summaryrefslogtreecommitdiff
path: root/talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html
diff options
context:
space:
mode:
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html')
-rw-r--r--talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html254
1 files changed, 254 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html
new file mode 100644
index 0000000..da6764a
--- /dev/null
+++ b/talermerchantdemos/blog/articles/nl/freedom-or-copyright.html
@@ -0,0 +1,254 @@
+<!--#set var="ENGLISH_PAGE" value="/philosophy/freedom-or-copyright.en.html" -->
+
+<!--#include virtual="/server/header.nl.html" -->
+<!-- Parent-Version: 1.90 -->
+
+<!-- This file is automatically generated by GNUnited Nations! -->
+<title>Vrijheid of auteursrecht? - GNU-project - Free Software Foundation</title>
+
+<!--#include virtual="/philosophy/po/freedom-or-copyright.translist" -->
+<!--#include virtual="/server/banner.nl.html" -->
+<h2>Vrijheid&mdash;of auteursrecht?</h2>
+
+<p class="byline">door Richard Stallman</p>
+
+<p><em>Dit betoog bekijkt hoe de principes van softwarevrijheid zijn toe te
+passen op andere werken zoals schrijverschap en kunst. We nemen het hier op
+omdat het gaat over het toepassen van de idee&euml;n van vrije
+software.</em></p>
+<hr class="thin" />
+
+<p>
+Het auteursrecht was ingesteld ten tijde van de drukpers, als een
+industri&euml;le regeling voor schrijven en publiceren. Het doel daarvan was
+om het aantal publicaties van geschreven werk te vergroten. Het systeem
+bestond eruit dat uitgevers toestemming moesten krijgen van auteurs om hun
+recente werken te publiceren. Auteurs kregen hun inkomen van de uitgevers,
+waarmee het schrijverschap werd gefaciliteerd en aangemoedigd. Het lezende
+publiek profiteerde hiervan, terwijl het maar een beetje inleverde:
+auteursrecht beperkte alleen de publicatie, niet wat een gewone lezer kon
+doen. Het auteursrecht was dus duidelijk een voordelig systeem voor burgers,
+en goed te rechtvaardigen.</p>
+
+<p>
+Alles goed en wel&mdash;destijds.</p>
+
+<p>
+Tegenwoordig hebben we een nieuwe manier voor het verspreiden van
+informatie: computers en netwerken. Het grote voordeel is dat je hiermee
+informatie kunt kopi&euml;ren en wijzigen, waaronder software,
+muziekopnamen, boeken en films. Dat zorgt voor onbeperkte toegang tot
+allerlei vormen van gegevens&mdash;een informatie-utopie.</p>
+
+<p>
+Er was &eacute;&eacute;n obstakel: auteursrecht. Lezers en luisteraars die
+hun nieuwe mogelijkheden gebruikten om gepubliceerde werken te kopi&euml;ren
+en te delen waren technisch gezien in overtreding van het
+auteursrecht. Diezelfde wet die voorheen diende als voordelige
+industri&euml;le regulering van uitgevers, werd nu een beperking voor het
+publiek voor wie het juist bedoeld was.</p>
+
+<p>
+Binnen een democratie wordt een beperking op populaire en nuttige bezigheden
+snel versoepeld. Maar niet wanneer bedrijven politieke macht hebben. De
+uiterst machtige uitgeverslobby wilde kostte wat kost de mogelijkheden van
+computers voor de samenleving wegnemen en vond in het auteursrecht een sterk
+wapen. Onder druk van de uitgevers werd het auteursrecht niet versoepeld
+maar juist aangehaald voor de nieuwe situatie en maakten overheden dit recht
+strenger dan ooit, met harde straffen voor diegenen die ze betrapten op het
+delen van informatie. De nieuwste trend in het steunen van de uitgevers
+tegen de bevolking, bekend als &ldquo;three strikes&rdquo;, is mensen van
+het internet afsluiten wanneer ze delen.</p>
+
+<p>
+Maar dat was nog niet het ergste. Computers kunnen een machtig wapen zijn
+wanneer softwareleveranciers kunnen bepalen wat mensen met hun software
+kunnen doen. De uitgevers hadden uitgevogeld dat zij werken konden
+publiceren in een versleuteld formaat, zodat mensen het alleen konden openen
+met bepaalde goedgekeurde software. Dit geeft ze ongehoorde macht: ze kunnen
+lezers dwingen te betalen en zich te identificeren, ieder keer dat ze een
+boek lezen, een lied luisteren of een video bekijken. Dat is de natte droom
+van elke uitgever: een universum waarin wordt betaald per keer.</p>
+
+<p>
+De uitgevers kregen de Amerikaanse overheid achter zich voor hun droom met
+de Digital Millennium Copyright Act van 1998. Deze wet geeft uitgevers de
+macht om hun eigen auteursrechtenregels te schrijven, door ze te verwerken
+in de code van een toegestaan afspeelprogramma. Met het digitaal beheer van
+beperkingen (Digital Restrictions Management, DRM) dat ze gebruiken, is
+zelfs lezen of luisteren zonder toestemming verboden.</p>
+
+<p>
+We hebben nog steeds de oude vrijheden met papieren boeken en andere analoge
+media. Maar wanneer elektronische boeken de gedrukte exemplaren gaan
+vervangen zullen de vrijheden niet meekomen. Stel je voor: geen tweedehands
+boekenzaak meer; nooit meer een boek aan je vrienden uitlenen; nooit meer
+lenen van de openbare bibliotheek&mdash;geen &ldquo;gaten&rdquo; meer
+waardoor je iemand de kans zou kunnen geven iets toch te lezen zonder
+betalen. D&aacute;t is de wereld die de uitgevers aan ons op willen
+leggen. Als je de Amazon Kindle koopt (wij noemen het <a
+href="/philosophy/why-call-it-the-swindle.html">de Swindle</a>) of de Sony
+Reader (wij noemen het de Shredder vanwege wat het met boeken doet), betaal
+je mee aan die wereld.</p>
+
+<p>
+De Swindle heeft zelfs een Orwelliaanse achterdeur die wordt gebruikt om
+boeken op afstand te wissen. Amazon gebruikte deze mogelijkheid door
+exemplaren van <em>1984</em> door Orwell, gekocht bij Amazon, te wissen. Het
+is duidelijk dat de naam die Amazon aan dit product geeft laat zien dat het
+de bedoeling is om onze boeken te verbranden.</p>
+
+<p>
+Maatschappelijke woede tegen DRM groeit langzaam maar zeker, tegengehouden
+doordat lezers zich laten overtuigen door propagandatermen als &ldquo;<a
+href="/philosophy/words-to-avoid.html">auteurs beschermen</a>&rdquo; en
+&ldquo;<a href="/philosophy/not-ipr.html">intellectueel eigendom</a>&rdquo;,
+alsof hun rechten niet tellen. Deze termen wekken de suggestie dat uitgevers
+speciale macht verdienen uit naam van de auteurs, dat we moreel verplicht
+zijn om voor ze te buigen, en dat we iemand onheus bejegenen als we iets
+zien of horen zonder te betalen.</p>
+
+<p>
+De organisaties die het meest profiteren van auteursrecht, gebruiken het
+wettelijk uit naam van de auteurs (van wie de meesten weinig verdienen). Zij
+willen je laten geloven dat auteursrecht een natuurlijk recht van auteurs
+is, en dat de bevolking moet lijden ongeacht hoe pijnlijk het is. Ze noemen
+delen &ldquo;piraterij&rdquo;, waarmee zij je naasten helpen gelijkstellen
+aan het enteren van een schip.</p>
+
+<p>
+Zij vertellen ons ook dat alleen de Strijd tegen het Delen kunst nog levend
+kan houden. Zelfs als dat waar is, is dat geen rechtvaardiging. Maar het is
+niet eens waar. Het delen van kopie&euml;n verhoogt de verkoopcijfers van de
+meeste werken; alleen voor de allergrootste hits is dat niet het geval.</p>
+
+<p>
+Bestsellers doen het nog steeds goed zonder dat delen verboden is. Stephen
+King verdiende honderdduizenden dollars door het verkopen van een
+niet-versleuteld e-boek dat mensen konden kopi&euml;ren en delen. (Hij was
+zelf niet tevreden met dat bedrag en noemde het experiment een mislukking,
+maar mij lijkt het een succes.) In 2007 verdiende Radiohead miljoenen door
+fans aan te moedigen het album te kopi&euml;ren en te betalen wat ze er voor
+over hadden, terwijl het ook werd gedeeld op peer-to-peer-netwerken. In 2008
+<a href="http://www.boingboing.net/2008/03/05/nine-inch-nails-made.html">
+publiceerde Nine Inch Nails een album met toestemming om kopie&euml;n te
+delen</a> en verdiende $750,000 in een paar dagen.</p>
+
+<p>
+Niet alleen bestsellers kunnen succesvol worden zonder repressie. Vele
+artiesten met verschillende populariteit verdienen nu een aardige boterham
+met <a
+href="http://www.techdirt.com/articles/20091119/1634117011.shtml">vrijwillige
+ondersteuning</a>: donaties en spullen die fans kunnen kopen. Kevin Kelly
+schat dat een artiest slechts <a
+href="http://www.kk.org/thetechnium/archives/2008/03/1000_true_fans.php">
+1000 echte fans</a> hoeft te vinden.
+</p>
+
+<p>
+Als het met computernetwerken mogelijk wordt om iemand anoniem een klein
+bedrag te sturen, zonder creditcard, zal het mogelijk zijn om een veel beter
+systeem in te stellen om de kunsten te steunen. Als je een bepaald werk
+bekijkt zal er een knop zijn waarop je kan klikken met de tekst: &ldquo;Klik
+hier om de artiest &eacute;&eacute;n euro te geven&rdquo;. Zou je er niet
+minstens &eacute;&eacute;n keer per week op drukken?</p>
+
+<p>
+Een andere goede manier om muziek en de kunsten te steunen is door middel
+van <a href="/philosophy/dat.html">belastingfondsen</a>&mdash;wellicht een
+belasting op opslagmedia of op internetverbindingen. De overheid zou dat
+belastinggeld geheel onder de artiesten moeten verdelen, niet aan
+bedrijfsdirecteuren. De overheid moet het niet proportioneel aan de
+populariteit verdelen, omdat we daarmee het meeste kwijt zijn aan een paar
+supersterren, wat weinig overlaat voor alle andere artiesten. Daarom raad ik
+een wortelfunctie of iets soortgelijks aan. Met lineaire proporties zou
+superster A 1000 keer zo veel geld krijgen als succesvol artiest B als A
+1000 keer zo populair is als B. Met de vierkantswortel krijgt A 10 keer zo
+veel als B. Elke superster krijgt dus een groter gedeelte dan een minder
+populaire artiest, maar het meeste gaat naar de artiesten die deze steun
+echt nodig hebben. Dit systeem ondersteunt de kunsten op effici&euml;nte
+wijze met ons belastinggeld.</p>
+
+<p>
+Het voorstel <a
+href="http://stallman.org/mecenat/global-patronage.html">Global
+Patronage</a> combineert aspecten van deze twee systemen, waaronder
+verplichte betalingen en vrijwillige donaties voor artiesten.</p>
+
+<!--
+<p>
+
+In Spain, this tax system should replace the SGAE and its canon,
+which could be eliminated.</p> -->
+<p>
+Om het auteursrecht geschikt te maken voor het netwerktijdperk, moeten we
+het niet-commercieel kopi&euml;ren en delen van alle gepubliceerde werken
+legaliseren, en DRM verbieden. Totdat we deze strijd winnen moet je jezelf
+beschermen: koop geen producten met DRM tenzij jij zelf de DRM kan
+omzeilen. Gebruik nooit een product dat is ontworpen om jouw vrijheid af te
+nemen tenzij je het weer terug kunt krijgen.</p>
+
+<div class="translators-notes">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.-->
+ </div>
+</div>
+
+<!-- for id="content", starts in the include above -->
+<!--#include virtual="/server/footer.nl.html" -->
+<div id="footer">
+<div class="unprintable">
+
+<p>Gelieve algemene vragen over FSF &amp; GNU te sturen naar <a
+href="mailto:gnu@gnu.org">&lt;gnu@gnu.org&gt;</a>. Er zijn ook nog <a
+href="/contact/">andere manieren om in contact te komen</a> met de
+FSF. Foute links en andere correcties graag sturen aan <a
+href="mailto:webmasters@gnu.org">&lt;webmasters@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+<p>
+<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph,
+ replace it with the translation of these two:
+
+ We work hard and do our best to provide accurate, good quality
+ translations. However, we are not exempt from imperfection.
+ Please send your comments and general suggestions in this regard
+ to <a href="mailto:web-translators@gnu.org">
+
+ &lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+
+ <p>For information on coordinating and submitting translations of
+ our web pages, see <a
+ href="/server/standards/README.translations.html">Translations
+ README</a>. -->
+We doen ons best om goede vertalingen te maken maar staan altijd open voor
+verbeteringen. Suggesties, op- en aanmerkingen sturen aan: <a
+href="mailto:web-translators@gnu.org">&lt;web-translators@gnu.org&gt;</a>.</p>
+<p>Zie <a href="/server/standards/README.translations.html"> Translations
+README</a> voor informatie over het onderhoud van vertalingen op deze
+website.</p>
+</div>
+
+<p>Copyright &copy; 2008, 2010, 2011, 2019 Richard M. Stallman</p>
+
+<p>Deze pagina is uitgebracht onder een <a rel="license"
+href="https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.nl">Creative
+Commons Naamsvermelding-GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal licentie</a>.</p>
+
+<!--#include virtual="/server/bottom-notes.nl.html" -->
+<div class="translators-credits">
+
+<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.-->
+<strong>Vertaling:</strong> <a
+href="//savannah.gnu.org/projects/www-nl">www-nl</a></div>
+
+<p class="unprintable"><!-- timestamp start -->
+Bijgewerkt:
+
+$Date: 2019/12/30 12:08:30 $
+
+<!-- timestamp end -->
+</p>
+</div>
+</div>
+</body>
+</html>