diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html')
-rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html | 254 |
1 files changed, 254 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html new file mode 100644 index 0000000..da6764a --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html @@ -0,0 +1,254 @@ +<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.en.html" --> + +<!--#include virtual="/server/header.nl.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.90 --> + +<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! --> +<title>Vrijheid of auteursrecht? - GNU-project - Free Software Foundation</title> + +<!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-copyright.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" --> +<h2>Vrijheid—of auteursrecht?</h2> + +<p class="byline">door Richard Stallman</p> + +<p><em>Dit betoog bekijkt hoe de principes van softwarevrijheid zijn toe te +passen op andere werken zoals schrijverschap en kunst. We nemen het hier op +omdat het gaat over het toepassen van de ideeën van vrije +software.</em></p> +<hr class="thin" /> + +<p> +Het auteursrecht was ingesteld ten tijde van de drukpers, als een +industriële regeling voor schrijven en publiceren. Het doel daarvan was +om het aantal publicaties van geschreven werk te vergroten. Het systeem +bestond eruit dat uitgevers toestemming moesten krijgen van auteurs om hun +recente werken te publiceren. Auteurs kregen hun inkomen van de uitgevers, +waarmee het schrijverschap werd gefaciliteerd en aangemoedigd. Het lezende +publiek profiteerde hiervan, terwijl het maar een beetje inleverde: +auteursrecht beperkte alleen de publicatie, niet wat een gewone lezer kon +doen. Het auteursrecht was dus duidelijk een voordelig systeem voor burgers, +en goed te rechtvaardigen.</p> + +<p> +Alles goed en wel—destijds.</p> + +<p> +Tegenwoordig hebben we een nieuwe manier voor het verspreiden van +informatie: computers en netwerken. Het grote voordeel is dat je hiermee +informatie kunt kopiëren en wijzigen, waaronder software, +muziekopnamen, boeken en films. Dat zorgt voor onbeperkte toegang tot +allerlei vormen van gegevens—een informatie-utopie.</p> + +<p> +Er was één obstakel: auteursrecht. Lezers en luisteraars die +hun nieuwe mogelijkheden gebruikten om gepubliceerde werken te kopiëren +en te delen waren technisch gezien in overtreding van het +auteursrecht. Diezelfde wet die voorheen diende als voordelige +industriële regulering van uitgevers, werd nu een beperking voor het +publiek voor wie het juist bedoeld was.</p> + +<p> +Binnen een democratie wordt een beperking op populaire en nuttige bezigheden +snel versoepeld. Maar niet wanneer bedrijven politieke macht hebben. De +uiterst machtige uitgeverslobby wilde kostte wat kost de mogelijkheden van +computers voor de samenleving wegnemen en vond in het auteursrecht een sterk +wapen. Onder druk van de uitgevers werd het auteursrecht niet versoepeld +maar juist aangehaald voor de nieuwe situatie en maakten overheden dit recht +strenger dan ooit, met harde straffen voor diegenen die ze betrapten op het +delen van informatie. De nieuwste trend in het steunen van de uitgevers +tegen de bevolking, bekend als “three strikes”, is mensen van +het internet afsluiten wanneer ze delen.</p> + +<p> +Maar dat was nog niet het ergste. Computers kunnen een machtig wapen zijn +wanneer softwareleveranciers kunnen bepalen wat mensen met hun software +kunnen doen. De uitgevers hadden uitgevogeld dat zij werken konden +publiceren in een versleuteld formaat, zodat mensen het alleen konden openen +met bepaalde goedgekeurde software. Dit geeft ze ongehoorde macht: ze kunnen +lezers dwingen te betalen en zich te identificeren, ieder keer dat ze een +boek lezen, een lied luisteren of een video bekijken. Dat is de natte droom +van elke uitgever: een universum waarin wordt betaald per keer.</p> + +<p> +De uitgevers kregen de Amerikaanse overheid achter zich voor hun droom met +de Digital Millennium Copyright Act van 1998. Deze wet geeft uitgevers de +macht om hun eigen auteursrechtenregels te schrijven, door ze te verwerken +in de code van een toegestaan afspeelprogramma. Met het digitaal beheer van +beperkingen (Digital Restrictions Management, DRM) dat ze gebruiken, is +zelfs lezen of luisteren zonder toestemming verboden.</p> + +<p> +We hebben nog steeds de oude vrijheden met papieren boeken en andere analoge +media. Maar wanneer elektronische boeken de gedrukte exemplaren gaan +vervangen zullen de vrijheden niet meekomen. Stel je voor: geen tweedehands +boekenzaak meer; nooit meer een boek aan je vrienden uitlenen; nooit meer +lenen van de openbare bibliotheek—geen “gaten” meer +waardoor je iemand de kans zou kunnen geven iets toch te lezen zonder +betalen. Dát is de wereld die de uitgevers aan ons op willen +leggen. Als je de Amazon Kindle koopt (wij noemen het <a +href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">de Swindle</a>) of de Sony +Reader (wij noemen het de Shredder vanwege wat het met boeken doet), betaal +je mee aan die wereld.</p> + +<p> +De Swindle heeft zelfs een Orwelliaanse achterdeur die wordt gebruikt om +boeken op afstand te wissen. Amazon gebruikte deze mogelijkheid door +exemplaren van <em>1984</em> door Orwell, gekocht bij Amazon, te wissen. Het +is duidelijk dat de naam die Amazon aan dit product geeft laat zien dat het +de bedoeling is om onze boeken te verbranden.</p> + +<p> +Maatschappelijke woede tegen DRM groeit langzaam maar zeker, tegengehouden +doordat lezers zich laten overtuigen door propagandatermen als “<a +href="/philosophy/words-to-avoid.html">auteurs beschermen</a>” en +“<a href="/philosophy/not-ipr.html">intellectueel eigendom</a>”, +alsof hun rechten niet tellen. Deze termen wekken de suggestie dat uitgevers +speciale macht verdienen uit naam van de auteurs, dat we moreel verplicht +zijn om voor ze te buigen, en dat we iemand onheus bejegenen als we iets +zien of horen zonder te betalen.</p> + +<p> +De organisaties die het meest profiteren van auteursrecht, gebruiken het +wettelijk uit naam van de auteurs (van wie de meesten weinig verdienen). Zij +willen je laten geloven dat auteursrecht een natuurlijk recht van auteurs +is, en dat de bevolking moet lijden ongeacht hoe pijnlijk het is. Ze noemen +delen “piraterij”, waarmee zij je naasten helpen gelijkstellen +aan het enteren van een schip.</p> + +<p> +Zij vertellen ons ook dat alleen de Strijd tegen het Delen kunst nog levend +kan houden. Zelfs als dat waar is, is dat geen rechtvaardiging. Maar het is +niet eens waar. Het delen van kopieën verhoogt de verkoopcijfers van de +meeste werken; alleen voor de allergrootste hits is dat niet het geval.</p> + +<p> +Bestsellers doen het nog steeds goed zonder dat delen verboden is. Stephen +King verdiende honderdduizenden dollars door het verkopen van een +niet-versleuteld e-boek dat mensen konden kopiëren en delen. (Hij was +zelf niet tevreden met dat bedrag en noemde het experiment een mislukking, +maar mij lijkt het een succes.) In 2007 verdiende Radiohead miljoenen door +fans aan te moedigen het album te kopiëren en te betalen wat ze er voor +over hadden, terwijl het ook werd gedeeld op peer-to-peer-netwerken. In 2008 +<a href="http://www.boingboing.net/2008/03/05/nine-inch-nails-made.html"> +publiceerde Nine Inch Nails een album met toestemming om kopieën te +delen</a> en verdiende $750,000 in een paar dagen.</p> + +<p> +Niet alleen bestsellers kunnen succesvol worden zonder repressie. Vele +artiesten met verschillende populariteit verdienen nu een aardige boterham +met <a +href="http://www.techdirt.com/articles/20091119/1634117011.shtml">vrijwillige +ondersteuning</a>: donaties en spullen die fans kunnen kopen. Kevin Kelly +schat dat een artiest slechts <a +href="http://www.kk.org/thetechnium/archives/2008/03/1000_true_fans.php"> +1000 echte fans</a> hoeft te vinden. +</p> + +<p> +Als het met computernetwerken mogelijk wordt om iemand anoniem een klein +bedrag te sturen, zonder creditcard, zal het mogelijk zijn om een veel beter +systeem in te stellen om de kunsten te steunen. Als je een bepaald werk +bekijkt zal er een knop zijn waarop je kan klikken met de tekst: “Klik +hier om de artiest één euro te geven”. Zou je er niet +minstens één keer per week op drukken?</p> + +<p> +Een andere goede manier om muziek en de kunsten te steunen is door middel +van <a href="/philosophy/dat.html">belastingfondsen</a>—wellicht een +belasting op opslagmedia of op internetverbindingen. De overheid zou dat +belastinggeld geheel onder de artiesten moeten verdelen, niet aan +bedrijfsdirecteuren. De overheid moet het niet proportioneel aan de +populariteit verdelen, omdat we daarmee het meeste kwijt zijn aan een paar +supersterren, wat weinig overlaat voor alle andere artiesten. Daarom raad ik +een wortelfunctie of iets soortgelijks aan. Met lineaire proporties zou +superster A 1000 keer zo veel geld krijgen als succesvol artiest B als A +1000 keer zo populair is als B. Met de vierkantswortel krijgt A 10 keer zo +veel als B. Elke superster krijgt dus een groter gedeelte dan een minder +populaire artiest, maar het meeste gaat naar de artiesten die deze steun +echt nodig hebben. Dit systeem ondersteunt de kunsten op efficiënte +wijze met ons belastinggeld.</p> + +<p> +Het voorstel <a +href="http://stallman.org/mecenat/global-patronage.html">Global +Patronage</a> combineert aspecten van deze twee systemen, waaronder +verplichte betalingen en vrijwillige donaties voor artiesten.</p> + +<!-- +<p> + +In Spain, this tax system should replace the SGAE and its canon, +which could be eliminated.</p> --> +<p> +Om het auteursrecht geschikt te maken voor het netwerktijdperk, moeten we +het niet-commercieel kopiëren en delen van alle gepubliceerde werken +legaliseren, en DRM verbieden. Totdat we deze strijd winnen moet je jezelf +beschermen: koop geen producten met DRM tenzij jij zelf de DRM kan +omzeilen. Gebruik nooit een product dat is ontworpen om jouw vrijheid af te +nemen tenzij je het weer terug kunt krijgen.</p> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Gelieve algemene vragen over FSF & GNU te sturen naar <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Er zijn ook nog <a +href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de +FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor +verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a +href="mailto:web-translators@gnu.org"><web-translators@gnu.org></a>.</p> +<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations +README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze +website.</p> +</div> + +<p>Copyright © 2008, 2010, 2011, 2019 Richard M. Stallman</p> + +<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license" +href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative +Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +<strong>Vertaling:</strong> <a +href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Bijgewerkt: + +$Date: 2019/12/30 12:08:30 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |