diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html | 303 |
1 files changed, 303 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html new file mode 100644 index 0000000..dec413e --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html @@ -0,0 +1,303 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/lessig-fsfs-intro.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.nl.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.86 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Inleiding: Vrije Software, Vrije Maatschappij - GNU Project - Free Software +Foundation</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" --> +<h2>Inleiding <a +href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><i>Vrije +Software, Vrije Maatschappij: Gebundelde artikelen van Richard +M. Stallman</i></a></h2> + +<p> +door Lawrence Lessig, Professor in de Rechten, Stanford Law School +</p> + +<p> +Iedere generatie heeft zijn filosoof — een schrijver of artiest die de +tijdgeest aanvoelt en vastlegt. Soms worden deze filosofen als zodanig +erkend; vaak gaan er generaties overheen voordat het besef doordringt. Maar +erkend of niet, een tijdperk wordt gedefinieerd door de personen die daarin +hun idealen verwoorden. Of dit nu gaat via een bescheiden gedicht of een +complete politieke beweging. +</p> +<p> +Onze generatie heeft een filosoof. Hij is geen artiest, noch een +professioneel schrijver. Hij is een programmeur. Richard Stallman startte in +de laboratoria van het <abbr title="Massachusetts Institute of +Technology">MIT</abbr>, als programmeur en architect van +besturingssystemen. Hij heeft zeer publiekelijk carriére gemaakt en +was de stichter, architect en programmeur van een vrijheidsbeweging, in een +wereld die steeds meer gedomineerd wordt door “code”. +</p> +<p> +“Code” is de technologie die computers aan het werk zet. Of dit +nu vastgelegd is in software of geëtst in hardware, het is die +verzameling instructies, allereerst vastgelegd in woorden, die de +functionaliteit van de machine bepalen. Deze machines — computers +— bepalen meer en meer ons leven. Ze bepalen hoe telefoons worden +doorverbonden en wat er op TV te zien is. Ze bepalen of video door een +breedbandverbinding kan worden gestuurd naar een andere computer. Ze bepalen +wat een computer terug rapporteert aan de fabrikant. Deze machines sturen +ons. Code stuurt de machines. +</p> +<p> +Hoeveel grip moeten we op die code hebben? Hoeveel moeten we ervan +begrijpen? Hoeveel vrijheid moet er zijn om tegenwicht te bieden aan die +controlerende macht? Welke macht? +</p> +<p> +Deze vragen hebben Stallman's leven bepaald. Via zijn woorden en daden +dwingt hij ons het belang van “vrije” code in te zien. Niet vrij +in de zin dat programmeurs er niet voor betaald hoeven te worden +(“free” kan in het Engels ook gratis betekenen) maar vrij in de +zin dat de gemaakte sturing transparant is en dat iedereen dit kan bekijken +en naar willekeur kan veranderen. Dat is “vrije software”; +“Vrije software” is een antwoord op een wereld die bestaat uit +code. +</p> +<p> +“Vrij.” Stallman betreurt de dubbele betekenis. Er valt niets te +treuren. Puzzels laten mensen nadenken, en het begrip “vrij” +(“free”) maakt er een mooie puzzel van. Voor Amerikaanse +begrippen klinkt “vrije software” utopisch, onmogelijk. Niets is +gratis, alleen de zon. Hoe bestaat het dat die belangrijke woorden die die +essentiële machines sturen die de wereld laten draaien, +“vrij” zijn? Hoe kan een nuchtere samenleving dit ideaal +nastreven? +</p> +<p> +Maar, de betekenis van het woord “vrij” is iets wat wij er aan +geven. “Vrij” heeft meerdere betekenissen, waarvan er slechts +ééntje slaat op de “prijs”. Een veel fundamenteler +betekenis is de “vrij” van vrijheid of, zoals Stallman zegt, +vrijheid van meningsuiting of, wellicht nog beter, vrijheid van arbeid. Niet +vrij als in gratis maar vrij als in vrij van teveel sturing en controle door +anderen. Van vrije software is de controle openbaar en open voor +veranderingen, net als vrije wetten, of de wetten van een vrije +“gemeenschap” vrij zijn wanneer de controle erop openbaar is en +openstaat voor veranderingen. Het doel van Stallman's vrije software +gemeenschap is om zoveel mogelijk code openbaar te maken, en ook klaar voor +veranderingen door het “vrij” te maken. +</p> +<p> +Het mechanisme wat hiervoor wordt gebruikt is de uiterst slimme +“auteursplicht” (“copyleft”); aangebracht via een +licentie met de naam GPL. De macht van het auteursrecht wordt gebruikt om +zeker te stellen dat vrije software openbaar blijft en open voor +veranderingen. Tegelijkertijd moet andere software die ervan is afgeleid (en +dus telt als een “afgeleid werk” volgens het auteursrecht) zelf +ook vrij zijn. Wanneer je vrije software gebruikt en veranderd, en deze +veranderingen ook weer publiceert, dan moet die versie net zo vrij zijn als +waar het van is afgeleid. Dat moet, anders is het een overtreding van de +auteurswet. +</p> +<p> +Vrije software heeft, net als vrije gemeenschappen, zijn tegenstanders. +Microsoft heeft de oorlog verklaard aan de GPL en vertelt aan iedereen die +het weten wil dat de GPL een gevaarlijke licentie is. De gevaren die ze +opnoemen echter, bestaan voornamelijk in de verbeelding. Anderen maken +bezwaar tegen de “dwang” die de GPL oplegt waarbij gewijzigde +versies ook vrij moeten zijn. Maar een voorwaarde is nog geen dwang. Wanneer +het geen dwang is als Microsoft geen toestemming geeft gewijzigde versies +van hun Office produkt te verspreiden zonder het betalen van +(waarschijnlijk) miljoenen aan hun, dan is het ook geen dwang wanneer de GPL +erop staat dat gewijzigde versies van zijn software ook vrij zijn. +</p> +<p> +En dan zijn er nog diegenen die de boodschap van Stallman te extreem +vinden. Maar het is allesbehalve extreem. Inderdaad moge het duidelijk zijn +dat het werk van Stallman een voortzetting is op de simpele traditie van +vrijheden die ontstaan is in de wereld vóór de +code. “Vrije software” verzekert ons ervan dat de wereld zoals +deze nu door code wordt bepaald, net zo “vrij” zal zijn als de +vanzelfsprekende vrijheid in de wereld vóór die code. +</p> +<p> +Bijvoorbeeld: Een “vrije maatschappij” wordt gereguleerd door +wetgeving. Maar er zijn grenzen die een vrije maatschappij stelt aan de +regulering via wetten: geen maatschappij die zijn wetten geheim houdt kan +ooit vrij worden genoemd. Geen overheid die zijn wetten verborgen houdt voor +de maatschappij past in onze traditie. De wet reguleert. Maar doet dit +alleen goed wanneer het in alle openheid gebeurt. En er is alleen openheid +wanneer de voorwaarden bekend en beïnvloedbaar zijn door degenen die +het reguleert. Of door de vertegenwoordigers ervan (advocaten, +gerechtsdienaren). +</p> +<p> +Deze voorwaarde waaraan de wet moet voldoen gaat verder dan de wetgevende +macht. Denk daarbij aan hoe het er in de Amerikaanse rechtbank aan toe +gaat. Advocaten worden door cliënten ingehuurd om hun belangen te +verdedigen. Soms wordt dit belang gediend met het voeren van een +rechtszaak. Tijdens zo'n rechtszaak schrijven advocaten pleidooien. Deze +beïnvloeden op hun beurt de mening van rechters. Deze mening bepaald +wie een rechtszaak wint, of dat een bepaalde wet op gespannen voet staat met +de grondwet. +</p> +<p> +Alle materiaal binnen dit proces is vrij in de zin die Stallman bedoelt. +Pleidooien zijn openbaar en iedereen kan er vrijelijk gebruik van maken. De +argumenten zijn zichtbaar (wat niet betekent dat ze goed zijn) en een +pleidooi mag men opnieuw gebruiken zonder toestemming te vragen aan de +advocaat die hem bedacht. De resulterende meningen en uitspraken kan men +weer in latere pleidooien gebruiken. Ze kunnen worden gekopiëerd en +geïntegreerd in nieuwe pleidooien en uitspraken. De +“broncode” van het Amerikaans recht is willens en wetens open en +vrij voor iedereen om te gebruiken. En dat doen advocaten dan ook — +want een goed pleidooi springt creatief om met eerdere gebeurtenissen. De +bron is vrij; creativiteit en de economie bouwen er op voort. +</p> +<p> +Deze economie van vrije code (en ik bedoel hier de juridische code) +veroordeelt advocaten niet tot de bedelstaf. Advocatenkantoren hebben genoeg +inkomsten voor het maken van goede pleidooien, ook al maken ze gebruik van +materiaal waar iedereen toegang toe heeft. De advocaat is een ambachtsman; +zijn of haar produkt is openbaar. Maar het maken van pleidooien is geen +liefdadigheid. Advocaten worden betaald; men eist niet dat dit soort werk +gratis wordt gedaan. In plaats daarvan bloeit deze economie, waarbij later +werk toe wordt gevoegd aan eerdere werken. +</p> +<p> +We zouden ons een ander soort rechtssysteem voor kunnen stellen — +pleidooien en argumenten die geheim worden gehouden; gerechtelijke +uitspraken die alleen het resultaat geven maar niet hoe men hiertoe gekomen +is. Wetten die door de politie worden gehandhaafd maar verder aan niemand +bekend worden gemaakt. Regulering die aktief is maar zonder uitleg van de +spelregels. +</p> +<p> +We zouden ons een dergelijke maatschappij voor kunnen stellen maar we kunnen +deze onmogelijk “vrij” noemen. Ook al zouden de middelen in een +dergelijke maatschappij beter verdeeld zijn, zo'n maatschappij kun je niet +vrij noemen. De idealen van vrijheid, van leven in een vrije gemeenschap, +gaat om meer dan een efficiënte verdeling van middelen. Een +rechtssysteem moet in plaats daarvan op openheid en transparantie worden +gebouwd, niet met opties die de leiders goed uit komen. Het leven met +software code zou niet minder moeten zijn. +</p> +<p> +Het schrijven van programma's is geen procesvoering. Het is beter, rijker, +productiever. Maar het recht is een duidelijk voorbeeld over hoe +creativiteit en beloning los staan van volledige controle over de gemaakte +produkten. Net als jazz, literatuur en architectuur bouwt het recht voort op +werk wat reeds eerder gedaan is. Dit toevoegen en veranderen is de essentie +van creativiteit. En een vrije gemeenschap waakt ervoor dat juist zijn +belangrijkste bronnen in die zin vrij blijven. +</p> +<p> +Voor het eerst is in dit boek het verzameld werk van Richard Stallman +bijeengebracht op een manier die de kracht en subtiliteit ervan goed uit +laat komen. De verhandelingen bestrijken een groot gebied. Van auteursrecht +tot de geschiedenis van de vrije software beweging. Er staan veel minder +bekende meningen in, met daartussen een zeer inzichtelijk stuk over hoe, +door de veranderende omstandigheden, het auteursrecht in de digitale wereld +verdacht is geworden. De verhalen zullen diegenen helpen die nieuwsgierig +zijn naar de motivatie en gedachtegang van deze krachtige man — met +krachtige ideeën, passie en integriteit ook al is hij machteloos op +ieder ander gebied. Ze zullen een inspiratie zijn voor diegenen die het +gedachtengoed een warm hart toedragen en men zal hierop verder bouwen. +</p> +<p> +Ik ken Stallman niet zo goed. Ik ken hem goed genoeg om te weten dat hij +niet snel je sympathie zal winnen. Hij is gedreven, vaak ongeduldig. Hij kan +kwaad uitvallen naar zowel vriend als vijand. Hij is compromisloos en +vasthoudend; en geduldig in beide. +</p> +<p> +Maar wanneer onze wereld uiteindelijk de macht en het gevaar van code zal +gaan inzien — wanneer men zich eindelijk realiseert dat code, net als +wetten of openbaar bestuur, transparant moet zijn om echt vrij te zijn +— dan zal men terugkijken op deze compromisloze en vasthoudende +programmeur en de visie begrijpen waarvoor hij heeft gevochten: de visie van +een wereld waarin vrijheid en wetenschap de compiler overleven. En we zullen +inzien dat niemand zoveel heeft gedaan, in woord en daad, om de vrijheid van +die toekomstige maatschappij te waarborgen. +</p> +<p> +We hebben deze vrijheid nog niet verdient. We zouden hierin nog wel eens +kunnen falen. Maar of het ons lukt of niet, in deze verhandelingen wordt +reeds een beeld geschetst van hoe het zou kunnen zijn. En uit dit leven en +werk kan men inspiratie putten wanneer men, net als Stallman, wil vechten +voor het behalen van deze vrijheid. +</p> + +<p> +<strong>Lawrence Lessig</strong><br /> +<strong>Professor in de Rechten, Stanford Law School.</strong> +</p> + +<hr /> +<blockquote id="fsfs"><p class="big"><a href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/">Meer over +<cite>Free Software, Free Society: The Selected Essays of Richard +M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Gelieve algemene vragen over FSF & GNU te sturen naar <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Er zijn ook nog <a +href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de +FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor +verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a +href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> +<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations +README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze +website.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2002, 2013, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p> + +<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license" +href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative +Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<strong>Vertaling:</strong> <a +href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Bijgewerkt: + +$Date: 2019/08/02 10:31:51 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +<!-- for class="inner", starts in the banner include --> +</body> +</html> |