyjny; mniej oczywiste jest to, że wrzuca on +do jednego worka zasadniczo odmienne prawa, które poruszają różne +kwestie. Obecnie nakłaniam ludzi, by całkowicie odrzucali termin +„własności intelektualnej”, żeby uniknąć sugerowania innym, +że jest to jedna, spójna kwestia. Aby wszystko było jasne, należy +oddzielnie rozmawiać o patentach, prawach autorskich i znakach +towarowych. Przeczytajcie <a href="/philosophy/not-ipr.html">późniejsze +wyjaśnienie</a>, w którym opisano, w jaki sposób termin ten szerzy +nieporozumienia i stronnicze podejście do pewnych kwestii.</li> + +<li id="f7">Z czasem nauczyliśmy się odróżniać „wolne oprogramowanie” +i oprogramowanie typu „freeware”. „Freeware” to +oprogramowanie, które można bez ograniczeń kopiować, jednak zwykle +nie ma zgody na badanie lub modyfikowanie jego kodu źródłowego, +więc większość tego typu programów nie jest wolna. Artykuł „<a +href="/philosophy/words-to-avoid.html#Freeware">Mylące słowa +i sformułowania</a>” to dokładniej wyjaśnia.</li> + +</ol> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu +z FSF można znaleźć na stronie <a +href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających +odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać +na adres <a +href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, +ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie +tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy +w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a +href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej +informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji +tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a +href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1985, 1993, 2003, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2014, 2015 +Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p> +Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies of +this document, in any medium, provided that the copyright notice and +permission notice are preserved, and that the distributor grants the +recipient permission for further redistribution as permitted by this +notice. <br /> Modified versions may not be made. <br /><br />Wyraża się +zgodę na wykonywanie i dystrybucję wiernych kopii tego dokumentu, +niezależnie od nośnika, pod warunkiem, że informacje o +prawach autorskich i powielaniu zostaną zachowane oraz że +dystrybutor pozwoli odbiorcy na dalsze rozpowszechnianie +na zasadach tutaj zawartych. +<br /> +Modified versions may not be made. <br /> Nie wolno tworzyć wersji +zmodyfikowanych. +</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +Tłumaczenie: Radek Moszczynski 2003; poprawki: Oskar Gałecki 2011, Jan Owoc +2011, 2014, 2015, Wojciech Kotwica 2003, 2004, 2005, 2006, Marcin Wolak +2011.</div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Aktualizowane: + +$Date: 2020/04/30 19:31:19 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |