diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/nl/why-free.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/nl/why-free.html | 394 |
1 files changed, 394 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/nl/why-free.html b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/why-free.html new file mode 100644 index 0000000..6818786 --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/why-free.html @@ -0,0 +1,394 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/why-free.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.nl.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Waarom Software Geen Bezit Mag Zijn - GNU Project - Free Software Foundation</title> + +<meta name="Keywords" content="GNU, GNU Project, FSF, Free Software, Free Software Foundation, Waarom +software geen eigendom zou moeten zijn" /> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/why-free.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" --> +<h2>Waarom Software Geen Bezit Mag Zijn</h2> + +<p>door <a href="http://www.stallman.org/"><strong>Richard +Stallman</strong></a></p> + +<p> +Het informatietijdperk zorgt ervoor dat we steeds makkelijker informatie +kunnen kopiëren en wijzigen. Computers gaan dit makkelijker maken voor +iedereen.</p> + +<p> +Niet iedereen wil dat het makkelijker wordt. Het systeem van auteursrechten +maakt van programma's bezit en veel eigenaren willen niet dat ook anderen +hier voordeel van hebben. Ze willen niet dat wij -die hun software +gebruiken- deze software ook kunnen kopiëren of wijzigen.</p> + +<p> +Het auteursrecht ontstond gelijk met de drukpers—een techniek voor +massaal kopiëren. Het auteursrecht paste prima bij deze technologie +omdat dit recht het massaal kopiëren aan banden legt. Lezers van +boeken werden hierdoor niet beperkt. Een doorsnee lezer, niet in het bezit +van een drukpers, kon altijd nog een boek kopiëren met behulp van pen +en papier. Weinigen werden hiervoor voor de rechter gesleept.</p> + +<p> +De digitale technieken zijn wat flexibeler als de drukpers: informatie in +digitale vorm is erg makkelijk te kopiëren en te delen met anderen. +Die flexibiliteit past niet goed bij het auteursrecht. Vandaar de steeds +drastischer maatregelen om toch het auteursrecht op software te handhaven. +Neem bijvoorbeeld deze methodes van de Business Software Alliance (BSA):</p> + +<ul> +<li>Grootscheepse propaganda met de boodschap dat het fout is om tegen de wil +van de eigenaren in te gaan om een vriend te helpen.</li> + +<li>Aanmoedigingen tot het verklikken van collega's.</li> + +<li>Invallen (met hulp van politie) in scholen en bedrijven, waarbij mensen +wordt wijsgemaakt dat ze moeten bewijzen onschuldig te zijn aan illegaal +kopiëren.</li> + +<li>Het vervolgen van personen (door de Amerikaanse overheid, op verzoek van de +SPA [Amerikaanse tegenhanger van de BSA]) zoals David LaMacchia van het +<abbr title="Massachusetts Institute of Technology">MIT</abbr>, niet voor +het kopiëren van software (daarvan wordt hij niet beschuldigd), maar +alleen vanwege het onbeheerd laten staan van kopieer apparatuur en geen +beperkingen te leggen op het gebruik ervan.<a href="#footnote1">[1]</a></li> +</ul> + +<p> +Alle vier methoden hebben veel weg van de werkwijze zoals die in het +voormalig Oostblok werd gebruikt, waar iedere kopieermachine een bewaker had +om te controleren of niemand verboden kopieën maakte en waar mensen aan +waren gewezen op het clandestien doorgeven van informatie als +"samizdat". Er is echter ook een verschil: in het voormalig +Oostblok had dit een politieke reden; in het vrije westen draait het om +winst. We hebben echter last van de methodes, niet van de motieven. Ieder +poging het delen van informatie aan banden te leggen, maakt niet uit waarom, +leidt tot dezelfde methoden en dezelfde hardvochtigheid.</p> + +<p> +Software eigenaren hanteren verschillende argumenten waarom zij zouden mogen +bepalen hoe wij informatie gebruiken:</p> + + +<ul> +<li id="name-calling">Taalgebruik. + +<p> +Eigenaren gebruiken beladen begrippen als "piraterij" en +"diefstal", of vaktermen als "intellectueel eigendom" en +"schade". Het publiek daarmee een bepaalde gedachtegang op +dringend---een (te) simplistisch verband tussen software en voorwerpen.</p> + +<p> +Onze associatie bij materieel bezit is eerder of het goed of slecht is om +<em>een voorwerp van iemand anders te stelen</em>. Een verband met <em>het +maken van een kopie</em> is minder snel gelegd. Eigenaren willen toch vooral +dat wij dat eerste verband leggen.</p></li> + +<li id="exaggeration">Overdrijven. + +<p> +Eigenaren beweren dat zij -economische- "schade" lijden wanneer +gebruikers voor zichzelf kopieën maken. Het kopiëren heeft echter +geen direct gevolg voor de eigenaar, en het schaadt niemand anders. De +eigenaar kan alleen schade lijden wanneer degene die de kopie maakt hem er +anders voor zou hebben betaald</p> + +<p> +Even nadenken en je beseft dat de meeste van deze mensen er geen geld voor +zouden neertellen. Eigenaren van software baseren hun "verliezen" +echter wel degelijk op het gegeven dat iedere kopie anders ook gekocht zou +worden. Dat is de zaken overdrijven--en dan zeg ik het netjes.</p></li> + +<li id="law">De wet. + +<p> +Eigenaren hebben het vaak over de wet en de zware straffen die ze ons in het +vooruitzicht kunnen stellen. Daarbij wordt er impliciet van uit gegaan dat +de huidige wetten het resultaat zijn van boven alle kritiek verheven +ethiek—en de bijbehorende straffen dus onvermijdelijk.</p> + +<p> +Deze gedachtegang houdt natuurlijk geen stand als je er even kritisch over +nadenkt; het doel is een bepaalde mores te ondersteunen.</p> + +<p> +Het is een feit dat wetten niet over goed of fout beslissen. Iedere burger +zou dat moeten weten. In de vijftiger jaren was het in een aantal staten van +de VS wettelijk verboden voor zwarten om voorin de bus te zitten; maar +alleen racisten zouden beargumenteren dat dit goed was.</p></li> + +<li id="natural-rights">Natuurlijk recht. + +<p> +Auteurs hebben het vaak over een speciale band met de programma's die ze +gemaakt hebben. Daarom vinden ze dat hun belangen wat betreft dit programma +altijd belangrijker zijn dan die van alle anderen. (Meestal zijn het +trouwens bedrijven en geen auteurs die de rechten op software hebben, maar +we worden geacht dit gemakshalve even te vergeten).</p> + +<p> +Deze auteurs schrijven dus de volgende ethische stelling voor: de auteur is +belangrijker dan jij. Als zo'n zelfde bekende auteur van software kan ik +alleen maar zeggen dat dit de grootste onzin is.</p> + +<p> +Er zijn twee redenen te bedenken waarbij mensen begrip kunnen opbrengen voor +het feit dat anderen het recht op iets opeisen.</p> + +<p> +Eén van die redenen betreft het kunstmatige verband met het bezit van +een voorwerp, een object. Als ik stamppot maak, vind ik het niet leuk +wanneer iemand anders die eet, want dan kan ik het niet eten. Mijn nadeel +is precies de ander zijn voordeel: slechts één van ons kan die +stamppot eten, de vraag is wie? Het kleinste onderscheid kan daarbij in het +voordeel van één van ons uitvallen.</p> + +<p> +Maar als je een programma gebruikt of wijzigt is dat rechtstreeks van +invloed op jou maar slechts indirect op mij (de auteur). Wanneer je een +kopie aan een vriend geeft heeft dat veel meer betrekking op jou en je +vriend dan op mij. Ik zou de macht niet mogen hebben om je dat te +verbieden. Die macht zou niemand moeten hebben.</p> + +<p> +De tweede reden is dat ons is wijsgemaakt dat dit natuurlijke recht van de +auteur een geaccepteerde en onomstreden traditie is in onze samenleving.</p> + +<p> +Historisch gezien is juist het tegenovergestelde het geval. Een voorstel om +dit natuurlijke recht van auteurs in de Amerikaanse grondwet vast te leggen +werd juist verworpen. Vandaar dat de grondwet het auteursrechten systeem +<em>toestaat</em> en niet <em>verplicht</em> stelt; dat is tevens de reden +dat het tijdelijk moet zijn. Er staat ook in dat het auteursrecht er is om +vooruitgang te stimuleren—niet om auteurs te belonen. De +auteursrechten beloont auteurs een beetje, en uitgevers nog meer, maar dat +is om hun gedrag te veranderen.</p> + +<p> +De echte gevestigde traditie binnen onze maatschappij is dat het +auteursrecht indruist tegen het natuurlijk recht van de gemeenschap—en +dat dit alleen recht van bestaan heeft in het belang van die gemeenschap.</p></li> + +<li id="economics">Economische belangen. + +<p> +Het laatste argument om eigendom van software te vergoelijken is dat dit zou +leiden tot de productie van meer software.</p> + +<p> +In tegenstelling tot de anderen, bevat dit argument logica. Het is +gebaseerd op een geldig streven—gebruikers van software tevreden +stellen. Verder staat het empirisch vast dat mensen meer produceren naar +gelang ze daar beter voor betaald worden.</p> + +<p> +Het economische argument gaat echter uit van een verkeerde aanname: dat het +verschil in productie wordt bepaald door hoeveel geld we bereid zijn te +betalen. Het gaat er van uit dat we "productie van software" +willen, of de software nu een eigenaar heeft of niet.</p> + +<p> +Men accepteert deze aanname omdat dit overeen komt met onze ervaringen als +het gaat om echte dingen. Een belegd broodje bijvoorbeeld. Je zou een +zelfde broodje gratis kunnen krijgen of voor een bepaalde prijs. In dat +geval is dat wat je betaald het enige verschil. Betaald of niet, het +broodje blijft hetzelfde, met dezelfde smaak, zelfde voedingswaarde en je +kunt het altijd maar één keer opeten. Of je het broodje nu +krijgt van een eigenaar of niet heeft alleen effect op het bedrag wat je +moet neertellen.</p> + +<p> +Dit geldt voor alle materiële zaken—of het nu wel of geen +eigenaar heeft is niet direct van invloed op wat het <em>is</em>, of wat je +ermee kunt doen als je het verkrijgt.</p> + +<p> +Wanneer een programma echter een eigenaar heeft, dan is dit heel erg van +invloed op wat het is en wat je met een kopie ervan kan doen wanneer je het +gekocht hebt. Het verschil zit hem niet alleen in de hoeveelheid geld. Het +auteursrechten systeem moedigt auteurs aan iets te produceren—maar +niet per definitie wat de gemeenschap echt nodig heeft. Het geeft een vage +ethische vervuiling die ons allemaal beïnvloed.</p></li> + +</ul> + +<p> +Wat heeft de maatschappij dan nodig? Deze heeft behoefte aan informatie die +echt ter beschikking staat voor het publiek—zoals bijvoorbeeld +programma's die mensen kunnen bestuderen, repareren, aanpassen en verbeteren +en niet alleen maar gebruiken. Wat eigenaren van software echter meestal +leveren is een zwarte doos waaraan niets valt te bestuderen of veranderen.</p> + +<p> +De maatschappij heeft ook vrijheid nodig. Wanneer een programma een eigenaar +heeft verliezen gebruikers de vrijheid over een deel van hun leven.</p> + +<p> +Maar bovenal moet de maatschappij vrijwillige samenwerking stimuleren bij +zijn mensen. Wanneer eigenaren van software ons wijsmaken dat het op een +normale wijze helpen van je buurman "piraterij" is, dan zijn ze +bezig onze moraal te vervuilen.</p> + +<p> +Daarom zeggen we dat <a href="/philosophy/free-sw.html">vrije software</a> +gaat over vrijheid, niet over prijs.</p> + +<p> +Het economische argument van eigenaren klopt niet, maar er is wel degelijk +een economische kant. Sommigen maken nuttige software omdat ze het leuk +vinden of om hun kunnen te laten zien; als we echter meer software willen +hebben dan deze mensen op dit moment maken dan zullen we hiervoor fondsen +moeten werven.</p> + +<p> +Al zeker tien jaar proberen ontwikkelaars van vrije software op +verschillende manieren fondsen te werven, met wisselend succes. Niemand +hoeft daar rijk van te worden; het gemiddelde inkomen is voldoende +aansporing voor banen die minder leuk zijn dan programmeren.</p> + +<p> +Jarenlang, totdat een toelage dit overbodig maakte, heb ik in mijn onderhoud +voorzien door op verzoek aanpassingen te maken in de vrije software die ik +had geschreven. Iedere aanpassing werd aan het standaardpakket toegevoegd en +kwam dus weer voor eenieder beschikbaar. Klanten betaalden me zodat ik zou +werken aan de wijzigingen die zij wilden, in plaats van wijzigingen die ik +anders in een andere volgorde gedaan zou hebben.</p> + +<p> +Sommige programmeurs van vrije software verdienen hun geld door het verkopen +van ondersteuning bij die programma's. Cygnus Support, met 50 werknemers in +dienst (toen dit artikel werd geschreven), schat dat zo'n 15 procent van hun +activiteiten het ontwikkelen van vrije software is—een respectabel +percentage voor een software bedrijf.</p> + +<p> +In de jaren negentig financierde bedrijven als Intel, Motorola, Texas +Instruments en Analog Devices, de verdere ontwikkeling van de GNU compiler +voor de programmeertaal C. Intussen is de GNU compiler voor Ada gefinancierd +door de Amerikaanse luchtmacht en wordt nu voortgezet door een bedrijf dat +hier speciaal voor is opgericht.</p> + +<p> +De beweging voor vrije software is nog klein en jong. Maar het voorbeeld van +de door luisteraars ondersteunde radio in dit land [de VS] toont aan dat het +mogelijk is om grootschalige activiteiten te ontplooien zonder dat iedere +gebruiker gedwongen is te betalen.</p> + +<p> +Als computergebruiker kan het zijn dat je op een gegeven moment <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">auteurs rechtelijke +</a> software gebruikt. Als een vriend je vraagt een kopie voor hem te maken +zou het fout zijn hem dit te weigeren. Samenwerking is belangrijker dan +kopieer rechten. Maar stiekeme, ondergrondse samenwerking ondermijnt de +normen en waarden van een maatschappij. Men zou ernaar moeten streven een +open en eerlijk leven te leiden waarbij je trots op jezelf kunt zijn. Dit +betekent dat je "nee" moet zeggen tegen auteurs rechtelijke +software.</p> + +<p> +Je verdient het om openlijk en vrijelijk te kunnen samenwerken met andere +mensen die software gebruiken. Je verdient het om erachter te kunnen komen +hoe een programma werkt en dit je studenten als lesmateriaal aan te kunnen +bieden. Je verdient het om de vrijheid te hebben je favoriete programmeur in +te huren om het programma te maken als het stuk gaat.</p> + +<p> +Je verdient vrije software.</p> + +<h3>Voetnoten</h3> +<ol> +<li id="footnote1">De rechtszaak ging niet door.</li> +</ol> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big">Dit artikel is opgenomen in <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><cite>Free +Software, Free Society: The Selected Essays of Richard +M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Gelieve algemene vragen over FSF & GNU te sturen naar <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Er zijn ook nog <a +href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de +FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor +verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a +href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> +<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations +README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze +website.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1994, 2009, 2020 Richard Stallman</p> + +<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license" +href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative +Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> + </div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Bijgewerkt: + +$Date: 2020/07/05 14:01:37 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |