diff options
Diffstat (limited to 'talermerchantdemos/blog/articles/mk/manifesto.html')
| -rw-r--r-- | talermerchantdemos/blog/articles/mk/manifesto.html | 727 |
1 files changed, 727 insertions, 0 deletions
diff --git a/talermerchantdemos/blog/articles/mk/manifesto.html b/talermerchantdemos/blog/articles/mk/manifesto.html new file mode 100644 index 0000000..057db6b --- /dev/null +++ b/talermerchantdemos/blog/articles/mk/manifesto.html @@ -0,0 +1,727 @@ +<!--#set var="PO_FILE" value='' + --><!--#set var="ORIGINAL_FILE" value="/gnu/manifesto.html" + --><!--#set var="DIFF_FILE" value="" + --><!--#set var="OUTDATED_SINCE" value="2009-12-14" --> + +<!--#include virtual="/server/header.mk.html" --> +<!-- Parent-Version: 1.77 --> + +<!-- TRANSLATORS: This page was generated locally by GNUN. Please do + not update it manually, update the corresponding PO file instead. + The PO is archived in trans-coord task #14498 (file: mk-POs.tar.gz). + For more info, contact web-translators@gnu.org. --> + +<title>Манифестот на GNU - GNU Проект - Фондација за слободен софтвер</title> + +<!--#include virtual="/gnu/po/manifesto.translist" --> +<!--#include virtual="/server/banner.mk.html" --> +<!--#include virtual="/server/outdated.html" --> +<h2>Манифестот на GNU</h2> + +<p> Манифестот на GNU подолу беше напишан од <a +href="http://www.stallman.org/">Richard Stallman</a> на почетокот на +проектот, како барање за учество и поддршка. Во првите неколку години беше +ажуриран во мала мера за да се изрази развојот, но сега веројатно е најдобро +да се остави непроменет со оглед на тоа што голем број луѓе веќе го виделе.</p> + +<p>Од тогаш, научивме за одредени недоразбирања што може да се избегнат со +одредени зборови. Фуснотите се додадени во 1993 за да се дополнат овие +ставови.</p> + +<p>Ажурирани информации за пристапот до GNU софтверот, видете ја информацијата +достапна на нашиот <a href="/home.html">веб сервер</a>, а посебно нашиот <a +href="/software/software.html">список на програми</a>. За како да помогнете, +видете <a href="/help/help.html">http://www.gnu.org/help</a>.</p> + +<h3 id="whats-gnu">Што е GNU? GNU не е Unix</h3> + +<p> + GNU не е Unix (GNU is not Unix), е името на целосен Unix компатибилен +софтверски систем кој го пишувам со што ќе можам слободно да го споделам со +секој кој сака да го користи.<a href="#f1">(1)</a> Ми помагаат неколку +останати доброволци. Прилози за време, пари, програми и опрема се особено +добредојдени.</p> + +<p> + Досега го имаме Emacs уредувачот за текст со Lisp за извршување команди за +уредување, откривач на грешки во изворен код, генератор за расчленување +компатибилен со Yacc, поврзувач и околу 35 други алатки. Школката +(командниот интерпретер) речиси е завршена. Нов прилагодлив оптимизиран +преведувач на код за C се преведе себеси и може да биде објавен во текот на +оваа година. Почетна фаза на јадро постои но потребни се многу други +можности за да се емулира Unix средина. Штом јадрото и преведувачот на код +се завршат, ќе може да се дистрибуира GNU систем способен за развој на +програми. Ќе користиме TeX како алатка за форматирање на текст, а исто така +се работи и врз nroff. Исто така ќе го користиме и слободниот прилагодлив X +Систем за прозорци. После тоа ќе додадеме прилагодлив Common Lisp, играта +Empire, табеларен уредувач и стотици други алатки, плус онлајн +документација. Се надеваме дека ќе овозможиме, евентуално, се што е корисно +и што доаѓа со стандарден Unix систем, и многу повеќе.</p> + +<p> + Unix програмите ќе можат да работат и на GNU, но GNU нема да е идентичен со +Unix. Ќе ги направиме сите подобрувања кои ќе ја олеснат работата на +корисниците, базирани на нашето искуство со другите оперативни +системи. Особено имаме во план да овозможиме долги имиња за датотеки, верзии +на датотеките, безбеден и стабилен датотечен систем, дополнување на имиња на +датотеки веројатно, поддршка за терминално-независен приказ и веројатно Lisp +базиран систем за прозорци преку кој неколку Lisp и вообичани Unix апликации +ќе може да го споделуваат екранот. И C и Lisp ќе бидат достапни како јазици +за програмирање. Ќе се обидеме да ги поддржиме UUCP, MIT, Chaosnet и +Интернет протоколите за комуникација.</p> + +<p> + GNU првенствено е наменет за машини во класата 68000/16000 со виртуелна +меморија, затоа што тие се наједноставните машини на кои може да +работи. Диполнителни напори да се пушта и на послаби машини ќе бидат +оставени за некој кој сака да користи GNU на таков хардвер.</p> + +<p> + За да се избегнат страшни забуни, изговарајте го <em>g</em> во зборот „GNU” +кога се работи за името на овој проект.</p> + +<h3 id="why-write">Зошто морам да го напишам GNU</h3> + +<p> + Сметам дека постои златно правило кое вели дека ако мене ми се допаѓа некоја +програма, тогаш треба да имам право да ја споделам со други корисници на кои +им се допаѓа. Продавачите на софтвер сакаат да ги разединат корисниците и да +им кажуваат што да прават (да завладеат со нив), со што корисникот би се +сложил да не го споделува софтверот со други корисници. Одбивам да бидам +несолидарен кон другите корисници на овој начин. Не можам да дозволам при +здрав разум да се согласам со договор кој нема да дозволи обелоденување на +софтверот. Со години работев во лабораторијата за вештачка интелегенција +(<abbr title="Artificial Intelligence Laboratory">AI Lab</abbr>) врз +спротивставување на такви тенденции и други негостопримливи активности, но +за жал тие претераа: не можев да останам во институција каде што нештата се +прават за мене против мојата волја.</p> + +<p> + Но, бидејќи сакав да користам компјутери без обесправување, решив да склопам +„тело“ од слободен софтвер со што ќе можам да се справам со секој софтвер +кој не е слободен. Се откажав од AI Lab за да се заштитам во случај да MIT +се обиде да ме спречи да го дадам GNU слободно.</p> + +<h3 id="compatible">Зошто GNU ќе е компатибилен со Unix</h3> + +<p> + Unix не е мојот идеален систем, но не е толку лош. Основните можности на +Unix се добри и сметам дека ќе надополнам се што недостасува кај Unix без +нивно расипување. Освен тоа, ќе биде полесно за луѓето да прифатат систем +компатибилен со Unix.</p> + +<h3 id="available">Како GNU ќе биде достапен</h3> + +<p> + GNU не е јавна сопственост. Секој има дозвола да го изменува и редистрибуира +GNU, но дистрибутерот ќе нема право да забрани негово понатамошно +редистрибуирање. Така, <a +href="/philosophy/categories.html#ProprietarySoftware">неслободни</a> измени +нема да бидат дозволени. Сакам да осигурам дека сите верзии на GNU ќе +останат слободни.</p> + +<h3 id="why-help">Зошто многу други програмери сакаат да помогнат</h3> + +<p> + Најдов многу други програмери кои се возбудени околу GNU и сакаат да +помогнат.</p> + +<p> + Многу програмери не се среќни со комерцијализацијата на системскиот +софтвер. Тој може да им донесе многу поголема заработувачка, но од нив бара +да се чувствуваат како да се во судир со другите програмери, наместо да ги +чувствуваат како другари. Основното начело на другарството помеѓу +програмерите е споделување на програмите; денешните маркетиншки договори +забрануваат програмерите да се однесуваат спрема другите како +другари. Набавувачот на софтвер мора да избере помеѓу пријателство и +почитување на законот. Нормално, многу одлучуваат дека другарството е +поважно. Но оние кои веруваат во законот често не се чувствуваат комотно со +ниеден избор. Стануваат цинични и сметаат дека програмирањето е само начин +за правење пари.</p> + +<p> + Работејќи на GNU и користејќи го него наместо неслободни програми, можеме да +бидеме гостопримливи за секого и воедно да го почитуваме законот. Покрај +тоа, GNU служи за пример да инспирира и како реклама да ги повика другите да +ни се придружат во споделувањето. Ова може да ни даде чувство на хармонија +која е невозможна доколку користиме софтвер кој не е слободен. Со речиси +половина од програмерите со кои зборував, тоа е важен момент на среќа кој +парите не можат да го заменат.</p> + +<h3 id="contribute">Како можете да помогнете</h3> + +<blockquote> +<p> +(Денес може да го прегледате <a +href="http://fsf.org/campaigns/priority-projects">списокот на задачи на +GNU</a> на кои треба да се работи. Друг начин на кои можете да помогнете, +можете да видите на <a href="/help/help.html">http://www.gnu.org/help</a>.) +</p> +</blockquote> + +<p> + Барам од производителите на компјутери прилози во машини и пари. Ги +замолувам поединците да придонесат со прилози во програми и работа.</p> + +<p> + Доколку донирате компјутер, можете за брзо време да очекувате GNU да работи +и на нив. Машините би требало да бидат потполни системи, подготвени за +употреба, со дозвола за работа во населени области и без потреба за +комплициран систем за ладење или напојување.</p> + +<p> + Пронајдов многу програмери желни за хонорарно работење во GNU проектот. За +поголемиот број проекти, таквите хонорарни ангажмани за групна работа би +биле многу тешки за координирање; независно напишаните делови не би +функционирале меѓусебно. Но за конкретната задача за замена на Unix овие +проблеми не постојат. Целосен Unix систем содржи стотици помошни програми, +секоја посебно документирана. Повеќете спецификации за интерфејси се во +согласност со Unix. Доколку секој придонесувач може да напише соодветна +замена за некоја Unix алатка и да овозможи нејзино функционирање на +оригинален Unix систем, тогаш овие алатки ќе работат и кога ќе се +состават. Дури и ако Марфи предизвика неколку неочекувани проблеми, +составувањето на одделните парчиња би била изводлива задача. (Јадрото ќе +бара поблиска комуникација и ќе биде работено од мала, потесна група).</p> + +<p> + Ако добијам донации во пари, ќе бидам во можност да вработам неколку луѓе за +хонорарна работа. Платата нема да биде голема во однос на стандардите на +програмерите, но потрени се луѓе на кои важноста од градење дух на +заедништво е исто толку важна како и заработувањето. На ова гледам како на +начин за овозможување на посветените луѓе да ја посветат сета своја сила за +работа на GNU со што ќе се поштедат од потребата да заработуваат за живот на +друг начин.</p> + +<h3 id="benefit">Зошто сите корисници на компјутери ќе имаат корист</h3> + +<p> + Штом ќе се напише GNU, секој ќе биде во можност да набави добар системски +софтвер слободно, исто како и воздухот што го дише.<a href="#f2">(2)</a></p> + +<p> + Ова ќе значи многу повеќе од избегнувањето на високите цени за лиценци на +Unix. Ова значи дека ќе се избегне непотребно удвојување на труд за +системско програмирање. Тие напори може да се искористат за дополнително +унапредување на можностите на софтверот.</p> + +<p> + Целоснен изворен код на системот ќе им биде достапен на секого. Како +последица на ова, корисникот кој има потреба од измени во системот секогаш +ќе има можност да ги направи самиот, или да најми програмер или компанија да +ги направат за него. Корисниците нема да бидат препуштени на милоста на еден +програмер или компанија која го поседува изворниот код и е во позиција да +прави измени.</p> + +<p> + Училиштата ќе можат да овозможат подобра образовна средина со охрабрување на +студентите да го проучуваат и подобруваат системскиот код. Во лабораторијата +на Харвард постоеше правило кое велеше дека ниедна програма не смее да биде +инсталирана на системот доколку нејзиниот изворен код не беше јавно достапен +и тие се придржуваа до тоа правило не дозволувајќи да инсталираат одредени +програми. Тоа беше голема инспирација за мене.</p> + +<p> + На крајот, ќе престане прекумерената контрола за тоа кој го поседува +системскиот софтвер и што смее и не смее да прави со него.</p> + +<p> + Договорите кои ги тераат луѓето да плаќаат за користење на програма, +вклучувајќи лиценцирање на копии, секогаш сносат огромна цена за општеството +преку незгодни механизми потребни за да се процени колку (во смисла +програми) некој мора да плати. Само полициска држава може да примора некој +да се покори пред нив. Да земеме за пример вселенска станица каде што +воздухот треба да се произведува за висока цена: наплатувањето за секој кој +дише по литар воздух може да биде фер, но носењето на гас маска со мерач +која треба да се носи по цел ден и ноќ не може да се толерира, дури и секој +да може да си дозволи да ја плати сметката за воздух. И камерите поставени +насекаде кои ќе можат да забележат дали вие ја вадите маската би биле +вистинска срамота. Подобро е да поддржите фабрика за воздух со давачки по +глава на жител и да се ослободите од маските.</p> + +<p> + Копирањето на целата или делови од програмата е природно за програмерот како +и дишењето, и исто толку продуктивно. И мора да биде исто толку бесплатно.</p> + +<h3 id="rebutted-objections">Некои приговори за целите на GNU проектот кои лесно можат да се побијат</h3> + +<p id="support"> +<strong>„Никој нема да го користи ако е бесплатен, затоа што тоа значи дека +не можат да се надеваат на поддршка.”</strong></p> + +<p> +<strong>„Мора да наплаќате за програмата за да се плати овозможување на +поддршка.”</strong></p> + +<p> + Ако луѓето радо би платиле за GNU со поддршка отколку да го набават +бесплатно без поддршка, компанијата која обезбедува само поддршка за луѓето +кои го набавиле GNU бесплатно би требало да биде профитабилна.<a +href="#f3">(3)</a></p> + +<p> + Мора да направиме разлика помеѓу поддршка во форма на вистинско програмирање +и обично одржување. Првото е нешто на кое некој не може да се надева од +продавачот на софтвер. Ако вашиот проблем не е споделен со доволен број на +луѓе, тој ќе ви каже да му се губите од пред очи.</p> + +<p> + Ако вашиот бизнис мора да се потпре на поддршка, единствениот начин таа да +се добие е да се имаат сите потребни изворни кодови и алатки. Тогаш можете +да ја најмите било која личност да го поправи вашиот проблем; не сте +препуштени на милоста на една личност. Со Unix, поради високата цена на +изворниот код, многу фирми не ни размислуваат за тоа. Со GNU тоа е +лесно. Сеуште е можно да не постои компетентна личност, но за тој проблем не +може да се обвини начинот на распределба. GNU не ги решава сите светски +проблеми, туку само некои од нив.</p> + +<p> + Во меѓувреме на корисниците што не знаат ништо за компјутери им треба +одржување: помош околу работи кои и тие лесно ќе можат да ги направат, само +не знаат како.</p> + +<p> + Такви услуги може да бидат достапни од компании што нудат услуги за +поддршка. Ако е точно дека корисниците повеќе би сакале да потрошат пари за +да добијат производ и поддршка, тогаш тие исто така би сакале да добијат +поддршка, а производот да го добијат бесплатно. Фирмите за поддршка ќе си +конкурираат за квалитетот и цената; корисниците нема да бидат приврзани со +само една фирма. Притоа, тие кои не сакаат поддршка ќе можат да ја користат +програмата без да платат за поддршка.</p> + +<p id="advertising"> +<strong>„Не можете да стигнете до многу луѓе без рекламирање, затоа мора да +наплаќате за програмата.”</strong></p> + +<p> +<strong>„Нема корист од рекламирање на програма што луѓето ја добиваат +бесплатно.”</strong></p> + +<p> + Има различни форми на бесплатно или многу ефтино објавување кое може да се +искористи за информирање на многубројни корисници на компјутери за нешто +како GNU. Најверојатно некој може да стигне до повеќе корисници на +компјутери со рекламирање. Ако тоа е навистина така, фирма која рекламира +услуги за копирање и испраќање на GNU по пошта за одредена цена, треба да е +доволно успешна да плати за сопствено рекламирање и да заработи. На тој +начин неа ќе ја плаќаат само корисници што имаат корист од рекламирањето. На +овој начин, само корисниците што имаа придобивка од рекламирање плаќаат за +него.</p> + +<p> + Од друга страна, ако многу луѓе го добијат GNU од своите пријатели и фирмите +за поддршка не успеат, тоа ќе покаже дека рекламата и не е пресудна за +ширењето на GNU. Зошто тие кои го застапуваат слободниот пазар не сакаат да +остават слободниот пазар да одлучи за ова?<a href="#f4">(4)</a></p> + +<p id="competitive"> +<strong>„Мојата компанија за остварување на предност пред конкуренцијата има +потреба од неслободен оперативен систем.”</strong></p> + +<p> + GNU ќе го отстрани софтверот за оперативни системи од светот на +конкуренцијата. Нема да имате можност да имате предност во таа област, а +исто така и вашата конкуренција нема да има предност пред вас. Ќе можете да +се натпреварувате во други области, додека во оваа ќе придонесувате +заеднички. Ако вие продавате оперативни системи, нема да ви се допадне GNU, +но тоа е ваш проблем. Ако вашиот бизнис е нешто друго, GNU може да ве спаси +од вовлекување во скап бизнис за продажба на оперативни системи.</p> + +<p> + Би сакал да го видам развојот на GNU поддржан со подароци од многу +производители и корисници, намалувајќи ги трошоците за сите.<a +href="#f5">(5)</a></p> + +<p id="deserve"> +<strong>„Зарем програмерите не заслужуваат награда за нивната +креативност?”</strong></p> + +<p> + Ако нешто заслужува награда, тоа е општествениот придонес. Креативноста може +да биде општествен придонес, но само ако општеството е во можност да ги +користи нејзините резултати. Ако програмерите заслужуваат да бидат наградени +за создавањето иновативни програми, аналогно тие исто така заслужуваат да +бидат и казнети ако ја ограничат употребата на истите.</p> + +<p id="reward"> +<strong>„Зарем програмерот не би требало да бара награда за неговата +креативност?”</strong></p> + +<p> + Нема ништо лошо во тоа да се бара исплаќање на сработеното или да се зголеми +нечиј приход, се додека некој не користи средства кои се деструктивни. Но +средствата кои денес се вообичаени на полето на софтверот се засновани на +деструкција.</p> + +<p> + Извлекувањето на пари од корисници на програма со забранување на нејзиното +користење е деструктивно затоа што забраните ја намалуваат можноста и +начините програмата да биде користена. Тоа ја намалува можноста за +збогатување што човештвото го добива од програмата. Кога намерно е одлучено +да се ограничи, штетните последици се намерна деструкција.</p> + +<p> + Причината поради која добриот граѓанин не користи такви деструктивни +средства за да се збогати е што, ако сите би го правеле истото, сите би +станале посиромашни заради меѓусебната деструктивност. Тоа е Кантова етика +или златно правило. Затоа што не ми се допаѓаат последиците кои би +произлегле од тоа да секој прикрива информации, тоа морам да го сфатам како +погрешно. Исклучиво, желбата нечија креативност да биде наградена не го +оправдува лишењето на останатиот свет од цела или дел од таа креативност.</p> + +<p id="starve"> +<strong>„Дали програмерите ќе умрат од глад?”</strong></p> + +<p> + Можам да одговорам дека никој не е приморан да биде програмер. Повеќето од +нас нема да успеат да заработат стоејќи на улица како патномимичари. Но +затоа пак никој од нас не е предодреден да заработува за живот стоејќи на +улица правејќи гримаси и гладувајќи. Затоа работиме нешто друго.</p> + +<p> + Но тоа е грешен одговор, бидејќи ја прифаќа скриената порака на прашањето +дека без сопственост врз софтверот, програмерите не можат да бидат +исплатени. Се или ништо.</p> + +<p> + Вистинската причина поради која програмерите нема да гладуваат е тоа што +сеуште постои можност да им биде платено за програмирање, само не толку како +сега.</p> + +<p> + Ограничувањето на копирањето не е единствена можност за софтверски +бизнис. Тоа е најчеста причина бидејќи носи најмногу пари. Кога би била +одбиена од страна на купувачите, тогаш софтверскиот бизнис би се заосновал +на други можности кои денеска се помалку се искористуваат. Постојат +многубројни начини да се организира било каков бизнис.</p> + +<p> + Веројатно програмирањето нема да биде толку профитабилно на друга основа +како што е сега. Но тоа не е аргумент против промена. Висината на денешната +плата на службениците не се смета за неправда. Ако програмерите го прават +истото, тоа нема да биде неправедно исто така. (во пракса тие сеуште би +заработувале значително многу повеќе).</p> + +<p id="right-to-control"> +<strong>„Зарем луѓето немаат право да контролираат како се користи нивната +креативност?”</strong></p> + +<p> +„Контрола врз користење нечии идеи“ впрочем воспоставува контрола врз +животите на другите луѓе и најчесто се користи да им се отежни животот.</p> + +<p> + Луѓето што внимателно ги проучувале прашањата за интелектуалната +сопственост<a href="#f6">(6)</a> (како што се правниците) велат дека не +постојат суштински права на интелектуалната сопственост. Видовите на +т.н. права на интелектуална сопственост што ги препишува владата се +создадени со посебни правни акти за конкретни потреби.</p> + +<p> + На пример, системот за патенти е воспоставен за да се охрабрат изумителите +да ги откријат деталите на нивните изуми. Неговата цел е да му се помогне +повеќе на општеството отколку на изумителите. Тогаш, животниот век на +патентите траел 17 години и бил краток во споредба со брзината на развој на +технологијата. Поради тоа што патентите се само од значење за +производителите, за кои цената и трудот на договорот за лиценцирањето се +мали кога ќе се споредат со воспосатвеното произведство, патентите често не +се многу штетни. Тие не им сметаат на мнозинството поединци кои користат +патентирани производи.</p> + +<p> + Идејата за авторски права не постоела во старите времиња, кога авторите +често копирале други автори во областа на неинтелектуални трудови. Оваа +практика се покажала како корисна и била единствен начин со кој многу +авторски трудови опстојале до денес макар и делумно. Системот за авторски +права беше веднаш создаден за охрабрување на авторството. Во доменот за кој +бил измислен – книгите, кои ефтино можеле да се копираат само преку +печатарска преса – направи мала штета, и не претсавувал пречка за +индивидуалците што читале книги.</p> + +<p> + Сите права за интелектуална сопственост се само лиценци одобрени од +општеството, затоа што се мислеше, правилно или погрешно, дека цело +општество ќе има придобивка со нивно одобрување. Но во конкретна ситуација +мораме да се запрашаме: дали навистина ќе биде подобро за нас да одобриме +такви лиценци? Што дозволуваме одредена личност да прави?</p> + +<p> + Случајот со програмите денес е многу различен од оној со книгите пред +стотици години. Фактот дека најлесниот начин да се копира програма е од еден +сосед на друг, фактот дека програмата ги има и изворниот код и објектниот +код кои се различни, и фактот дека програмата се користи, а не се чита и +доживува, се комбинираат при што се создава ситуација во која личноста која +наметнува авторски права му штети на општеството во целост и материјално и +духовно, а тоа не би смеела да го прави без разлика дали законот дозволува +или не.</p> + +<p id="competition"> +<strong>„Конкурентноста овозможува работите да се сработуваат +подобро”</strong></p> + +<p> + Парадигмата на конкурентноста е трка: со наградување на победникот сите се +охрабрени да трчаат побрзо. Кога капитализмот навистина функционира вака, +тоа е добро, но неговите бранители грешат кога мислат дека секогаш +функциоира вака. Ако тркачите заборават зошто наградата е понудена и сакаат +да победат по секоја цена, ќе пронајдат други стратегии, како што се +напаѓање на другите тркачи. Ако тркачите се степаат, сите ќе закаснат на +целта.</p> + +<p> + Неслободниот и тајниот софтвер е морален еквивалент на тркачите кои се +тепаат. За жал, на единствениот судија не му смета тоа, тој само ја регулира +тепачката („на секои десет истрчани метри, може да удрите само еднаш“). А би +требало да ги раздели и казни само поради обидот за тепање.</p> + +<p id="stop-programming"> +<strong>„Дали програмерите ќе програмираат без паричен надомест?”</strong></p> + +<p> + Впрочем, многу луѓе ќе програмираат со апсолутно никаков паричен +надомест. Програмирањето е неодоливо воодушевување за некои луѓе, особено +луѓето кои се најдобри во тоа. Не постои недостиг на професионални музичари +кои се бават со музика, иако тие не се надеваат дека со тоа ќе заработат за +живот.</p> + +<p> + Но ова прашање, иако често поставувано, не е соодветно за +ситуацијава. Плаќањето на програмерите нема да исчезне, само ќе се +намали. Така, правото прашање е, дали постои некој ќе програмира со намален +паричен надомест? Моето искуство вели дека постои.</p> + +<p> + Повеќе од десет години, најдобрите светски програмери работеа во +Лабораторијата за вештачка интелегенција за многу помалку пари од тоа што +можеа да го добијат на друго место. Но добија многу непарични награди: на +пр., слава и почит. Покрај тоа, креативноста е исто така забавна, што е +награда сама по себе.</p> + +<p> + Потоа најголемиот дел од нив заминаат кога видоа дека можат да ја извршуваат +истата работа за многу пари.</p> + +<p> + Фактите покажуваат дека луѓето програмираат и поради други причини освен +богатство; но ако им се даде шанса да заработат, тоа и ќе го +посакуваат. Организациите кои плаќаат малку поминуваат послабо финансиски од +оние кои наплаќаат многу, но тоа нема да се случува ако првите се +рестриктираат.</p> + +<p id="desperate"> +<strong>„Очајно ни требаат програмери. Ако тие побараат да престанеме да им +помагаме на соседите, треба да ги послушаме.”</strong></p> + +<p> + Никогаш нема да бидете толку очајни за да го остварите ова барање. Се +сеќавате: милиони за одбрана, ни денар за народот!</p> + +<p id="living"> +<strong>„Програмерите мора некако да заработуваат.”</strong></p> + +<p> + На прв поглед тоа е точно. Но постојат многу начини на кои програмерите ќе +заработуваат отколку да го продаваат правото за користење на програмата. Тоа +е сега вообичаено затоа што на програмерите и бизнисмените им носи многу +пари, не заради тоа што е единствен начин да се заработи. Лесно е да се +најдат други начини ако сакате да ги најдете. Еве неколку примери:</p> + +<p> + Производител кој ќе направи нов компјутер ќе плати за прилагодување на +оперативниот систем на новиот хардвер.</p> + +<p> + Услуги за обука и одржување исто така може да понуди можност за +заработување.</p> + +<p> + Луѓе со нови идеи може да дистрибуираат програми како фривер<a +href="#f7">(7)</a>, со што ќе бараат донации од задоволни корисници, или да +наплаќаат услуги за поддршка. Сум сретнал луѓе кои на овој начин работат +доста успешно.</p> + +<p> + Корисници со слични потреби може да формираат групи на корисници и да +наплаќаат членарина. Групата би се договорила со програмерски компании да им +пишуваат програми кои членовите на групата сакаат да ги користат.</p> + +<p> + Сите начини на развој може да се наплаќаат со софтверски даноци:</p> + +<p> + Замислете секој кој купува компјутер мора да плати X проценти од цената како +софтверски данок. Владата тоа би го давала на агенции како ННФ (Националната +научна фондација) за развој на дополнителен софтвер.</p> + +<p> + Но ако купувачот на компјутер самиот вложи за развој на софтвер, тогаш тој +би бил исклучен од потребата за плаќање софтверски даноци. Може да вложи во +проект по негова желба, бидејќи се надева дека ќе го користи крајниот +производ. Може да биде заслужен за било кој вложен износ до сумата која +требало да ја плати како софтверски данок.</p> + +<p> + Вклупната сума на данокот би можела да се одлучува со гласање на оние кои го +плаќаат, измерен според сумата која ќе ја плаќаат.</p> + +<p> + Последици:</p> + +<ul> +<li>Заедницата на корисници на компјутери ќе поддржува развој на софтвер.</li> +<li>Оваа заедница ќе одлучува колкав степен на поддршка е потребен.</li> +<li>Корисниците на кои им е важно за кој проект нивниот влог е искористен ќе +може самите да одлучуваат за тоа.</li> +</ul> +<p> + Во оваа долга трка, правењето слободни програми е чекор кон пост-сиромашен +свет, во кој никој нема да работи напорно само за да преживее. Луѓето ќе +бидат слободни по неопходните десет работни часови неделно потрошени за +работните задачи како што е законодавството, семејното советување, +поправката на роботи и поглед кон иднината, да се посветат на забавни +активности како што е програмирањето. Нема да има потреба да бидеме способни +да заработуваме од програмирање.</p> + +<p> + Веќе многу ја намаливме потребната работа што треба да ја направи целото +општество за да биде продуктивно, но само мал дел од неа се пренесува на +слободното време на работниците бидејќи многу непродуктивни активности ги +придружуваат продуктивните активности. Главните причини за ова се +бирократијата и не еднаквоста во борбата со конкуренцијата. Слободниот +софтвер во голема мерка ќе ги намали овие појави во областа на производство +на софтвер. Ова мораме да го направиме со цел техничките придобивки во +продуктивноста да ги претвориме во помалку работа за нас.</p> + +<h3 id="footnotes">Фусноти</h3> + +<ol> +<li id="f1">Изборот на зборови овде беше направен невнимателно. Намерата беше да се каже +дека никој нема да треба да плати <em>дозвола</em> да користење на GNU +системот. Но употребените зборови тоа не го потенцираат јасно и луѓето често +го толкуваат тоа како да е кажано дека копии од GNU секогаш треба да бидат +многу ефтини или бесплатни. Тоа никогаш не била намерата. Подолу во +манифестот се споменуваат можности, компании кои нудат услуги за +дистрибуирање за тоа да профитираат. Подоцна научив внимателно да правам +разлика помеѓу слободно во контекст на слободната и бесплатно во контекст на +цената. Слободниот софтвер е софтвер кој корисниците имаат право да го +редистрибуираат и изменуваат. Некои корисници можеби ќе добијат копија +бесплатно, додека други ќе платат за тоа, доколку така се pпомага идниот +развој на софтверот, уште подобро. Важно е да се каже дека секој што +поседува копија има слобода да соработува со другите што исто така користат +одреден софтвер.</li> + +<li id="f2">Ова е втор пат каде внимателно не правам разлика помеѓу значењето на двата +поими (слободно и бесплатно, free во англискиот јазик се користи и за двата +термини). Изразот како што е напишан не е погрешен, вие може да добиете +копија од GNU софтверот бесплатно, од вашите другари или од мрежата. Но тој +сепак наведува на погрешен заклучок.</li> + +<li id="f3">Неколку такви компании денес постојат.</li> + +<li id="f4">Фондацијата за слободен софтвер, 10 години своите финансии ги добиваше од +услуги на дистрибуирање, иако се работи за добротворна организација, а не +компанија. Можете и да <a href="/order/order.html">вршите нарачки од +FSF</a>. +</li> + +<li id="f5">Неколку компјтерски компании, околу 1991г. спонзорираа одржување на +преведувачот за C кој произлезе од GNU проектот.</li> + +<li id="f6">Во 1980тите сеуште немав сфатено колку е збунувачки да се зборува за +„прашања“ на „интелектуална сопственост“. Терминот очигледно произлегува од +двосмисленост. Посуптилен е фактот дека тој изедначува различни закони, кои +покреваат сосем различни прашања. Сега од сите барам целосно да го отфрлат +користењето на терминот „интелектуална сопственост“, со што никој нема да +помисли дека овие закони се однесуваат само на едно заедничко +прашање. Начинот на кој може да се добие појасна слике е да се зборува за +патенти, авторски права и заштитни знаци сосема одвоено. Видете го <a +href="/philosophy/not-ipr.html">понатамошното објаснување</a> за тоа како +овој израз е збунувачки и двосмислен.</li> + +<li id="f7">Дополнително научивме да разликуваме „слободен софтвер“ и „фривер“. Изразот +„фривер“ значи дека софтверот кој го користите е бесплатен но најчесто не ви +е дозволено да го проучувате и изменувате изворниот код, такашто речиси сите +„фривер“ проекти не се слободен софтвер. Страна со збунувачки зборови и +фрази за дополнително објаснување.</li> + +</ol> + +<div class="translators-notes"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't have notes.--> + </div> +</div> + +<!-- for id="content", starts in the include above --> +<!--#include virtual="/server/footer.mk.html" --> +<div id="footer"> +<div class="unprintable"> + +<p>Ве молиме сите ваши FSF и GNU прашања да ги праќате на <a +href="mailto:gnu@gnu.org"><gnu@gnu.org></a>. Постојат и <a +href="/contact/">други начини</a> да контактирате со FSF. Ве молиме вашите +коментари за веб страничите да ги праќате на <a +href="mailto:webmasters@gnu.org"><webmasters@gnu.org></a>.</p> + +<p> +<!-- TRANSLATORS: Ignore the original text in this paragraph, + replace it with the translation of these two: + + We work hard and do our best to provide accurate, good quality + translations. However, we are not exempt from imperfection. + Please send your comments and general suggestions in this regard + to <a href="mailto:web-translators@gnu.org"> + + <web-translators@gnu.org></a>.</p> + + <p>For information on coordinating and submitting translations of + our web pages, see <a + href="/server/standards/README.translations.html">Translations + README</a>. --> +Please see the <a +href="/server/standards/README.translations.html">Translations README</a> +for information on coordinating and submitting translations of this article.</p> +</div> + +<!-- Regarding copyright, in general, standalone pages (as opposed to + files generated as part of manuals) on the GNU web server should + be under CC BY-ND 4.0. Please do NOT change or remove this + without talking with the webmasters or licensing team first. + Please make sure the copyright date is consistent with the + document. For web pages, it is ok to list just the latest year the + document was modified, or published. + If you wish to list earlier years, that is ok too. + Either "2001, 2002, 2003" or "2001-2003" are ok for specifying + years, as long as each year in the range is in fact a copyrightable + year, i.e., a year in which the document was published (including + being publicly visible on the web or in a revision control system). + There is more detail about copyright years in the GNU Maintainers + Information document, www.gnu.org/prep/maintain. --> +<p>Copyright © 1985, 1993, 2003, 2005, 2008, 2009 Free Software +Foundation, Inc.</p> + +<p> +Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies of +this document, in any medium, provided that the copyright notice and +permission notice are preserved, and that the distributor grants the +recipient permission for further redistribution as permitted by this notice. +<br /> +Modified versions may not be made. +</p> + +<!--#include virtual="/server/bottom-notes.html" --> +<div class="translators-credits"> + +<!--TRANSLATORS: Use space (SPC) as msgstr if you don't want credits.--> +Translated by Aleksandar Balalovski.</div> + +<p class="unprintable"><!-- timestamp start --> +Updated: + +$Date: 2017/05/01 16:24:55 $ + +<!-- timestamp end --> +</p> +</div> +</div> +</body> +</html> |