summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html303
1 files changed, 303 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html
new file mode 100644
index 0000000..dec413e
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/lessig-fsfs-intro.html
@@ -0,0 +1,303 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/lessig-fsfs-intro.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.86 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Inleiding: Vrije Software, Vrije Maatschappij - GNU Project - Free Software
+Foundation</title>
+
+<!--#include virtual="/philosophy/po/lessig-fsfs-intro.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
+<h2>Inleiding <a
+href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/"><i>Vrije
+Software, Vrije Maatschappij: Gebundelde artikelen van Richard
+M. Stallman</i></a></h2>
+
+<p>
+door Lawrence Lessig, Professor in de Rechten, Stanford Law School
+</p>
+
+<p>
+Iedere generatie heeft zijn filosoof &mdash; een schrijver of artiest die de
+tijdgeest aanvoelt en vastlegt. Soms worden deze filosofen als zodanig
+erkend; vaak gaan er generaties overheen voordat het besef doordringt. Maar
+erkend of niet, een tijdperk wordt gedefinieerd door de personen die daarin
+hun idealen verwoorden. Of dit nu gaat via een bescheiden gedicht of een
+complete politieke beweging.
+</p>
+<p>
+Onze generatie heeft een filosoof. Hij is geen artiest, noch een
+professioneel schrijver. Hij is een programmeur. Richard Stallman startte in
+de laboratoria van het <abbr title="Massachusetts Institute of
+Technology">MIT</abbr>, als programmeur en architect van
+besturingssystemen. Hij heeft zeer publiekelijk carri&eacute;re gemaakt en
+was de stichter, architect en programmeur van een vrijheidsbeweging, in een
+wereld die steeds meer gedomineerd wordt door &ldquo;code&rdquo;.
+</p>
+<p>
+&ldquo;Code&rdquo; is de technologie die computers aan het werk zet. Of dit
+nu vastgelegd is in software of ge&euml;tst in hardware, het is die
+verzameling instructies, allereerst vastgelegd in woorden, die de
+functionaliteit van de machine bepalen. Deze machines &mdash; computers
+&mdash; bepalen meer en meer ons leven. Ze bepalen hoe telefoons worden
+doorverbonden en wat er op TV te zien is. Ze bepalen of video door een
+breedbandverbinding kan worden gestuurd naar een andere computer. Ze bepalen
+wat een computer terug rapporteert aan de fabrikant. Deze machines sturen
+ons. Code stuurt de machines.
+</p>
+<p>
+Hoeveel grip moeten we op die code hebben? Hoeveel moeten we ervan
+begrijpen? Hoeveel vrijheid moet er zijn om tegenwicht te bieden aan die
+controlerende macht? Welke macht?
+</p>
+<p>
+Deze vragen hebben Stallman's leven bepaald. Via zijn woorden en daden
+dwingt hij ons het belang van &ldquo;vrije&rdquo; code in te zien. Niet vrij
+in de zin dat programmeurs er niet voor betaald hoeven te worden
+(&ldquo;free&rdquo; kan in het Engels ook gratis betekenen) maar vrij in de
+zin dat de gemaakte sturing transparant is en dat iedereen dit kan bekijken
+en naar willekeur kan veranderen. Dat is &ldquo;vrije software&rdquo;;
+&ldquo;Vrije software&rdquo; is een antwoord op een wereld die bestaat uit
+code.
+</p>
+<p>
+&ldquo;Vrij.&rdquo; Stallman betreurt de dubbele betekenis. Er valt niets te
+treuren. Puzzels laten mensen nadenken, en het begrip &ldquo;vrij&rdquo;
+(&ldquo;free&rdquo;) maakt er een mooie puzzel van. Voor Amerikaanse
+begrippen klinkt &ldquo;vrije software&rdquo; utopisch, onmogelijk. Niets is
+gratis, alleen de zon. Hoe bestaat het dat die belangrijke woorden die die
+essenti&euml;le machines sturen die de wereld laten draaien,
+&ldquo;vrij&rdquo; zijn? Hoe kan een nuchtere samenleving dit ideaal
+nastreven?
+</p>
+<p>
+Maar, de betekenis van het woord &ldquo;vrij&rdquo; is iets wat wij er aan
+geven. &ldquo;Vrij&rdquo; heeft meerdere betekenissen, waarvan er slechts
+&eacute;&eacute;ntje slaat op de &ldquo;prijs&rdquo;. Een veel fundamenteler
+betekenis is de &ldquo;vrij&rdquo; van vrijheid of, zoals Stallman zegt,
+vrijheid van meningsuiting of, wellicht nog beter, vrijheid van arbeid. Niet
+vrij als in gratis maar vrij als in vrij van teveel sturing en controle door
+anderen. Van vrije software is de controle openbaar en open voor
+veranderingen, net als vrije wetten, of de wetten van een vrije
+&ldquo;gemeenschap&rdquo; vrij zijn wanneer de controle erop openbaar is en
+openstaat voor veranderingen. Het doel van Stallman's vrije software
+gemeenschap is om zoveel mogelijk code openbaar te maken, en ook klaar voor
+veranderingen door het &ldquo;vrij&rdquo; te maken.
+</p>
+<p>
+Het mechanisme wat hiervoor wordt gebruikt is de uiterst slimme
+&ldquo;auteursplicht&rdquo; (&ldquo;copyleft&rdquo;); aangebracht via een
+licentie met de naam GPL. De macht van het auteursrecht wordt gebruikt om
+zeker te stellen dat vrije software openbaar blijft en open voor
+veranderingen. Tegelijkertijd moet andere software die ervan is afgeleid (en
+dus telt als een &ldquo;afgeleid werk&rdquo; volgens het auteursrecht) zelf
+ook vrij zijn. Wanneer je vrije software gebruikt en veranderd, en deze
+veranderingen ook weer publiceert, dan moet die versie net zo vrij zijn als
+waar het van is afgeleid. Dat moet, anders is het een overtreding van de
+auteurswet.
+</p>
+<p>
+Vrije software heeft, net als vrije gemeenschappen, zijn tegenstanders.
+Microsoft heeft de oorlog verklaard aan de GPL en vertelt aan iedereen die
+het weten wil dat de GPL een gevaarlijke licentie is. De gevaren die ze
+opnoemen echter, bestaan voornamelijk in de verbeelding. Anderen maken
+bezwaar tegen de &ldquo;dwang&rdquo; die de GPL oplegt waarbij gewijzigde
+versies ook vrij moeten zijn. Maar een voorwaarde is nog geen dwang. Wanneer
+het geen dwang is als Microsoft geen toestemming geeft gewijzigde versies
+van hun Office produkt te verspreiden zonder het betalen van
+(waarschijnlijk) miljoenen aan hun, dan is het ook geen dwang wanneer de GPL
+erop staat dat gewijzigde versies van zijn software ook vrij zijn.
+</p>
+<p>
+En dan zijn er nog diegenen die de boodschap van Stallman te extreem
+vinden. Maar het is allesbehalve extreem. Inderdaad moge het duidelijk zijn
+dat het werk van Stallman een voortzetting is op de simpele traditie van
+vrijheden die ontstaan is in de wereld v&oacute;&oacute;r de
+code. &ldquo;Vrije software&rdquo; verzekert ons ervan dat de wereld zoals
+deze nu door code wordt bepaald, net zo &ldquo;vrij&rdquo; zal zijn als de
+vanzelfsprekende vrijheid in de wereld v&oacute;&oacute;r die code.
+</p>
+<p>
+Bijvoorbeeld: Een &ldquo;vrije maatschappij&rdquo; wordt gereguleerd door
+wetgeving. Maar er zijn grenzen die een vrije maatschappij stelt aan de
+regulering via wetten: geen maatschappij die zijn wetten geheim houdt kan
+ooit vrij worden genoemd. Geen overheid die zijn wetten verborgen houdt voor
+de maatschappij past in onze traditie. De wet reguleert. Maar doet dit
+alleen goed wanneer het in alle openheid gebeurt. En er is alleen openheid
+wanneer de voorwaarden bekend en be&iuml;nvloedbaar zijn door degenen die
+het reguleert. Of door de vertegenwoordigers ervan (advocaten,
+gerechtsdienaren).
+</p>
+<p>
+Deze voorwaarde waaraan de wet moet voldoen gaat verder dan de wetgevende
+macht. Denk daarbij aan hoe het er in de Amerikaanse rechtbank aan toe
+gaat. Advocaten worden door cli&euml;nten ingehuurd om hun belangen te
+verdedigen. Soms wordt dit belang gediend met het voeren van een
+rechtszaak. Tijdens zo'n rechtszaak schrijven advocaten pleidooien. Deze
+be&iuml;nvloeden op hun beurt de mening van rechters. Deze mening bepaald
+wie een rechtszaak wint, of dat een bepaalde wet op gespannen voet staat met
+de grondwet.
+</p>
+<p>
+Alle materiaal binnen dit proces is vrij in de zin die Stallman bedoelt.
+Pleidooien zijn openbaar en iedereen kan er vrijelijk gebruik van maken. De
+argumenten zijn zichtbaar (wat niet betekent dat ze goed zijn) en een
+pleidooi mag men opnieuw gebruiken zonder toestemming te vragen aan de
+advocaat die hem bedacht. De resulterende meningen en uitspraken kan men
+weer in latere pleidooien gebruiken. Ze kunnen worden gekopi&euml;erd en
+ge&iuml;ntegreerd in nieuwe pleidooien en uitspraken. De
+&ldquo;broncode&rdquo; van het Amerikaans recht is willens en wetens open en
+vrij voor iedereen om te gebruiken. En dat doen advocaten dan ook &mdash;
+want een goed pleidooi springt creatief om met eerdere gebeurtenissen. De
+bron is vrij; creativiteit en de economie bouwen er op voort.
+</p>
+<p>
+Deze economie van vrije code (en ik bedoel hier de juridische code)
+veroordeelt advocaten niet tot de bedelstaf. Advocatenkantoren hebben genoeg
+inkomsten voor het maken van goede pleidooien, ook al maken ze gebruik van
+materiaal waar iedereen toegang toe heeft. De advocaat is een ambachtsman;
+zijn of haar produkt is openbaar. Maar het maken van pleidooien is geen
+liefdadigheid. Advocaten worden betaald; men eist niet dat dit soort werk
+gratis wordt gedaan. In plaats daarvan bloeit deze economie, waarbij later
+werk toe wordt gevoegd aan eerdere werken.
+</p>
+<p>
+We zouden ons een ander soort rechtssysteem voor kunnen stellen &mdash;
+pleidooien en argumenten die geheim worden gehouden; gerechtelijke
+uitspraken die alleen het resultaat geven maar niet hoe men hiertoe gekomen
+is. Wetten die door de politie worden gehandhaafd maar verder aan niemand
+bekend worden gemaakt. Regulering die aktief is maar zonder uitleg van de
+spelregels.
+</p>
+<p>
+We zouden ons een dergelijke maatschappij voor kunnen stellen maar we kunnen
+deze onmogelijk &ldquo;vrij&rdquo; noemen. Ook al zouden de middelen in een
+dergelijke maatschappij beter verdeeld zijn, zo'n maatschappij kun je niet
+vrij noemen. De idealen van vrijheid, van leven in een vrije gemeenschap,
+gaat om meer dan een effici&euml;nte verdeling van middelen. Een
+rechtssysteem moet in plaats daarvan op openheid en transparantie worden
+gebouwd, niet met opties die de leiders goed uit komen. Het leven met
+software code zou niet minder moeten zijn.
+</p>
+<p>
+Het schrijven van programma's is geen procesvoering. Het is beter, rijker,
+productiever. Maar het recht is een duidelijk voorbeeld over hoe
+creativiteit en beloning los staan van volledige controle over de gemaakte
+produkten. Net als jazz, literatuur en architectuur bouwt het recht voort op
+werk wat reeds eerder gedaan is. Dit toevoegen en veranderen is de essentie
+van creativiteit. En een vrije gemeenschap waakt ervoor dat juist zijn
+belangrijkste bronnen in die zin vrij blijven.
+</p>
+<p>
+Voor het eerst is in dit boek het verzameld werk van Richard Stallman
+bijeengebracht op een manier die de kracht en subtiliteit ervan goed uit
+laat komen. De verhandelingen bestrijken een groot gebied. Van auteursrecht
+tot de geschiedenis van de vrije software beweging. Er staan veel minder
+bekende meningen in, met daartussen een zeer inzichtelijk stuk over hoe,
+door de veranderende omstandigheden, het auteursrecht in de digitale wereld
+verdacht is geworden. De verhalen zullen diegenen helpen die nieuwsgierig
+zijn naar de motivatie en gedachtegang van deze krachtige man &mdash; met
+krachtige idee&euml;n, passie en integriteit ook al is hij machteloos op
+ieder ander gebied. Ze zullen een inspiratie zijn voor diegenen die het
+gedachtengoed een warm hart toedragen en men zal hierop verder bouwen.
+</p>
+<p>
+Ik ken Stallman niet zo goed. Ik ken hem goed genoeg om te weten dat hij
+niet snel je sympathie zal winnen. Hij is gedreven, vaak ongeduldig. Hij kan
+kwaad uitvallen naar zowel vriend als vijand. Hij is compromisloos en
+vasthoudend; en geduldig in beide.
+</p>
+<p>
+Maar wanneer onze wereld uiteindelijk de macht en het gevaar van code zal
+gaan inzien &mdash; wanneer men zich eindelijk realiseert dat code, net als
+wetten of openbaar bestuur, transparant moet zijn om echt vrij te zijn
+&mdash; dan zal men terugkijken op deze compromisloze en vasthoudende
+programmeur en de visie begrijpen waarvoor hij heeft gevochten: de visie van
+een wereld waarin vrijheid en wetenschap de compiler overleven. En we zullen
+inzien dat niemand zoveel heeft gedaan, in woord en daad, om de vrijheid van
+die toekomstige maatschappij te waarborgen.
+</p>
+<p>
+We hebben deze vrijheid nog niet verdient. We zouden hierin nog wel eens
+kunnen falen. Maar of het ons lukt of niet, in deze verhandelingen wordt
+reeds een beeld geschetst van hoe het zou kunnen zijn. En uit dit leven en
+werk kan men inspiratie putten wanneer men, net als Stallman, wil vechten
+voor het behalen van deze vrijheid.
+</p>
+
+<p>
+<strong>Lawrence Lessig</strong><br />
+<strong>Professor in de Rechten, Stanford Law School.</strong>
+</p>
+
+<hr />
+<blockquote id="fsfs"><p class="big"><a href="http://shop.fsf.org/product/free-software-free-society/">Meer over
+<cite>Free Software, Free Society: The Selected Essays of Richard
+M. Stallman</cite></a>.</p></blockquote>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Gelieve algemene vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Er zijn ook nog <a
+href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
+FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
+href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
+verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
+README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
+website.</p>
+</div>
+
+<p>Copyright &copy; 2002, 2013, 2017, 2018 Free Software Foundation, Inc.</p>
+
+<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license"
+href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative
+Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+<strong>Vertaling:</strong> <a
+href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Bijgewerkt:
+
+$Date: 2019/08/02 10:31:51 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+<!-- for class="inner", starts in the banner include -->
+</body>
+</html>