summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html328
1 files changed, 328 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html
new file mode 100644
index 0000000..75b7b1b
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html
@@ -0,0 +1,328 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/lessig-fsfs-intro.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.pl.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.86 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Wprowadzenie do&nbsp;Wolne Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo - Projekt GNU
+- Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF)</title>
+
+<!--#include virtual="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" -->
+<h2>Wprowadzenie do&nbsp;<a
+href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><i>Wolne
+Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo: Wybrane Eseje Richarda
+Stallmana</i></a></h2>
+
+<p>
+Lawrence Lessig, Profesor prawa, Stanford Law School
+</p>
+
+<p>
+Każde pokolenie ma swojego filozofa &ndash; pisarza lub&nbsp;artystę,
+któremu udaje się pobudzić wyobraźnię danych czasów. Czasem ci filozofowie
+są za&nbsp;takich uznawani, zwykle jednak&nbsp;zajmuje to pokolenia zanim
+połączenie staje się realne. Rozpoznawani czy&nbsp;nie, czasy są znaczone
+przez ludzi, którzy mówią o&nbsp;swoich ideałach, czy&nbsp;to
+poprzez&nbsp;szept wiersza, czy&nbsp;też poprzez&nbsp;podmuch ruchu
+politycznego.
+</p>
+<p>
+Nasze pokolenie ma filozofa. Nie jest artstą ani&nbsp;profesjonalnym
+pisarzem. Jest programistą. Richard Stallman rozpoczął swoją pracę
+w&nbsp;laboratoriach <abbr title="Massachusetts Institute of
+Technology">MIT</abbr> jako programista i&nbsp;architekt budujący
+oprogramowanie systemów operacyjnych. Zbudował on swoją karierę
+na&nbsp;scenie życia publicznego jako programista i&nbsp;architekt tworząc
+ruch dla wolności w&nbsp;świecie w&nbsp;coraz większym stopniu definiowanym
+przez &bdquo;kod&rdquo;.
+</p>
+<p>
+&bdquo;Kod&rdquo; jest technologią odpowiedzialną za&nbsp;pracę
+komputerów. Zapisany w&nbsp;oprogramowaniu lub&nbsp;sprzęcie komputerowym,
+kod jest zbiorem instrukcji, początkowo zapisanych w&nbsp;słowach, który
+kieruje funkcjonowaniem maszyn. Te maszyny &ndash; komputery &ndash;
+w&nbsp;coraz większym stopniu definiują oraz&nbsp;kontrolują nasze
+życia. Określają one w&nbsp;jaki sposób łączą się telefony oraz&nbsp;co
+można oglądać w&nbsp;telewizji. Decydują czy&nbsp;film wideo może być
+nadawany strumieniowo za&nbsp;pośrednictwem łącza szerokopasmowego
+do&nbsp;komputera. Kontrolują co komputer zgłasza do&nbsp;jego
+producenta. Te maszyny kierują nami. Kod kieruje tymi maszynami.
+</p>
+<p>
+Jaką kontrolę powinniśmy mieć nad&nbsp;tym kodem? Jakie zrozumienie? Jaka
+wolność powinna zostać zapewniona, by równać się z&nbsp;kontrolą, którą on
+umożliwia? Jaka władza?
+</p>
+<p>
+Te pytania były wyzwaniem w&nbsp;życiu Stallmana. Poprzez&nbsp;jego pracę
+i&nbsp;jego słowa pokierował nas, byśmy zobaczyli znaczenie utrzymywania
+kodu &bdquo;wolnym&rdquo;. Nie wolnym w&nbsp;znaczeniu, w&nbsp;którym
+piszący kod nie są opłacani [<em>po&nbsp;angielsku &bdquo;free&rdquo; może
+znaczyć darmowy/nieodpłatny ale&nbsp;też i&nbsp;wolny</em> przyp. tłum.],
+ale&nbsp;wolnym w&nbsp;znaczeniu, w&nbsp;którym kontrola budowana przez
+koderów jest przejrzysta dla wszystkich i&nbsp;każdy ma prawo skorzystać
+z&nbsp;tej kontroli oraz&nbsp;modyfikować ją tak, jak uzna
+za&nbsp;stosowne. To jest &bdquo;wolne oprogramowanie&rdquo;; &bdquo;wolne
+oprogramowanie&rdquo; jest odpowiedzią na&nbsp;świat budowany w&nbsp;kodzie.
+</p>
+<p>
+&bdquo;Wolny&rdquo;. Stallman lamentuje nad&nbsp;dwuznacznością w&nbsp;jego
+własnym określeniu. Nie ma w&nbsp;tym nic do&nbsp;lamentowania. Zagadki
+zmuszają ludzi do&nbsp;myślenia, a&nbsp;to określenie &bdquo;wolny&rdquo;
+jest wystarczająco zagadkowe. Dla uszu współczesnych Amerykanów,
+&bdquo;wolne oprogramowanie&rdquo; brzmi utopijnie, niemożliwie. Nic, nawet
+obiad, nie jest darmowe. Jak najważniejsze słowa kierujące najważniejszymi
+maszynami kierującymi światem mogą być &bdquo;wolne&rdquo;? Jak trzeźwe
+na&nbsp;umyśle społeczeństwo może aspirować do&nbsp;takiego ideału?
+</p>
+<p>
+Jednak&nbsp;dziwny brzęk słowa &bdquo;wolny&rdquo; wiąże się z&nbsp;nami,
+nie z&nbsp;określeniem. &bdquo;Wolny&rdquo; ma różne znaczenia,
+z&nbsp;których tylko jedno odnosi się do&nbsp;&bdquo;ceny&rdquo;. Dużo
+bardziej fundamentalnym znaczeniem słowa &bdquo;wolny&rdquo; jest
+&bdquo;wolność&rdquo;, mówi Stallman, w&nbsp;kontekście &bdquo;wolności
+słowa&rdquo;, czy, być może lepiej, w&nbsp;kontekście &bdquo;wolnej
+pracy&rdquo; [<em>tu znów chodzi o to, że&nbsp;po angielsku słowo
+&bdquo;free&rdquo; jest dwuznaczne</em> przyp. tłum.]. Nie wolnej jako
+darmowej, ale&nbsp;wolnej jako w&nbsp;ograniczonej w&nbsp;kontroli przez
+innych. Wolne oprogramowanie jest kontrolą, która jest przejrzysta
+i&nbsp;otwarta na&nbsp;zmiany, tak jak wolne prawa, czy&nbsp;prawa
+&bdquo;wolnego społeczeństwa&rdquo; są wolne kiedy ich kontrola jest
+poznawalna i&nbsp;otwarta na&nbsp;zmiany. Celem Stallmanowskiego
+&bdquo;ruchu wolnego oprogramowania&rdquo; jest zarówno tworzenie kodu, jak
+i&nbsp;sprawianie, by był on przejrzysty i&nbsp;podatny na&nbsp;zmiany,
+poprzez&nbsp;czynienie go &bdquo;wolnym&rdquo;.
+</p>
+<p>
+Czyni się to poprzez&nbsp;mechanizm, którym jest wyjątkowo pomysłowy sposób
+nazywany &bdquo;copyleft&rdquo;, wdrażany poprzez&nbsp;licencję nazywaną
+GPL. Używając mocy praw autorskich, &bdquo;wolne oprogramowanie&rdquo; nie
+tylko zapewnia to, że&nbsp;pozostanie otwarte i&nbsp;podatne na&nbsp;zmiany,
+ale&nbsp;także to, że&nbsp;inne oprogramowanie, które korzysta i&nbsp;używa
+&bdquo;wolnego oprogramowania&rdquo; (co w&nbsp;praktyce liczy się jako
+&bdquo;praca pochodna&rdquo;) samo również musi być wolne. Jeśli używasz
+i&nbsp;przystosowujesz program wolnego oprogramowania, a&nbsp;następnie
+wydajesz publicznie przystosowaną wersję, to wydana wersja musi być tak
+wolna, jak wersja pierwotna. Musi być, inaczej prawa autorskie będą złamane.
+</p>
+<p>
+&bdquo;Wolne oprogramowanie&rdquo;, podobnie jak wolne społeczeństwa, ma
+swoich przeciwników. Microsoft wypowiedział wolnę przeciwko GPL, ostrzegając
+każdego, kto zechce słuchać, że&nbsp;GPL jest &bdquo;niebezpieczną&rdquo;
+licencją. Jednak&nbsp;niebezpieczeństwa, o których mowa, są
+w&nbsp;większości iluzoryczne. Inni sprzeciwiają się
+&bdquo;przymusowi&rdquo; w&nbsp;naleganiu GPL na&nbsp;to, by zmodyfikowane
+wersje również były wolne. Ale&nbsp;warunek nie jest przymusem. Jeśli nie
+jest przymusem to, że&nbsp;Microsoft odmawia użytkownikom przyzwolenia
+na&nbsp;dystrybucję zmodyfikowanych wersji swojego produktu Office
+bez&nbsp;płacenia (przypuszczalnie) milionów, to nie jest przymusem to, gdy
+GPL nalega, by zmodyfikowane wersje wolnego oprogramowania również były
+wolne.
+</p>
+<p>
+Następnie są ci, którzy nazywają przesłanie Stallmana zbyt
+skrajnym. Ale&nbsp;nie jest ono skrajne. Rzeczywiście, w&nbsp;oczywistym
+znaczeniu, praca Stallmana jest prostym tłumaczeniem wolności, które nasza
+tradycja stworzyła w&nbsp;świecie przed kodem. &bdquo;Wolne
+oprogramowanie&rdquo; chciałoby zapewnić, by świat rządzony przez kod był
+tak &bdquo;wolny&rdquo;, jak nasza tradycja, która budowała świat przed
+kodem.
+</p>
+<p>
+Na&nbsp;przykład: &bdquo;Wolne społeczeństwo&rdquo; jest regulowane przez
+prawo. Ale&nbsp;są przecież ograniczenia, które każde wolne społeczeństwo
+nakłada na&nbsp;te regulacje poprzez&nbsp;prawo: żadne społeczeństwo, które
+utrzymuje swoje prawa w&nbsp;sekrecie, nigdy nie mogłoby być nazwane
+wolnym. Żaden rząd, który ukrywa swoje przepisy prawne przed rządzonymi, nie
+mógłby utrzymać się w&nbsp;naszej tradycji. Prawo kontroluje. Ale&nbsp;robi
+to sprawiedliwie tylko wówczas, gdy robi to w&nbsp;sposób
+widoczny. A&nbsp;prawo jest widoczne tylko wówczas, gdy jego warunki są
+znane i&nbsp;możliwe do&nbsp;kontrolowania przez tych, których kontroluje,
+bądź&nbsp;poprzez agentów tych, których kontroluje (prawników, ciała
+ustawodawcze).
+</p>
+<p>
+Ten warunek prawa wykracza poza pracę ciał ustawodawczych. Pomyśl
+o&nbsp;praktyce prawa w&nbsp;amerykańskich sądach. Prawnicy są zatrudniani
+przez klientów po&nbsp;to, by przyspieszać ich interesy. Czasem te interesy
+są przyspieszane poprzez&nbsp;spory. W&nbsp;trakcie tych sporów, prawnicy
+piszą akta sprawy. Akta te wpływają na&nbsp;opinie pisane przez sędziów. Te
+opinie decydują kto wygra daną sprawę lub&nbsp;czy dane prawo jest zgodne
+z&nbsp;konstytucją.
+</p>
+<p>
+Cały materiał w&nbsp;tym procesie jest wolny w&nbsp;znaczeniu, o którym mówi
+Stallman. Spisy prawne są otwarte i&nbsp;wolne do&nbsp;użytku dla innych. Te
+argumenty są przejrzyste (co oznacza co innego, niż mówienie, że&nbsp;są
+dobre) i&nbsp;ich tok myślenia może być wykorzystywany bez&nbsp;zgody
+oryginalnych prawników. Opinie, które tworzą, mogą być cytowane
+w&nbsp;kolejnych aktach sprawy. Te zaś&nbsp;mogą być kopiowane
+i&nbsp;wykorzystywane w&nbsp;kolejnych aktach lub&nbsp;opiniach. &bdquo;Kod
+źródłowy&rdquo; amerykańskiego prawa jest z&nbsp;założenia
+i&nbsp;z&nbsp;zasady otwarty i&nbsp;wolny dla każdego
+do&nbsp;użycia. I&nbsp;prawnicy go używają - jest bowiem miarą dobrych akt
+sprawy to, że&nbsp;osiągają kreatywność poprzez&nbsp;wykorzystanie tego, co
+wydarzyło się wcześniej. Źródło jest wolne; kreatywność i&nbsp;ekonomia są
+zbudowane na&nbsp;jego fundamentach.
+</p>
+<p>
+Ta ekonomia wolnego kodu (mam tu na&nbsp;myśli wolny kod prawny) nie
+sprawia, że&nbsp;prawnicy głodują. Firmy prawnicze mają dość powodów, by
+produkować kolejne akta sprawy, nawet jeśli to co stworzą będzie mogło być
+wykorzystane i&nbsp;kopiowane przez kogokolwiek innego. Prawnik jest
+rzemieślnikiem; jego lub&nbsp;jej produkt jest
+publiczny. Jednak&nbsp;rzemiosło nie jest dobroczynnością. Prawnicy są
+opłacani; publiczność nie wymaga takiej pracy za&nbsp;darmo. Zamiast tego
+ekonomia kwitnie, z&nbsp;dalszą pracą dodawaną do&nbsp;wcześniejszej.
+</p>
+<p>
+Możemy wyobrazić sobie praktykę prawną, która byłaby inna &ndash; akta
+sprawy i&nbsp;argumenty, które byłyby utrzymywane w&nbsp;tajemnicy;
+orzeczenia, które ogłaszałyby wynik, ale&nbsp;nie tok rozumowania. Prawa,
+które byłyby utrzymywane przez policję, ale&nbsp;nie byłyby publikowane
+komukolwiek innemu. Regulacje, które operowałyby bez&nbsp;wyjaśniania ich
+reguł.
+</p>
+<p>
+Możemy wyobrazić sobie takie społeczeństwo, ale&nbsp;nie możemy wyobrazić
+sobie nazywania go &bdquo;wolnym&rdquo;. Niezależnie od&nbsp;tego
+czy&nbsp;pobudki takiego społeczeństwa byłyby lepsze lub&nbsp;skuteczniej
+przydzielone, takie społeczeństwo nie mogłoby być znane jako wolne. Ideały
+wolności, życia w&nbsp;wolnym społeczeństwie, wymagają więcej niż
+skutecznego zastosowania. Zamiast tego, otwartość i&nbsp;przejrzystość są
+ograniczeniami, w&nbsp;których obrębie system prawny jest budowany, nie
+opcjami, które mogą zostać dodane, jeśli jest to wygodne dla przywódców. Nie
+inaczej powinno być w&nbsp;przypadku życia rządzonego przez kod
+oprogramowania.
+</p>
+<p>
+Pisanie kodu nie jest sporem. Jest lepsze, bogatsze, bardziej
+produktywne. Prawo jest oczywistym przykładem tego jak kreatywność
+i&nbsp;pobudki nie zależą od&nbsp;perfekcyjnej kontroli nad&nbsp;tworzonym
+produktem. Podobnie jak jazz, powieści, czy&nbsp;architektura, prawo jest
+budowane na&nbsp;wcześniejszej pracy. To dodawanie i&nbsp;zmienianie jest
+tym, czym zawsze jest kreatywność. Wolne społeczeństwo to takie, które
+zapewnia, że&nbsp;jego najważniejsze zasoby pozostaną wolne właśnie
+w&nbsp;tym znaczeniu.
+</p>
+<p>
+Książka ta po&nbsp;raz pierwszy zbiera pisma i&nbsp;wykłady Richarda
+Stallmana w&nbsp;sposób, który jasno ukazuje ich subtelność
+i&nbsp;siłę. Eseje dotyczą szerokiego spektrum tematów, od&nbsp;praw
+autorskich do&nbsp;historii ruchu wolnego oprogramowania. Dotyczą wielu
+argumentów, które nie są szeroko znane, a&nbsp;wśród nich szczególnie
+wnikliwą relację ze zmieniających się okoliczności, które czynią prawa
+autorskie w&nbsp;świecie cyfrowym podejrzanymi. Będą służyć jako zasób dla
+tych, którzy chcą zrozumieć sposób myślenia tego potężnego człowieka &ndash;
+potężnego w&nbsp;swoich pomysłach, swojej pasji i&nbsp;swojej integralności,
+nawet jeśli bezsilnego w&nbsp;każdy inny sposób. Będą inspirować innych,
+którzy skorzystają z&nbsp;jego pomysłów i&nbsp;będą budować na&nbsp;ich
+podstawie.
+</p>
+<p>
+Nie znam Stallmana dobrze. Znam go na&nbsp;tyle, by wiedzieć, że&nbsp;jest
+człowiekiem, którego ciężko lubić. Jest zdeterminowany, często
+niecierpliwy. Jego złość może wypalić równie dobrze na&nbsp;przyjaciela, jak
+na&nbsp;wroga. Jest bezkompromisowy i&nbsp;wytrwały; cierpliwy w&nbsp;obu.
+</p>
+<p>
+Jednak&nbsp;kiedy nasz świat nareszcie zacznie rozumieć siłę
+i&nbsp;niebezpieczeństwa kodu &ndash; kiedy zobaczy, że&nbsp;kod, podobnie
+jak prawa czy&nbsp;rząd, musi być przejrzysty, by być wolnym &ndash; wtedy
+spojrzymy znowu na&nbsp;tego bezkompromisowego i&nbsp;wytrwałego programistę
+i&nbsp;zrozumiemy wizję, o&nbsp;którą walczył, by uczynić ją realną: wizję
+świata, w&nbsp;którym wolność i&nbsp;wiedza może przetrwać pracę
+kompilatora. Zobaczymy wtedy, że&nbsp;żaden inny człowiek poprzez&nbsp;swoje
+czyny czy&nbsp;słowa nie zrobił tak wiele, by uczynić możliwą tę wolność,
+którą następne społeczeństwo może mieć.
+</p>
+<p>
+Nie zdobyliśmy jeszcze tej wolności. Nadal możemy zawieść
+w&nbsp;zabezpieczeniu jej. Niezależnie od&nbsp;tego czy&nbsp;nam się uda,
+czy&nbsp;polegniemy, w&nbsp;tych esejach znajduje się obraz tego, czym ta
+wolność może być. A&nbsp;w&nbsp;życiu, które jest odpowiedzialne za&nbsp;te
+słowa i&nbsp;pracę, znajduje się inspiracja dla każdego, kto chciałby,
+podobnie jak Stallman, walczyć o&nbsp;stworzenie tej wolności.
+</p>
+
+<p>
+<strong>Lawrence Lessig</strong><br />
+<strong>Profesor prawa, Stanford Law School.</strong>
+</p>
+
+<hr />
+<blockquote id="fsfs"><p class="big">Dowiedz się więcej o <a
+href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Free
+Software, Free Society: The Selected Essays of Richard
+M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i&nbsp;FSF prosimy kierować na&nbsp;adres <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Inne metody kontaktu
+z&nbsp;FSF można znaleźć na&nbsp;stronie <a
+href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających
+odnośnikach oraz&nbsp;inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać
+na&nbsp;adres <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+Staramy się, aby&nbsp;tłumaczenia były wierne i&nbsp;wysokiej jakości,
+ale&nbsp;nie jesteśmy zwolnieni z&nbsp;niedoskonałości. Komentarze odnośnie
+tłumaczenia polskiego oraz&nbsp;zgłoszenia dotyczące chęci współpracy
+w&nbsp;tłumaczeniu prosimy kierować na&nbsp;adres <a
+href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej
+informacji na&nbsp;temat koordynacji oraz&nbsp;zgłaszania propozycji
+tłumaczeń artykułów znajdziecie na&nbsp;<a
+href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p>
+</div>
+
+<p>Copyright &copy; 2002, 2013, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p>
+
+<p>Ta strona jest dostępna na&nbsp;<a rel="license"
+href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji
+Creative Commons Uznanie autorstwa&nbsp;&ndash; Bez&nbsp;utworów zależnych
+4.0 Międzynarodowe</a>.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+Tłumaczenie: Szczepan Czapla 2017; poprawki: Jan Owoc 2017.</div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Aktualizowane:
+
+$Date: 2019/07/09 09:59:13 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
+</body>
+</html>