diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html | 328 |
1 files changed, 328 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html new file mode 100644 index 0000000..75b7b1b --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/pl/lessig-fsfs-intro.html @@ -0,0 +1,328 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/lessig-fsfs-intro.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.pl.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Wprowadzenie do Wolne Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo - Projekt GNU +- Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF)</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.pl.html" --> +<h2>Wprowadzenie do <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><i>Wolne +Oprogramowanie, Wolne Społeczeństwo: Wybrane Eseje Richarda +Stallmana</i></a></h2> + +<p> +Lawrence Lessig, Profesor prawa, Stanford Law School +</p> + +<p> +Każde pokolenie ma swojego filozofa – pisarza lub artystę, +któremu udaje się pobudzić wyobraźnię danych czasów. Czasem ci filozofowie +są za takich uznawani, zwykle jednak zajmuje to pokolenia zanim +połączenie staje się realne. Rozpoznawani czy nie, czasy są znaczone +przez ludzi, którzy mówią o swoich ideałach, czy to +poprzez szept wiersza, czy też poprzez podmuch ruchu +politycznego. +</p> +<p> +Nasze pokolenie ma filozofa. Nie jest artstą ani profesjonalnym +pisarzem. Jest programistą. Richard Stallman rozpoczął swoją pracę +w laboratoriach <abbr title="Massachusetts Institute of +Technology">MIT</abbr> jako programista i architekt budujący +oprogramowanie systemów operacyjnych. Zbudował on swoją karierę +na scenie życia publicznego jako programista i architekt tworząc +ruch dla wolności w świecie w coraz większym stopniu definiowanym +przez „kod”. +</p> +<p> +„Kod” jest technologią odpowiedzialną za pracę +komputerów. Zapisany w oprogramowaniu lub sprzęcie komputerowym, +kod jest zbiorem instrukcji, początkowo zapisanych w słowach, który +kieruje funkcjonowaniem maszyn. Te maszyny – komputery – +w coraz większym stopniu definiują oraz kontrolują nasze +życia. Określają one w jaki sposób łączą się telefony oraz co +można oglądać w telewizji. Decydują czy film wideo może być +nadawany strumieniowo za pośrednictwem łącza szerokopasmowego +do komputera. Kontrolują co komputer zgłasza do jego +producenta. Te maszyny kierują nami. Kod kieruje tymi maszynami. +</p> +<p> +Jaką kontrolę powinniśmy mieć nad tym kodem? Jakie zrozumienie? Jaka +wolność powinna zostać zapewniona, by równać się z kontrolą, którą on +umożliwia? Jaka władza? +</p> +<p> +Te pytania były wyzwaniem w życiu Stallmana. Poprzez jego pracę +i jego słowa pokierował nas, byśmy zobaczyli znaczenie utrzymywania +kodu „wolnym”. Nie wolnym w znaczeniu, w którym +piszący kod nie są opłacani [<em>po angielsku „free” może +znaczyć darmowy/nieodpłatny ale też i wolny</em> przyp. tłum.], +ale wolnym w znaczeniu, w którym kontrola budowana przez +koderów jest przejrzysta dla wszystkich i każdy ma prawo skorzystać +z tej kontroli oraz modyfikować ją tak, jak uzna +za stosowne. To jest „wolne oprogramowanie”; „wolne +oprogramowanie” jest odpowiedzią na świat budowany w kodzie. +</p> +<p> +„Wolny”. Stallman lamentuje nad dwuznacznością w jego +własnym określeniu. Nie ma w tym nic do lamentowania. Zagadki +zmuszają ludzi do myślenia, a to określenie „wolny” +jest wystarczająco zagadkowe. Dla uszu współczesnych Amerykanów, +„wolne oprogramowanie” brzmi utopijnie, niemożliwie. Nic, nawet +obiad, nie jest darmowe. Jak najważniejsze słowa kierujące najważniejszymi +maszynami kierującymi światem mogą być „wolne”? Jak trzeźwe +na umyśle społeczeństwo może aspirować do takiego ideału? +</p> +<p> +Jednak dziwny brzęk słowa „wolny” wiąże się z nami, +nie z określeniem. „Wolny” ma różne znaczenia, +z których tylko jedno odnosi się do „ceny”. Dużo +bardziej fundamentalnym znaczeniem słowa „wolny” jest +„wolność”, mówi Stallman, w kontekście „wolności +słowa”, czy, być może lepiej, w kontekście „wolnej +pracy” [<em>tu znów chodzi o to, że po angielsku słowo +„free” jest dwuznaczne</em> przyp. tłum.]. Nie wolnej jako +darmowej, ale wolnej jako w ograniczonej w kontroli przez +innych. Wolne oprogramowanie jest kontrolą, która jest przejrzysta +i otwarta na zmiany, tak jak wolne prawa, czy prawa +„wolnego społeczeństwa” są wolne kiedy ich kontrola jest +poznawalna i otwarta na zmiany. Celem Stallmanowskiego +„ruchu wolnego oprogramowania” jest zarówno tworzenie kodu, jak +i sprawianie, by był on przejrzysty i podatny na zmiany, +poprzez czynienie go „wolnym”. +</p> +<p> +Czyni się to poprzez mechanizm, którym jest wyjątkowo pomysłowy sposób +nazywany „copyleft”, wdrażany poprzez licencję nazywaną +GPL. Używając mocy praw autorskich, „wolne oprogramowanie” nie +tylko zapewnia to, że pozostanie otwarte i podatne na zmiany, +ale także to, że inne oprogramowanie, które korzysta i używa +„wolnego oprogramowania” (co w praktyce liczy się jako +„praca pochodna”) samo również musi być wolne. Jeśli używasz +i przystosowujesz program wolnego oprogramowania, a następnie +wydajesz publicznie przystosowaną wersję, to wydana wersja musi być tak +wolna, jak wersja pierwotna. Musi być, inaczej prawa autorskie będą złamane. +</p> +<p> +„Wolne oprogramowanie”, podobnie jak wolne społeczeństwa, ma +swoich przeciwników. Microsoft wypowiedział wolnę przeciwko GPL, ostrzegając +każdego, kto zechce słuchać, że GPL jest „niebezpieczną” +licencją. Jednak niebezpieczeństwa, o których mowa, są +w większości iluzoryczne. Inni sprzeciwiają się +„przymusowi” w naleganiu GPL na to, by zmodyfikowane +wersje również były wolne. Ale warunek nie jest przymusem. Jeśli nie +jest przymusem to, że Microsoft odmawia użytkownikom przyzwolenia +na dystrybucję zmodyfikowanych wersji swojego produktu Office +bez płacenia (przypuszczalnie) milionów, to nie jest przymusem to, gdy +GPL nalega, by zmodyfikowane wersje wolnego oprogramowania również były +wolne. +</p> +<p> +Następnie są ci, którzy nazywają przesłanie Stallmana zbyt +skrajnym. Ale nie jest ono skrajne. Rzeczywiście, w oczywistym +znaczeniu, praca Stallmana jest prostym tłumaczeniem wolności, które nasza +tradycja stworzyła w świecie przed kodem. „Wolne +oprogramowanie” chciałoby zapewnić, by świat rządzony przez kod był +tak „wolny”, jak nasza tradycja, która budowała świat przed +kodem. +</p> +<p> +Na przykład: „Wolne społeczeństwo” jest regulowane przez +prawo. Ale są przecież ograniczenia, które każde wolne społeczeństwo +nakłada na te regulacje poprzez prawo: żadne społeczeństwo, które +utrzymuje swoje prawa w sekrecie, nigdy nie mogłoby być nazwane +wolnym. Żaden rząd, który ukrywa swoje przepisy prawne przed rządzonymi, nie +mógłby utrzymać się w naszej tradycji. Prawo kontroluje. Ale robi +to sprawiedliwie tylko wówczas, gdy robi to w sposób +widoczny. A prawo jest widoczne tylko wówczas, gdy jego warunki są +znane i możliwe do kontrolowania przez tych, których kontroluje, +bądź poprzez agentów tych, których kontroluje (prawników, ciała +ustawodawcze). +</p> +<p> +Ten warunek prawa wykracza poza pracę ciał ustawodawczych. Pomyśl +o praktyce prawa w amerykańskich sądach. Prawnicy są zatrudniani +przez klientów po to, by przyspieszać ich interesy. Czasem te interesy +są przyspieszane poprzez spory. W trakcie tych sporów, prawnicy +piszą akta sprawy. Akta te wpływają na opinie pisane przez sędziów. Te +opinie decydują kto wygra daną sprawę lub czy dane prawo jest zgodne +z konstytucją. +</p> +<p> +Cały materiał w tym procesie jest wolny w znaczeniu, o którym mówi +Stallman. Spisy prawne są otwarte i wolne do użytku dla innych. Te +argumenty są przejrzyste (co oznacza co innego, niż mówienie, że są +dobre) i ich tok myślenia może być wykorzystywany bez zgody +oryginalnych prawników. Opinie, które tworzą, mogą być cytowane +w kolejnych aktach sprawy. Te zaś mogą być kopiowane +i wykorzystywane w kolejnych aktach lub opiniach. „Kod +źródłowy” amerykańskiego prawa jest z założenia +i z zasady otwarty i wolny dla każdego +do użycia. I prawnicy go używają - jest bowiem miarą dobrych akt +sprawy to, że osiągają kreatywność poprzez wykorzystanie tego, co +wydarzyło się wcześniej. Źródło jest wolne; kreatywność i ekonomia są +zbudowane na jego fundamentach. +</p> +<p> +Ta ekonomia wolnego kodu (mam tu na myśli wolny kod prawny) nie +sprawia, że prawnicy głodują. Firmy prawnicze mają dość powodów, by +produkować kolejne akta sprawy, nawet jeśli to co stworzą będzie mogło być +wykorzystane i kopiowane przez kogokolwiek innego. Prawnik jest +rzemieślnikiem; jego lub jej produkt jest +publiczny. Jednak rzemiosło nie jest dobroczynnością. Prawnicy są +opłacani; publiczność nie wymaga takiej pracy za darmo. Zamiast tego +ekonomia kwitnie, z dalszą pracą dodawaną do wcześniejszej. +</p> +<p> +Możemy wyobrazić sobie praktykę prawną, która byłaby inna – akta +sprawy i argumenty, które byłyby utrzymywane w tajemnicy; +orzeczenia, które ogłaszałyby wynik, ale nie tok rozumowania. Prawa, +które byłyby utrzymywane przez policję, ale nie byłyby publikowane +komukolwiek innemu. Regulacje, które operowałyby bez wyjaśniania ich +reguł. +</p> +<p> +Możemy wyobrazić sobie takie społeczeństwo, ale nie możemy wyobrazić +sobie nazywania go „wolnym”. Niezależnie od tego +czy pobudki takiego społeczeństwa byłyby lepsze lub skuteczniej +przydzielone, takie społeczeństwo nie mogłoby być znane jako wolne. Ideały +wolności, życia w wolnym społeczeństwie, wymagają więcej niż +skutecznego zastosowania. Zamiast tego, otwartość i przejrzystość są +ograniczeniami, w których obrębie system prawny jest budowany, nie +opcjami, które mogą zostać dodane, jeśli jest to wygodne dla przywódców. Nie +inaczej powinno być w przypadku życia rządzonego przez kod +oprogramowania. +</p> +<p> +Pisanie kodu nie jest sporem. Jest lepsze, bogatsze, bardziej +produktywne. Prawo jest oczywistym przykładem tego jak kreatywność +i pobudki nie zależą od perfekcyjnej kontroli nad tworzonym +produktem. Podobnie jak jazz, powieści, czy architektura, prawo jest +budowane na wcześniejszej pracy. To dodawanie i zmienianie jest +tym, czym zawsze jest kreatywność. Wolne społeczeństwo to takie, które +zapewnia, że jego najważniejsze zasoby pozostaną wolne właśnie +w tym znaczeniu. +</p> +<p> +Książka ta po raz pierwszy zbiera pisma i wykłady Richarda +Stallmana w sposób, który jasno ukazuje ich subtelność +i siłę. Eseje dotyczą szerokiego spektrum tematów, od praw +autorskich do historii ruchu wolnego oprogramowania. Dotyczą wielu +argumentów, które nie są szeroko znane, a wśród nich szczególnie +wnikliwą relację ze zmieniających się okoliczności, które czynią prawa +autorskie w świecie cyfrowym podejrzanymi. Będą służyć jako zasób dla +tych, którzy chcą zrozumieć sposób myślenia tego potężnego człowieka – +potężnego w swoich pomysłach, swojej pasji i swojej integralności, +nawet jeśli bezsilnego w każdy inny sposób. Będą inspirować innych, +którzy skorzystają z jego pomysłów i będą budować na ich +podstawie. +</p> +<p> +Nie znam Stallmana dobrze. Znam go na tyle, by wiedzieć, że jest +człowiekiem, którego ciężko lubić. Jest zdeterminowany, często +niecierpliwy. Jego złość może wypalić równie dobrze na przyjaciela, jak +na wroga. Jest bezkompromisowy i wytrwały; cierpliwy w obu. +</p> +<p> +Jednak kiedy nasz świat nareszcie zacznie rozumieć siłę +i niebezpieczeństwa kodu – kiedy zobaczy, że kod, podobnie +jak prawa czy rząd, musi być przejrzysty, by być wolnym – wtedy +spojrzymy znowu na tego bezkompromisowego i wytrwałego programistę +i zrozumiemy wizję, o którą walczył, by uczynić ją realną: wizję +świata, w którym wolność i wiedza może przetrwać pracę +kompilatora. Zobaczymy wtedy, że żaden inny człowiek poprzez swoje +czyny czy słowa nie zrobił tak wiele, by uczynić możliwą tę wolność, +którą następne społeczeństwo może mieć. +</p> +<p> +Nie zdobyliśmy jeszcze tej wolności. Nadal możemy zawieść +w zabezpieczeniu jej. Niezależnie od tego czy nam się uda, +czy polegniemy, w tych esejach znajduje się obraz tego, czym ta +wolność może być. A w życiu, które jest odpowiedzialne za te +słowa i pracę, znajduje się inspiracja dla każdego, kto chciałby, +podobnie jak Stallman, walczyć o stworzenie tej wolności. +</p> + +<p> +<strong>Lawrence Lessig</strong><br /> +<strong>Profesor prawa, Stanford Law School.</strong> +</p> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Dowiedz się więcej o <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Free +Software, Free Society: The Selected Essays of Richard +M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.pl.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Wszelkie pytania dotyczące GNU i FSF prosimy kierować na adres <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Inne metody kontaktu +z FSF można znaleźć na stronie <a +href="/contact/contact.html">kontakt</a> <br /> Informacje o niedziałających +odnośnikach oraz inne poprawki (lub propozycje) prosimy wysyłać +na adres <a +href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Staramy się, aby tłumaczenia były wierne i wysokiej jakości, +ale nie jesteśmy zwolnieni z niedoskonałości. Komentarze odnośnie +tłumaczenia polskiego oraz zgłoszenia dotyczące chęci współpracy +w tłumaczeniu prosimy kierować na adres <a +href="mailto:www-pl-trans@gnu.org">www-pl-trans@gnu.org</a>. <br /> Więcej +informacji na temat koordynacji oraz zgłaszania propozycji +tłumaczeń artykułów znajdziecie na <a +href="/server/standards/README.translations.html">stronie tłumaczeń</a>.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2002, 2013, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Ta strona jest dostępna na <a rel="license" +href="http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl">licencji +Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych +4.0 Międzynarodowe</a>.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.pl.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +Tłumaczenie: Szczepan Czapla 2017; poprawki: Jan Owoc 2017.</div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Aktualizowane: + +$Date: 2019/07/09 09:59:13 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> |